Bilboko Orkestra Sinfonikoak 1922ko martxoaren 8an eskaini zuen lehenengo kontzertua. Aurten, duela 80 urte bezala, Arriaga antzokian bildu dira urtemuga ospatzeko. Orkestrako zuzendari izan zen Aranbarriren doinuek, Bernaolarenek eta Dvorakenek hartu zuten Bilboko antzokia joan den martxoaren 8an. Adinekoa izan arren, espiritu gaztea eta nekaezina erakusten du BOSek. Horren adierazgarri dira urtemugaren egunean bertan inauguratu zuten webgunea (www.bilbaorkestra.com), eta datorren hilean Orkestraren historiari buruz argitaratuko duten lana.

Euskadiko Orkestra Sinfonikoak, berriz, urteurren eguna Bartzelonan igaro du, apirilaren 20an Moneoren auditorio berrian kontzertu bikaina eskainiz. Hala ere, ospakizunak ez dira egun horietara mugatu, izan ere, denboraldi oparoa prestatu dute. Madrilen izan dira dagoeneko, eta udan Alemaniako musika jaialdirik garrantzitsuenera gonbidatu dituzte, Schleswig-Holstein jaialdira, hain zuzen. Nazioartean egingo duten zortzigarren bira izango da hori. Baina horrez gain, euskal konpositoreen lanekin disko bilduma bat ari da osatzen EOS, eta aurten, Francisco Escuderoren doinuekin disko bikoitza atera dute.
Urteen poderioz, 80 urteko aitona 20 urteko biloba bezain gazte sentitzen da, eta biloba aitona bezain heldu. Egun EOSen zuzendari den German Ormazabalen hitzetan, Euskadiko Orkestra Sinfonikoa gaztea baina ondo finkatutakoa da: "Hogei urte ez dira asko orkestra batentzat, baina nahikoa bai izaera propioa izan dezan eta Estatu mailan erreferente sinfonikoa dela ziurtatzeko".
Laurogei urte ere ez dira alferrik igaro BOSentzat. Espainiako Orkestrarik zaharrenetarikoak atzera begiratu eta oso bestelako garaiak gogoratzen ditu. Hasiera batean musikari izateak beste lan batzuk egitea ere eskatzen zien Orkestrako kideei, hilaren bukaerara iritsi nahi bazuten. Musikari askok lan sinfonikoez gain, klubetan eta beste hainbat lekutan jo behar izaten zuten. Patronatoa sortzean hasi ziren gauzak aldatzen, eta gaur egun, beste edozein langilek dituen abantailak dituzte musikariek. BOSeko prentsa arduradun Iñigo Zubizarretak adierazi digunez, aldaketarik handiena profesionalizazioan eta musikarien jatorrian eman da: "Hasiera batean guztiak hemengoak ziren, baina 80ko hamarkadan Europa Ekialdeko musikariak mundu guztiko orkestratara gerturatzen hasi ziren, eta Bilbokora ere ugari etorri ziren".
Ara Cividian hamarkada hartan, 1985ean, etorri zen Errumaniatik Bilboko Orkestra Sinfonikora. "Hogeita zortzi urte nituela etorri nintzen. Errumanian kontserbatorio nagusiko ikasketak amaitu eta hango orkestra sinfonikoan bost bat urte eman nituen, baina pixkanaka hura behera zihoala ohartu nintzen eta handik irtetea erabaki nuen", adierazi digu. Bilboko Orkestra Sinfonikoak bizi izan dituen gorabeherak gertutik ezagutu ditu eta egoerak hobera egin duela dio: "Garai batean maila oso ona izan zuen, baina gero dezente jaitsi zen, eta orain berriz hobetzen ari gara. Musikari gazteak sartzeak ere lagundu du".
