Ez dakit nola baloratu daitekeen, baina finalak jende gehiago erakartzen du finalaurrekoek baino. Eta komeni da horren zergatiak aztertzea: finalean kalitate hobea aurkitzea espero duelako jendeak, finaleko bertsolariak ospetsuagoak direlako", aitortu zigun Eneko Bidegain epaileak Txapelketaren hurrengo egunean eskatutako balorazio orokorraren baitan. Estitxu Arozena bertsolariaren hitzak, ostera, bestelakoak ziren: "Finaleko maila aunitz igo da, baina baita jendearen aldetik ere. Lehenago bertsolari konkretu bat edo bi entzutera etortzen zen jendea, eta orain saio osoa entzutera".

Hala ere, "polemikarako gaia" denik uste ez duen arren, Arozenak aitortu digu txapeldunaren izena entzutean sorpresa handia hartu zuela. "Gu ez gara aproposenak ezer esateko. Bakoitza berean egoten gara eta ez dugu saioa entzuleek bezainbeste gozatzen, baina Sustrai Colina txapeldunordea zela esan zutenean, nik Silveirari esaten nion ‘orduan, zu zara txapelduna’. Orain, prentsa irakurri eta jendearekin egon ondoren, uste dut ez ginela gu izan harritu ginen bakarrak".


Finalerako txartela, aurretik botatako izerdiarekin lortzen da, eta aurten, bertso ligetan hasi dira bertsolariak berotzen. Lesakako bertsolariak azaldu duenez, "Bertso Liga Lesakan, taberna batean, sortutako ideia izan da". Hasierako ideian liga bakarra eta saio bi egitea pentsatu zuten arren, Iparraldeak bere liga egin zuen eta hiru saio dituzte. Arozenaren ustez, argi geratu da Iparraldean ere, baliabideak eta bertsolariak badirela Bertso Liga aurrera eramateko.
Bidegain, lapurtarra izanik, hurbilago egon da Iparraldeko Bertso Ligatik, Nafarroakoa ere epaitu behar izan duen arren, eta hasierako helburuak bete dituela iritzi dio. Iparraldeko Bertso Ligaren helburuak belaunaldi ezberdinetako bertsolariak elkarrekin kantuz aritzea eta aspaldian bertsotan aritu ez ziren batzuk kantura itzultzea omen ziren. «Horregatik egin da Bertso Liga afarien edo bazkarien inguruan, giro lasai eta pixka bat intimoan. Nik uste dut alde horretatik helburua bete dela, gustura egon delako bakoitza bere mailarekin eta gazteek kantatzeko aukera izan dutelako. Gainera, erakusten ari dira hemendik urte pare batera, adina izango dutelarik Nafarroako Txapelketan parte hartzeko, maila ona emanen dutela".
Txapelketaren aurretik Liga antolatzeak prestakuntza aldetik aldaketak ekarri ditu Nafarroako Bertsolari Txapelketara. "Bertso ligaren interesetatik bat antolaketa bera izan da. Jende berria sartu da antolaketan, gai emaile taldean... Beraz, lortu dugu Bertsularien Lagunak elkartearen dinamikan jende gehiago inplikatzea eta hori, onerako izan da", dio Bidegainek. Iparraldeak liga propioa egin du, jende berria erakarri du bertsoaren mundura eta horiek aurrerapausoak dira dudarik gabe. Hala ere, Bidegainek ez du uste epe laburrean behintzat, Iparraldeak bere txapelketa egiteko aukerarik izango duenik. "Oraindik bertsolari gazte asko dago ikasten 10 edo 13 urterekin, eta 10 urteren buruan dena aldatuko da, baina beste eztabaida bat da ea komeni den Nafarroak bere txapelketa egitea eta Iparraldeak berea. Nik interesgarri ikusten dut txapelketa bakarrean nahastea biak; nolabait ere muga hausten dugulako. Ez, baina, horregatik bakarrik. Nafarroaren eta Iparraldearen harteko harreman natural hori mantentzen eta sakontzen dugulako baizik".
