Lizarra-Garaziko Akordioaren porrotak noraezean utzi zituen bere sinatzaileak. Harrezkero, Batasuna eta Aralar alderdiak sortu ziren ezker abertzalean. Iparraldean, berriz, ABk biltzar nagusia burutu zuen, eta aro berri bat hasi ere. Aro honetako lehen ekimen handia azaldu digu Richard Irazustak:«Aurtengo Aberri Egunaren antolaketa ideia oso sinple batean funtsatzen da. Lizarrako Akordioaren bilkurak, zoritxarrez, inolako baloraziorik egin gabe bukatu ziren. Akordioaren arazoen muina aztertzeko, batzuon nahiz besteon erruak eta erantzukizunak zehazteko gogoa geratu zitzaigun. Lan eskema berri batera itzultzeko zer egin behar zen aztertu nahi genuen. Tamalez, ez genuen paradarik atzeman. Garaziko Aberri Eguna, Lizarra-Garaziko Akordioaren espiritua berreskuratzeko bidean antolatuta dago».
Nola gauzatu duzue asmo hori?
Asmo hau ABko azken biltzar nagusiaren ildo estrategietako bat da, jakinda ere, Lizarra-Garaziko indarrak mahainguru batean biltzea oso zaila dela. Alta, Aberri Eguna kari entseatu gintezkeela pentsatu genuen, baita prozedura bat abian jarri ere xede horrekin. Batetik, alderdiengana hurbiltzeko, eta bestetik, gizartearengana. Gisa honetara, edozein alderdikoak izanik ere, nahi duten guztiak etor daitezke Garaziko Aberri Egunera.
Nola gauzatu duzue prozedura?
Lehenbizi, bilkurak egitea proposatu dugu ezkerreko talde guztien artean. Bigarrenik, EAJ, EA eta sindikatuekin. Kontziente ginen, EAJko sektore instituzionalista mugitzea zaila izango zela batetik, eta Batasunako sektore nagusia, bestetik.
ABk indar guztiei luzatu die gonbita. Denek Ibilaldian parte hartuko zutela erantzun ziguten. Garazin ere egongo zirela, alta, ez dute beren partehartzea egundaino zehaztu. Indar guztiak, nola edo hala, gure asmoarekin bat etorri dira, hala ere. Jarrera horrek logika politiko bati erantzuten dio.
Lizarra-Garaziko Akordioa sinatu zuten erdiko indarren arteko ekimen bezala aurkeztu duzue Aberri Eguna.
Baiki. EAJ eta Batasunaren artean kokatzen diren talde eta gizarte eragile asko atzeman dugu lanerako eta proposamenak egiteko prest. Horixe izan da Aberri Eguna gisa honetara antolatzeko eta bide berri bat urratzeko eragile nagusia.
Nolako erantzuna jaso du zuen proposamenak?
Aralar, Zutik eta Batzarrek berehala erantzun digute, baikor erantzun ere. Geroxeago, EA eta ELAk. Ez beranduago horregatik, lan moldea dela-eta gure proposamena geroxeago egin zaielako baizik. ELAk berehala egin du publiko bere interesa. Batasunak harriduraz hartu du gure proiektuaren berria, ez du segidan erantzun. Aberri Egunerako gure asmoa prentsaren bidez agertu dugunean, orduan erantzun du publikoki, Ibilaldia nahiz Aberri Egunerako gure testua begi onez ikusten zituela esanez.
Alabaina, gero Batasunak gibelera egin du. Bere ordezkaritza bat egongoda Garazin, baina Donibane Lohizunen ospatuko du Aberri Eguna. Zer gertatu da?
Hori Batasunak erantzun beharko du. Galdera hauxe da:«Nola dei dezake Batasunak Donibane Lohizunera Aberri Eguna ospatzera?». HB edo EHk azken urteetan ia-ia beti Iruñean ospatu izan du, eta aurten Donibane Lohizunen. Egun, Euskal Herriko gertaera politiko garrantzitsuenak ez dira Iparraldean garatzen. Beraz, zergatik Donibane Lohizunen? Ez dut ulertzen, ez da logikoa.
Aberri Eguneko testuan EAJ eta ETAri dei esplizituak egin dizkie ABk.
Gero eta jende gehiagok bat egiten du testuan jartzen denarekin eta inork ez du traizio gisa hartu behar. Gure gogoeta hauxe da: ETAk su-etena bertan behera utzi zuenetik, abertzaletasunak eta egoera politiko sozialak okerrera egin dute. Ezker abertzalea eta abertzaletasuna oro har ez dira indartu. ETAren erabakia erru bat izan zen. Beraz, ETAri tregua berri bat eskatzen diogu eta EAJri berriz, oraingo marko instituzionala gainditzeko urratsak eman ditzan. Ahantzi gabe, Frantziako nahiz Espainiako estatuei eginiko deia. Beren erantzukizuna berebizikoa da gatazkaren ebazpenean. Hiru zutabe hauetan funtsatzen da gure ekimena.
Beharbada, Batasunak horregatik antolatu du bere Aberri Eguna.
