Fatima Elidrisi izeneko neskatxa bat egin dute ezagun hedabideek duela gutxi. Neskaren aita marokoarrak Madrileko bere eskolara buruan zapia jarrita joatea nahi zuen eta eskolako zuzendaritzak ezetz erantzun zion. Segituan Euskal Herriko eskoletan horrelakorik gertatzen ote zen galdetu zuten hedabideek eta eskolan musulmanak zituzten gehienek Madrileko notizia harriduraz bizi izan zutela aitortu zuten.

Euskal Herrian ere haur etorkinak ditugula gogorarazi zitzaigun berriro Madrildik etorritako berri honekin. Berriro diot, lehenagotik haur etorkinak lerro publikoan eta asko A ereduan matrikulatuta daudenaren kezka agerian utzi baitzen. Euskal Autonomia Erkidegoan 2000-2001 ikasturtean 2.954 haur etorkin ziren eskoletan eta Nafarroan 1.842. Lau urte lehenago Nafarroan 399 ikasle etorkin zeuden eskolaratuta eta EAEn 1.600. Haur hauen %75 inguru sare publikoan aritzen dira eta %25 inguru itunpekoetan. Sare publikoko eskolek bere egonezina azaldu dute.
Haur etorkinak eskola publikoetan kontzentratzen ari dira eta ghettoak sortzeko arriskua gero eta handiagoa da. Haur etorkinak integratzeko prozesuak aparteko gastuak eskatzen ditu eta administrazioen aldetik (ez Nafarroan ezta EAEn ere) ez dago aparteko plangintzarik haur hauentzat. Eskola kontzertatuek eta pribatuek ikasle hauek beraien eskoletan hartzeko arazorik ez dutela erantzun dute, baina mila arrazoi medio (ekonomikoak nagusiki) gurasoek ez dituzte haurrak matrikulatzen.

Hego Euskal Herrian ikasten ari diren haur etorkinak ez dira asko. Iturriaren arabera datuak aldatu egiten dira eta ez da batere erraza zifra erreala izatea, baina milaka gutxi dira. Kopuruak gora egiten jarraituko du urtez urte, baina batzuen ustez arazoa larria izatera ez da inoiz iritsiko, Euskal Herrian ez baititugu Londres edo Paris bezalako gune populatuak. Beste batzuen iritziz haur hauek eskola publikoetan jarraitzen duten bitartean integratzeko ardura batzuen gain soilik eroriko da eta ez da gizartearen arazo bihurtuko. Iritziak dira honakoak, usteak, izan ere, haur etorkinen integrazio kontuez esperientzia handirik ez dago. Eskolan atzerritik etorritako gurasoen haurrak dituztenek, atzerriko haur adoptatu kozkortuak dituztenek eta bikote mixtoen haurrak dituztenek aurrez aurre egin dute topo gaiarekin. Haur bakan batzuen kargu egin direnek integrazioak dakartzan oztopo guztiei aurre eginez baliabide ekonomikoak, ikasleak, irakasleak eta gurasoak inplikatu dituzte. Etorkinak bitxikeria ez diren eskoletan gutxieneko plangintzak abian jarri behar izan dituzte.



Atzerritik datorren haurrak askotan beste hizkuntza bat hitz egiten du, gurasoek beraien kultura eta ohiturak erakutsi dizkiete haurrei eta ingurunea zeharo desberdina egiten zaie. Haur hauen integrazioa ez da arazo bihurtzen eskola bakarrean haur kopuru jakin bat biltzen denean soilik. Honetan esperientzia dutenek garbi dute heltzen den haur bakoitzak eskola "hankaz gora" jartzen duela. Eskolak ez daude horretarako prestatuta, baliabide ekonomikoak urriak dira, itzultzaileak hilabete batzuetarako soilik eskaintzen ditu administrazioak eta ezjakitasuna da nagusi. "Arazo berria"k desagertzera baino gehietzera egingo duenez haur etorkinak eskolan integratzeko prozesuei buruz tradizio handia duten herrialdeetara begira jarriak dira.

Estatu Batuetan eta Ingalaterran esaterako, esperientzia handia dute etorkin haurrak eskolaratzeko abian jarri beharreko ereduetan. Teoria mailan eredu bat baino gehiago landu dira eta baita aplikatu ere. Herrialde hauetan eredu bat ala bestea jartzen dute abian haurrak eskolan martxa egokia eraman dezan bide egokiena aukeratu dutelakoan. Urte askotako esperientzia duten herrialde hauek ere ez dute beti asmatzen. Ez da gauza bera atzerriko haurra hirian ala herri txikian bizitzea, eskolatik eskolara ere aldea dago, irakasle denak ez dira berdinak, gurasoak ere mota guztietakoak daude, eta zer esan haurrari buruz, ez daude bi ikasle berdin. Teoriak, plangintzak, tradizioak, esperientziak... denak balio du, baina Ingalaterran eta Estatu Batuetan, orain ere, haur etorkinen eskolaratzeak lan neketsua eta gogorra izaten jarraitzen du.