Bidegainek ez du jende aldetik behintzat aldaketa handirik ikusi epaile diharduen hiru urteetan. Haren iritziz, finalak, gehiago edo gutxiago, beti betetzen du aretoa eta jenderik gehien mugitzen du, eta finalerdietan entzule gutxiago izaten da. Hala ere, Bertso Liga antolatzeak, batez ere, Iparraldean entzule gehiago izatea bultzatu omen du. Hiru urte hauetan mailan nabaritu ditu aldaketarik pozgarrienak: "Kalitatearen aldetik izan dira gauza onak eta ikusten da bertsolari batzuk maila igotzen ari direla".
Arozenak ostera, 11 urtean kantatu du Nafarroako Txapelketan. Bere berbek, baina, bat egiten dute epailearenekin zentzu batean. "Bertso Ligari esker, bestela iritsiko ez ginen herrietara heldu gara. Esate baterako, Garraldan kantatu genuenean jendeak ez zigun amaierara arte txalorik jo. Eurek aitortu zigutenez errespetoagatik, baina hori da jendeak ez dakielako benetan bertsolaritzak nola funtzionatzen duen. Zabaldu egin dugu geure esparrua eta herri asko geratu dira saioren bat hartzeko gogoarekin".


Bertsolari eta bertsozaleen artean askotan sortu da txapelketen balioaren gaineko eztabaida. Lesakakoak argi dauka: "Nafarroako finala erakusleihoa baino ez da. Nafarroan urte osoan egiten den euskarazko ekitaldirik garrantzitsuenetarikoa izaten da; egun handia da. Bertso ligarekin leku askotara lehenengo aldiz joatea lortu dugu eta sorpresak hartu ditugu herri batzuetan". Finala hain egun garrantzitsua izatearen ondorioz, Arozenarentzat arrunta da urtean zehar bertsolaritza inguruko giroa hotzagoa izatea. Hala ere, erakusleihoa dagoenean, barruan ere zerbait mugitzen delako eta lana egiten delako egoten da.
Txapelketak bere funtzioa dauka, hala dio Bidegainek. Baina dena ez da horretara mugatu behar. "Nafarroako Txapelketak eragina badauka. Askorentzat Txapelketa da urtean zehar kantatzeko aukera bakarrenetarikoa. Alde horretatik badu bere funtzioa eta betetzen du. Gero, ez da dena hor zentratu behar. Bertsoaren funtsa ez da lehiaketa hutsa. Aparteko naturaltasunez jokatu behar da Txapelketatik kanpo, eta lehia kutsurik gabe. Hala ere, urtero antolatzen bada, beharra sentitzen delako antolatzen da".
Urtero antolatzen da bai, Nafarroako Txapelketa eta urte batetik hurrengora hainbeste nabaritu ez arren, azken urteetan belaunaldi aldaketa handia igarri da. Donezteben Bittor Elizagoien izan zen bertsolaririk zaharrena (hala esaterik badago), eta txapeldunari 20 bat urteko aldea aterako zion. "Belaunaldi aldaketa emanda dago. Gu ez gara hain gazteak ere dagoeneko: 27 urte eta 11 txapelketa daramatzagu bizkarrean. Gu zaharrenetakoak gara eta Amets, Sustrai... dira belaunaldi berria. Euskal Herri mailan ere gauza bera gertatzen da", dio Arozenak. Berak, baina, erreleboa egotea positiboa den aldetik, gauza horiek naturaltasunez hartu behar liratekeela uste du: "Behin adin batera helduta, bizitzan beste arazo batzuk sortzen dira eta saioetara joateko moduan egon arren, Txapelketarako beste lasaitasun bat behar da. Finalera joan eta jakitea 17 urteko bat dela faboritoa eta zuk harekin kantatu beharra...".