Litekeena da. Beraiek, printzipioz, ez dute esan puntu hori ez zutela onartzen, baina ez dute garbi hitz egiten. Ez badaude ados, esan dezatela argi eta garbi, testu hori onartzen ez dutela, ondorio guztiekin. Batasunak baina, ulertu behar du ez duela ezker abertzalearen monopolioa. Lizarra-Garaziko Akordioaz geroztik ezein alderdik ez du ezker abertzalearen monopolioa, ez gehiengoa. Batasuna ez da ezker abertzalearen indar eragile nagusia, ezker abertzalea beste logika politiko batean sartzen ari da. Batasunak, ordea, ez du hori onartu nahi. Batasunak bere ekitaldiak antolatu nahi izan ditu ABk antolatu nahi duen Aberri Egunean. Bere tokia eta bere ekitaldiak izan nahi zituen bere mezuak eta estrategia helarazteko. Finean, Aberri Eguna bere egin eta ezker abertzalearen gehiengoa bere ildotik doala agerrarazi nahi zuen. Garaziko Aberri Eguna ez da horretarako antolatua izan, ordea.
Zein da Garaziko Aberri Egunaren logika?
Garaziko Aberri Egunak badu bere logika, ABk alderdi eta hiritar denei leku bat egiten dielako. Egun, zein indar politikok dei dezake Aberri Egun bateratu batera? Horixe da kontua. Zeinek lotu ditzake Euskal Herriko alderdiak, sindikatuak edota indar eragileak? EAJ, EA, Batasuna, Aralar, Zutik, Batzarre, LAB, ELAk... Bada ez. Irudiz, ABk bakarrik eraman dezake ekimen hori aitzina.
Eta arrakasta ziurtatu al duzue?
Ez dakigu. Baina, gaur gaurkotz, Aberri Egun bateratu baten aldeko apustu egin dezakeen alderdi bakarra AB da, baita arrakasta edo porrota jasan da ere. Hasteko, beste edozein indar politiko baten esku utziz gero, askok eta askok atzera egingo lukete. Lizarra-Garaziko Akordioaren espiritua berreskuratzeko urrats interesgarria izan daiteke. Jakina, alderdi bakoitzak bere ohiko lekuetan ospatuko du Aberri Eguna, baina, argazki orokor bakarra Garazin emango da. Inportanteena ez da jakitea ABk zein arrakasta lortu duen -ez dugu geure ekimen gisa hartzen- baizik eta gaur egun bizi dugun egoeran, une batez, EAJ eta ELAtik Batasuna eta LAB bitarteko indar guztiak biltzeko gauza izan garela.
ABren proposamenaren arrakasta EAJren eta Batasunaren arteko sektore horiek eman dezaketen erantzunean datza, nolabait.
Hori ikuskizun dago. Aberri Egunak hori horrela den erakutsi ahalko du. Guk, erdiko esparru horretan ahalmen handia ikusten dugu. Eta ez bakarrik EAJn eta Batasunan ez gauden indarren ahalmena, alderdi hauetako oinarrietan jende askok bat egiten du Aberri Eguneko testu osoarekin. EAJko askok oraingo marko instituzionala gainditu nahi du eta Batasunako askok ere borroka molde berriak landu nahi ditu. EAJren eta Batasunaren ikuspegi nagusien artean badago jende multzo zabal bat beste bide bat urratzeko, teorian bederen. Beste gauza bat da teoria praktikara eramatea. Aurtengo Aberri Eguna teoriak praktikan jartzeko ekitaldi bat izan dadila nahi dugu.
Bestalde, Batasuneko zenbaiten ustez AB ez da ezker abertzalea. Nola hartu duzue hori?
Esan bezala, ABren ustez, inork ez du ezker abertzalearen monopolioa, ezta abertzaletasunarena ere. Gu ezker abertzalekoak gara, geure ibilbide historikoagatik, geure pentsamoldea eta praktikarengatik. Haiek ezin digute hori ukatu. Haiek pentsatzen badute ezker abertzalea bat dela, bakarra, eta hori Batasuna dela, gu haien eskematik kanpo gaude, ez gaude haien ezker abertzalean. Gainera, nork ematen dio Batasunari jabetza hori? Guk ez. Gure ustez, ezker abertzalea anitza da, aniztasun hori bere bilakabide historikoaren ondorioa da. Hori Euskal Herritarrok (EH) antolakundean agertu zen. AB ez zegoen, baina, bai Zutik, Batzarre eta Aralar. Orduan ezker abertzalekoak ziren eta orain ez?
ABri ezkerrekoa ez izatea leporatzen zaio. EAk ABn lekua duelako, kasu.
EAk leku irekia du gure egituran, eta datozen urteetan, ezker abertzaleak (alternatiba politiko eraginkorra izan dadin) ezker muturreko eta indar sozial demokratikoak biltzea lortu behar duela pentsatzen dugu. ABk ez dio aukera horri bere egitura ixten. Nork esango du horregatik AB ez dela ezkerrekoa? Iparraldean (Europako beste herrialdeetan bezala) joera hori ez da harrigarria. Euskal Herrian ezker zabala eta anitza beharko dugu ezker abertzalea benetako alternatiba politikoa bihur dadin. ABren ustez, egungo ezkerrak joera hori hartu behar du. Galdera bat: ezker abertzalearen aukera politikoa izan den HB, ezkerrekoa izan al da?
Azkenik, AB eta Aralar, EEren zereginean ikusten dituzte Segiko gazteek?
Hori esatea gure herriaren historia politikoa ez ezagutzea edo faltsutzea da. Egun, ez Elkarri, ez Aralar ez AB ari dira EEren rolean edo zereginean. EEko garaiko HBren rola betetzen ote du Batasunak? Ez. Guk ere ez. Euskal Herriko egoera soziopolitikoa aldatu da