Euskadiko Orkestra Sinfonikoa 80ko hamarkadan (1982an) sortu zen eta nabarmena da bereziki garai hartan sartu ziren musikari atzerritarren presentzia. Ara Cividian bezala, Karl Francis Pipkin ere 1985ean etorri zen Euskal Herrira eta bera da EOSeko ipar amerikar bakarra. Bere iritziz, Euskadiko Orkestra Sinfonikoa ere asko aldatu da: "Orain gazteagoa da, kontzertuetan eta afinazioan kalitate hobea lortu du, eta horretan zuzendariak zerikusi handia du".
Gilbert Varga eta Christian Mandeal dira EOSeko zuzendari artistikoak, eta Juanjo Mena BOSekoa. Orokorrean musikariek haiekin duten harremana nahiko hotza dela diote, baina miresten dituzte. "Gilbert Varga oso zuzendari ona da, hotza eta gogorra, baina lanera etorri da hona, ez lagunak egitera", esan digu Pipkinek. Ortzi Oihartzabal EOSeko kidea ere bat dator berarekin: "Izugarri eskatzen digu eta biziki serioa da, baina zuzendari batek errespetuz mintzatu behar du musikariekin eta profesionalki zerbait interesgarria eman behar digu".

Iritzi kontrajarriak daude ordea. Izan ere, azken hilabeteetan Euskadiko Orkestrako hainbat kidek komunikabideetara jo zuen jasaten zuten «jazarpen psikologikoa» salatzeko. Orduan agerian utzi zenez, EOSeko musikari ugarik entseguetara lasaigarriak hartuta joan behar izaten zuen. Jose Miguel Martinez klarinete joleak eta EOSeko batzordeko presidente ohiak esan digunez, Orkestraren zuzendaritza instituzionaletik eta zuzendaritza artistikotik hainbat presio jasan behar izan dute. «Hobekuntza artistiko bat lortu nahi izan dute musikariak presionatuz. Eta horrela, epe motzera emaitza onak lortzen dira, baina luzera, musikarien bajak etorri dira». Hain zuzen ere, Martinezek esan digunez, arrazoi psikologikoak eta fisikoak direla medio, musikari askok hartu behar izan dute baja. Jazarpen horren adibide da, hogeita hamar urtetan lehenengo biolina izan den eta hamazazpi urtetan EOSen jardun duen musikaria. Kontzertu batean bakarka jotzen aritu ondoren, kamerinora deituta, «Zure solo horrek negar gura sortu dit», esan zion Gilbert Vargak. Hitz horien guztien ondoren, berriz ere eszenategira bueltatu behar izan zuen.
Komunikabideetan sortutako zalapartaren ondoren, Vargak berak barkamena eskatu omen zien musikariei, «eta literalki esan zigun batzuetan burua galtzen zuela, eta tratamendu baten pean zegoela», aitortu digu Martinezek.
Musikarien eta zuzendarien arteko harremana zaila izan da beti, Euskadiko Orkestran behintzat. Baina arazoak larritu egin ziren German Ormazabal eta Gilbert Vargasen zuzendaritzapean. Egun, Kulturako Sailburuarekin hitz egin eta gero, harremanak baretu egin omen dira.


Miren Elosegi EOSeko prentsa arduradunaren ustez, Orkestra sortu zenean Euskal Herrian musika hezkuntzaren maila ez zen Europako beste hainbat herrialdetakoa bezain ona. Orain izugarri hobetu dela dio, eta horren lekuko dira Ortzi Oihartzabal edota Oihana Kontxeso, iazko abuztuan postua lortu zuten bi gazte euskaldun. "Baina hasieran bestelakoa zen egoera eta atzerritar dezentek atera zuten plaza; poloniar eta frantses asko sartu ziren garai hartan", adierazi digu. Bere ustez, musika hezkuntzak urrats handiak eman ditu baina Europa Ekialdeko herrialdeekin alderatuz gero, alde handi samarra nabari dela dio. Iñigo Zubizarreta, BOSeko prentsa arduradunaren iritziz ere, "gauzak aldatzen doaz; egunetik egunera gure ikasleen mailak gora egin du eta, batez beste, orkestran lanean hasten diren gazte berrien artean erdia baino gehiago izango dira etxekoak".