Eneko Bidegainen aulkitik ere, nabaritzen da belaunaldi aldaketa. "Belaunaldi aldaketa badela egia da. Orain 20 urte gehiago dituztenak ere, gazterik hasi ziren, beraz, ez da oraingoa. Bertso eskolek bertsolari gazte asko ekoizten dute (hitz hori erabiltzea zilegi bada behinzat), eta horientzat lehen plaza eta ezagutarazteko bidea Txapelketa da. Horrek adierazten du hainbeste gazte egotea Txapelketan". Berak azaldu duenez, Amets Arzallus eta Sustrai Colina ere ez ziren aterako plazara Nafarroako Txapelketan sartu ez balira. Ildo horretan "Txapelketak bertsolariak promozionatzeko balio du", epaileak azaldu duenez. "Beharbada, bere bidea eginda daukan bertsolari batek behar hori gutxiago sentituko du".


Aurrerantzean antzerako eskemak jarraituko ditu Nafarroako Txapelketak. Arozenak esandakoaren arabera, datorrenean ere Bertso Liga egingo dute. "Agian, aurten baino saio bat gehiago egingo dugu, baina sistema bera izanen da". Eta gainera, azken aldian lan asko egin da etorkizunera begira: materiala prestatu, bertso eskolak indartu... "Etorkizuna bermatzeko tresnak hor daude, baina badira mila faktore gure esku ez daudenak".
Bidegainen iritziz, Iparraldean osasuntsu dago bertsolaritza aurrera begira, eta ba omen dira urte biren buruan ateratzeko moduan egonen diren bertsolariak ere. "Hala ere bertsolariak ez dira nahikoa, bertsozaleak ere behar dira, eta ez dakit Iparraldea oso bertsozalea den. Bada bertsozale talde bat aspaldian bertsozale dena, baina ez dira asko. Gero eta hiztun gutxiago dago eta kulturara hurbiltzen direnak gutxi dira. Egin behar dugun lana bertsozaleak, saio antolatzaileak... aurkitzea da. Euskal Herriko Txapelketak eta Ligak sortu duten giroa baliatu behar dugu, baina lan egin behar dugu jendeari bertsolaritza helarazteko".
Edozelan ere, bertsozale kopurua behar bezainbat igotzen ez den arren, bertso eskolek lan handia egin dute Iparraldean azken hamar urteetan: "Eskolen lana, zinez funtsezkoa da. Bestela gaur egun ez litzateke bertsolaririk izango iparraldean 50 urtetik behera".
Txapelketa guztietatik gelditzen zaizkigu bertso batzuk buruan. Epaile izanik denak entzun behar izan ditu arretaz Bidegainek eta gogoan du Sarako kanporaketan Haritz Saragetaren bakarreko lana. "Umorez hartu zuen eta hori eskertzekoa da. Finalean ere bertso onak atera ziren: Estitxu Arozenaren bakarkako lana, ‘Aizak hi mutil mainontzi’ doinuan Xabier Legarreta eta Xabier Silveirak egin zutena ere polita izan zen eta Amets Arzallusen gartzelakoa ere bai. Bertso antologikoak deitzen diren horiek ez dira Anoetako finalean bakarrik izaten. Nik Nafarroako Txapelketan urtero entzun ditut gogoan atxiki ditudan bertso onak". Estitxu Arozenak ostera, beste bertso batzuk hartu zituen gogoan: "Silveiraren finaleko saioa oso ona izan zen. Orokorrean taldearen indarra egon da, baina bertso bikainik izan da eta nik uste Silveirak batzuk bota dituela. Xabier Legarretak finalerdian bakarreko gaia emanda baserritarraren paperean botatako bigarren bertsoa ere asko gustatu zitzaidan".
Eneko Bidegain Euskal Herriko Txapelketa hasi zenetik Nafarroakoa amaitu arte egon da astebururo puntuak ematen, eta ezin izan dugu Nafarroako Txapelketa puntuatu gabe solte utzi: "Ez nuke puntuaziorik emanen. Aski egin dut puntuatzerik. Nafarroako Txapelketa oro har, gorabehera guztien gainetik, txapelketa ona izan da"