ORGANO ERROMANTIKO UGARI ETA ONAK
Esteban Elizondo, Donostiako musika kontserbatorioan organo irakasle da. Orain gutxi aurkeztu du organo erromantikoaren inguruan egindako bere tesia: "La organería romántica en el País Vasco y Navarra (1856-1940)".
Garai hau berak proposatu du, epe horren aurretik eta ondoren egindako tresnak erabat desberdinak baitira. 1856. urtearen aurretik egindakoak barrokoak dira. Organo horiek desberdinak izaten ziren herrialde batetik bestera eta horrek, musika jotzeko garaian ere muga ugari ezartzen omen zituen. Organo ona omen zen, izaera handikoa eta teklatu bakarrekoa. Muga horiek, ordea, molde berriak bilatzera bultzatu zituen garai hartako organogileak.
Eboluzio horren emaitza izan zen organo erromantikoa. Handiagoak ziren hauek, bi edo hiru teklatudunak, beheko doinua ateratzen zutenak eta ondorioz, teknikoki aukera gehiago eskaintzen zituzten.
Frantzian eta Alemanian hasi ziren horrelako organoak egiten, eta bertatik iritsi ziren Euskal Herrira ere. Egile garrantzitsuenak, Cavaillé-Coll eta Stoltz ziren garai hartan.
Lekeitioko elizan dago Euskal Herriko organo erromantikorik zaharrena. 1856. urtean eraiki zuten. Tamainu ertainekoa da eta bi teklatu ditu. Harrezkero, pixkanaka hedatuz joan ziren mota honetako tresnak. Esanguratsuenen artean daude Donostiako Santa Maria eta San Bizente elizetakoak, Loiolako basilikan dagoena, Azkoitikoa, Tolosakoa eta Bergarakoa...
Gipuzkoan daude organo erromantiko garrantzitsuenak, baina Hego Euskal Herriko beste lurraldeetan ere badaude onak. Horren lekuko, Portugalete, Lekeitio edota Berako organoak.
Gainera, Hego Euskal Herrian dauden organo erromantiko hauek, badaukate beste bereizgarri bat, Europan geratzen direnekin alderatuz. 1940. urtetik aurrera, organo hauek zahartzat jotzen hasi ziren Europan eta neoklasikoak sortu zituzten. Toki askotan, erromantikoak eraldatu egin zituzten garai berrietara egokitzeko eta jatorrizko euren izaera galdu egin zuten. Hemen ez zen, ordea, horrelakorik gertatu. Hasierako egiturarekin mantentzen dira eta gainera, egoera onean.
Horregatik, sarritan atzerriko musikagile asko etortzen dira hemengo elizetara, diskoak grabatzera. Organo erromantikoen benetako kutsuarekin irteten omen dira grabazioak.
Lehenengo urteetan, atzerritik etorri ziren organogileak, lehenengo tresnak egitera. Gero, ordea, euskaldunak ere hasi ziren industria honetan muturra sartzen. Azpeitia da horretan nabarmendu zen herria. Organo erromantikoak 1856an hasi baziren, hogeita hamar bat urte beranduago hainbat azpeitiarrek ikasia zuten jada ofizioa. Amezua, Elezgaray eta Olaziregi bezalako organogileek tresna asko eta onak egin zituzten. Organería Española S.A. enpresa ere Azpeitian sortu zen. Euskal Herriaz gain, Espainian, Portugalen eta Hego Ameriketan ere organo erromantiko ugari eraiki zieten enpresa hauek.
Askori zaila gerta dakioke Euskal Herria bezalako lurralde txiki batean hainbeste organo erromantiko nola egon daitekeen ulertzea. Hori azaltzeari eskaintzen dio Esteban Elizondok bere tesiaren zati handi bat. Garai bateko artxiboetan buru-belarri ibili da, kontratuak ikusi, ordaintzen zutenak nortzuk ziren jakin eta lanak nola egin ziren ikertzeko. Garai honetako organoa hainbeste zabaltzearen arrazoia, bere esanetan, pertsona jakin batzuren diru emaitza izan zen. Bergaran esaterako, emakume batek ordaindu omen zuen organoa. Loiolako basilikan jesuita batek bere testamentua utzi omen zuen organoa egiteko eta Tolosan berriz, herritarrek emandako diruarekin eraiki zuten. Kasu batzuetan, Foru Aldundiak eta udalek ere eman omen zuten laguntza
Gainera, berak dioenez, tresnaz gain, euskal obra ugari dago organorako idatzita eta horietako asko erabat ezezagunak dira. Aurten esaterako, Jesus Guridi musikagilearen obra oso bat eskainiko omen du Alemanian. Berak dioenez, txundituta geratzen dira atzerrian horrelako lanarekin eta partiturak eskatzen omen dizkiote.
Halabeharrez hasi omen zen tesi hau egiten baina bost urteko ikerketaren ostean, lan mardula aurkeztu du.