Etxekoen artean, Alberto Urretxo 29 urteko arrasatearra dago BOSen. 1998an lortu zuen postua, eta tronboi bakarlaria da gaur egun. Donostiako eta Baionako kontserbatorioetan egin zituen ikasketak eta Estatu Batuetan ere ibili zen. Bere ustez, Europan, oro har, hobeto prestatzen dituzte musikariak. "Nahiz eta hemengo musikariek geroz eta maila hobea eman, atzerritarrak hobeto prestatuta daudela uste dut", adierazi digu.
Dena dela, Miren Elosegiren ustez, guztia ez da maila kontua, izan ere, orkestra gehienak bertako eta atzerriko musikariek osatzen dituzte. "Musikaria mundu zabalekoa da eta hasieratik daki batetik besterako bizimodura egokitu beharko duela, horrekin bizi da, eta badaki ez dakiela non amaituko duen".
Hilabete honetan bertan hutsik geratu diren hainbat postu betetzeko lehiaketa egin dute EOSen, eta hainbat atzerritarren artean Sao Pauloko neska batek hartu du parte. Normalean, postua lortzen duenari urtebeteko jarraipena egiten diote plaza behin betirako eman aurretik. Hala ere, sartzeko frogak nahiko gogorrak direla esan digu Karl Pipkinek: "Nik zortea izan nuen, baina jende asko dago bere titulua besapean duela lan bila. Musika tresnarekin gogor entseatzeaz gain, psikologikoki ondo prestatuta etorri beharra dago, bestela...".
Alberto Urretxok Euskadiko Orkestra Sinfonikoan estra gisa jardun zuen hainbat urtean, eta duela lau urte atera zuen plaza BOSen. Zorte ona izan duela dio, eta berarekin bat dator Ortzi Oihartzabal ere. 26 urteko baionarra Euskadiko Orkestra Sinfonikoko musikari gazteenetarikoa da. Iazko abuztuan sartu zen, baina aurretik Londresen jardun zuen ikasten, eta etxera itzuli aurretik, Madrilen, Espainiako Orkestra Nazionalean, egin zuen lan. Atzerrian gustura ibili dela dio, baina etxean behin betirako lanpostua izateak lasaitasuna ematen dio.
Lasaitasun hori ordea, euskal musikari gazte gutxik lortzen du egun. Hainbat iturrik aitortu digunez, lehiaketetan kanpotarra izatea hobesten da sarri. Eta horrelako kasuak ezagunak omen dira. Jose Miguel Martinezek esan digunez, «orain aste batzuk lehiaketa publikoan Irungo musikari batek eta frantses batek puntuazio bera lortu zuten. Baina frantsesa aukeratu zuten. Eta hori askotan gertatu da». Kataluniako Orkestrarekin alderatuz adibidez, aldeak nabarmenak dira. Hangoak, lehiaketetan bertakoa izatea hobesten du. Arrazoiengatik galdetuta, Martinezek zera aitortu digu: «Kanpotar askok ez dute orkestra eurena bezala sentitzen. Hemengoek berriz lan hobekuntzak eskatzen dituzte, orkestraren maila igo nahi dute, eta abar».
Arazo bat gehitzen zaio gainera, plaza lortzeko berezko zailtasun horri. Orkestran dabiltzan gazteetako asko ordezkapenak egiten dabiltza, eta sarri, Aldi Baterako Lan Enpresek kontratatuta. Beraz, askok, etsita, Espainia mailan beste orkestretara jotzen dute azkenean.