Argitaratu aurretik, Alemania, Frantzia, Danimarka eta Belgikatik eskatu dizkiote jada kopia bana. Azkoitiko koruan aurkeztu zuen bere tesia iragan otsailean, Kataluniako unibertsitateko epaimahaia aurrean zuela. Bikaintzat jo zuten lana eta Cum Laude onespena ere eman zioten
Loiolako basilikakoa: 3 teklatuko organoa, Cavaillé Coll frantziarrak egindakoa.
Azpeitiako parrokiakoa: 3 teklatuko organoa, Cavaillé Coll frantziarrak egindakoa.
Tolosako parrokiakoa: 3 teklatuko organoa, Stoltz frantziarrak egindakoa.
Bergarako parrokiakoa: 3 teklatuko organoa, Stoltz frantziarrak egindakoa.
San Bizente elizakoa (Donostia): 3 teklatuko organoa, Cavaillé Coll frantziarrak beste batzurekin egindakoa.
Lekeitioko parrokiakoa: Tamainuz ertaina eta Euskal Herriko lehen organo erromantikoa
Argentinako Abokatuen Gremioa erakundean egiten du lan Laura Taffetanik (Buenos Aires, Argentina, 1963). Gobernuaren errepresioa pairatu duten maputxe ugarirekin lan egin du azken urteetan, eta Askapena antolakundeak antolatutako topaketa antiinperialisten barnean izan da Euskal... [+]
Iragarrita zegoen moduan, Bilboko Errekalde auzoko Etxarri II gaztetxea hustu du Ertzaintzak 9.00etan abiarazi duen operazioarekin. Arratsaldean protesta manifestazioa egingo dute auzoan, 19:00etan Amezolako tren geltokitik abiatuta.
Ezbeharra ostegunean gertatu da eta SOS Nafarroak 16:00 orduak jotzear zirela jaso du haren berri. Medikua, anbulantzia et Foruzaingoa bertarako dira, baina ezin izan dute gizona suspertu eta bertan hil da.
Aurtengo berritasuna da. Ahobizi eta belarriprest rolen artean aukeratzeaz gain, herritarrek Euskaraldia Hikan parte hartzeko aukera izango dute. Hitanoa erabiltzen ez den herrietan, toka eta noka, bien erabilera bultzatuko da, eta hitanoa bizirik dagoen herrietan nokaren... [+]
Interview. Urez eta hondarrez
Egileak: Telmo Irureta eta Mireia Gabilondo.
Aktoreak: Telmo Irureta eta Dorleta Urretabizkaia.
Zuzendaria: Mireia Gabilondo.
Konpainia: Tentazioa.
Noiz: apirilaren 2an.
Non: Victoria Eugenia Klub Aretoan,... [+]
Ezagutzen duzue Kneecap filma? Oscar sarietarako hautatu zuten. Belfasteko hirukote baten istorioa da. Kneecap Hip Hop talde ezaguna da gaur egun, eta hizkuntzaren aldeko jarrera (gaelikoa) argia dute, IRAren osteko belaunaldiaren gorabeherak kontatzen ditu filmak; drogak eta... [+]
Galdera batzuen aurrean, behin eta berriz helduok ume sentitzen garela dio Iñigo Martinezek, “bizitza zulo existentzialez beterik” dagoelako. Galderaz galdera "behin-behineko erantzunen bila" aritzeko asmoa du irakasle eta filosofoak. ARGIA... [+]
Euskal Herriko Laborantza Ganberak hogei urte bete ditu. 2005ean sorturik, bataila anitzetatik pasa da Ainiza-Monjoloseko erakundea. Epaiketak, sustengu kanpainak edota Lurramaren sortzea, gorabehera ainitz izan ditu hogei urtez.
Giza-katea antolatu du Subflubiala ez! plataformak eta hitzordua Artaza-Romo Institutuan jarri du gaurko 18:00etan. Bizkaiko Foru Aldundiak Ingurumen Inpaktuaren Adierazpena (IIA) aldatzea du helburu eta horrelakorik ez du onartzen plataformak.
Europan kutsadura maila aztertzen aritzen den Toxicowatch erakundeak egindako ikerketaren emaitzak dira. Erraustegia martxan jarri aurretik egin zituzten lehen azterketak, eta ondoren 2024ra arteko laginak aztertu dituzte. Iazko laginen emaitzak dira honakoak.
Elkarteko Andoni Burguetek nabarmendu du espetxean dauden presoek egindako delitu gehienek behar sozioekonomikoekin lotura dutela.
Gergely Gulyas Hungariako Presidentetza ministroak eman du erabakiaren berri, Hagako auzitegiak atxilotze agindua ezarrita dion Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroa herrialdera heldu den egun berean. Israelgo armadak Gazako eremu gehiago hartzeko asmoa duela... [+]
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako hezkuntza publikoko irakasleek urtarrilean abiaturiko greba zikloaren bigarren kolpea amaitu eta biharamunean deitu du bilera Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak. Begoña Pedrosa sailburuak adierazi du "akordio bat lortzeko nahia"... [+]