Eguneroko lanak diziplina handia eskatzen die musikariei. Egunean lau edo sei bat orduz entseatzen dute orkestrarekin, eta gero, bakoitzak bere kasa landu behar izaten du etxean. "Ez da musika tresna jotzea bakarrik, irakurtzea eta musika entzutea lagungarria da, eta horrez gain, eskalak eta eguneroko entseguetan lantzen ez ditugun beste hainbat gauza ere landu behar dugu", adierazi digu Urretxok.
EOSen kasuan, astebete ematen dute egunero entseatzen eta hurrengo aste osoa Gasteizen, Bilbon, Iruñean eta Donostian ematen dituzten kontzertuei eskaintzen diete. Oihartzabalen iritziz, errutina batean sartzen dira eta musika lanbide gisa hartzen dute. Karl Pipkinentzat ordea, lan hori plazerra da: "Aste Santuan hamabost egun libre izan ditugu, eta izugarrizko gogoa nuen berriz ekiteko; oso gustura sentitzen naiz entseguetan; obratik obrarako tarteetan xuxurlaka eta txisteak kontatzen ibili ohi gara, giro ona dago gure artean".
Haizezko sekziokoen eta harizkoen arteko harremana ona omen da, baina beren artean trufan ere ibiltzen dira eta horien jomuga biolak direla diote Ortzik eta Karlek. "Biola oso tresna berezia da; inoiz ez doa melodiarekin batera eta nahiko ezatsegina da bakarrik entzuteko. Baina zein abantaila du biolak bibolinaren aldean? Sutan gehiago irauten duela".


Eguneroko lanak eta orkestra hauetan sortzen diren arazoak gorabehera, musikak batzen ditu guztiak. Alberto Urretxorentzat musika bizitza da. "Adierazpide bat da; uneoro garatu nahi dudan zerbait. Barruan daramagu, eta kanporatzeko beharra sentitzen dugu. Antzerkian edo beste edozein arte adierazpenetan bezala, norbaitek zerbait esateko gogoa duenean bide bat aurkitzen du horretarako, gurea musika da". Ara bat dator berarekin: "Hitzak nahikoa indar ez duenean, musika irteten da, hitzen bidez komunikatu ezin den zerbait da". Karl Pipkinentzat, berriz, erronka bat da, batzuetan obra zailak jo behar izaten dituzte eta ondo egiteak izugarri asetzen duela dio.
Musika klasikoa da orkestra sinfonikoetan gehien lantzen dutena. Malher, Bach, Mozart, Strauss, Brahams, Stravinsky, Schumman, Bernstain... Eta unearen eta gorputzaldiaren arabera bat edo bestea interpretatu nahi izaten dutela dio Karlek. Berak oso gustuko du Leonard Bernstainen "West side story", eta hori jotzeak izugarri alaitzen eta lasaitzen duela dio. Ortzi Oihartzabalek Colin Davis miresten du izugarri.
Musikari hauek etxean dituzten disko sorten artean ordea denetariko musika aurki dezakegu. Alberto Urretxok, esaterako, jazza, brassa, eta euskal musika asko entzuten du. Musikoek irekiak izan behar dutela uste du, "musikaz gozatzen dugu eta badugu sentsibilitate bat, agian, musikari ez denak garatu ez duena".
Musikarekiko lotura horrek orkestratik kanpo beste zerbait egitera bultzatu ditu musikari asko. Ortzi Oihartzabal, adibidez, Lapurdiko Zapozain taldean ibilia da. Eta Karl Pipkinek salsa talde batean teklatua jotzen du.
Orkestren barruan ere hainbat talde txiki sortu direla diote bi orkestretako prentsa buruek. Askotan kamera taldeak sortzen dira, eta orkestratik bertatik bultzatzen dira ekintza horiek. Garrantzitsua deritzote hirukoteak, boskoteak eta abar antolatzeari; lan sinfonikoetatik at, beste musika mota batean sakontzeko aukera ematen baitu horrek.
Elosegi eta Zubizarretaren iritziz, urte hauetan bi orkestren inguruan oinarri sendoa osatu da eta musikariek ekarpen izugarria egin dute