Lehen ere esan dugu Euskal Herrian milaka gutxi batzuk direla ikasle etorkinak, baina gizartea kezkatzen hasia da. Dena den, badirudi oraindik lozorroan gaudela milaka horiek gutxi iruditzen zaizkigulako edo agian herri eta eskola guztietara ohiartzuna heldu ez delako. "Hik Hasi" euskal heziketarako aldizkariko kideek 2001eko udako topaketetarako gai hau prestatu zuten. Ikastaro honetan partehartzaile ugari espero zuten eta azkenean bertan behera geratu zen ikastaroa oso jende gutxik eman zuelako izena.
D ereduko eskola publikoak biltzen dituen Sortzen-Ikasbatuazek berriz, Nafarroako haur etorkinak bere eskoletara erakartzea erabaki du eta horretarako kanpaina abian jarri berri dute.



Hala esan du behinik behin Sortzen-Ikasbatuazek Nafarroako haurren matrikulazio garaian abian jarri duten kanpainan. Kanpaina honetan hainbat ikastola, Oinarriak eta Euskara Kultur Elkargoak ere parte hartu du. Esaldi horrek zera esan nahi du: etorkinen haurrak nafar "borobilak" izango badira Nafarroako bi hizkuntzak jakin beharko dituztela, euskara eta gaztelera. Kanpaina abian jarri aurretik Nafarroako 25 eskolekin jarri ziren harremanetan proposamena luzatu eta bertako irakasle zein gurasoen iritzia jaso asmoz. Eskola hauek haur etorkinak eskolaratzeko plan hau onartu ahala (orain ari dira atxikimenduak lortzen eta bide onetik doa) etorkin komunitateei luzatuko zaie eskolen zerrenda. Informazio hutsa eskaintzeaz gain kontzientziazio kanpaina egiten ari dira. Etorkin komunitateetara hurbilduko dira eta D ereduko eskola publikoetan ikastearen onurak azalduko zaizkie.

Dagoeneko guraso hegoamerikarrentzat zuzendutako eskuorriak argitaratu dituzte. Seme-alabek hiru hizkuntza (euskara, gaztelera eta ingelesa) ikasiko dituztela nabarmentzen zaie eta esate baterako, beren haurrek euskara jakinez gero Euskal Herrian lana aurkitzeko aukera handiagoa izango dutela adierazten zaie. Kanpainaz arduratu den Ernesto Del sekin aritu gara berriketan gai honi buruz eta arabieraz idatzitako eskuorriaren zirriborroa erakutsi digu.
Ez da kasualitatea hegoamerikarrentzako eskuorria kalean izatea eta arabierazkoa kaleratzear. Nafarroako Unibertsitate Publikoak egindako "La población inmigrante extracomunitaria en Navarra 2000" izeneko txostena erabili dute Sortzen-Ikasbatuazekoek batez ere Iruñea eta Iruñerriko etorkinen ezaugarriak ezagutzeko, eta datuek hala diote: Nafarroan 7.952 latinoamerikar bizi dira, horietatik 5.014 Iruñea eta Iruñerrian. 3.809 magrebiar bizi dira Nafarroan eta Iruñea eta Iruñerrian 764. Nafarroako etorkinen erdia baino gehiago Iruñean eta Iruñerrian bizi da. Sortzen-Ikasbatuazen aldetik garbi dago bertako haurrak zein atzerritik datozenak D ereduan heztea dela egokiena. Ondorio honetara iristeko estatistikak dira gidari. Iruñea eta Iruñerriko haur gehienek kalean eta etxean gaztelera erabiltzen dute. Euskara bigarren hizkuntza da. Gaztelera ia nahigabe ikasten dutela esan daiteke. Beraz, D ereduak bermatzen du haur hauek euskara ikastea. Zer gertatzen da ordea ikasleak atzerrikoak direnean? Iruñea eta Iruñerriko etorkin gehienak hegoamerikarrak dira eta beraz, gaztelera badakite. Bertako haurrekin zein haur etorkinekin panorama bera dute: ama hizkuntza gaztelera dute. Ezaugarri hauek kontuan hartuta Sortzen-Ikasbatuazek egokiena haurrak zuzenean D ereduan heztea dela irizten dio.

Etorkina eredu hori egokiena denaz konbentzitzea ez da hain erraza ordea. Euskal Herrian bizi, euskara ikasi eta lau bat urtera Madrilera alde egiten badu familiak? Zertarako behar zuen euskara haur horrek? Galdera hauei erantzun nahian Nafarroako Unibertsitate Publikoak egindako lana hartu dute oinarritzat. Datuok diotenez etorkinen % 80ak Nafarroan segi nahi du bizitzen eta %65ak betirako geratzea erabaki du. Atzerritar hauen erdiak baino gehiagok seme-alabak ditu jaioterrian eta % 78ak familia ekarri du jada ala ekarriko du. Beren helburua integrazioa lehenbailehen lortzea da. Baina, haurrek irakaskuntza sisteman sartuta seme-alabek ama hizkuntza eta kultura galtzeko beldurra dute.
Hizkuntza kontuan hartuta integratzeko oztopoez aritu gara orain arte, baina haur etorkinak kultura eta ohitura anitz dute. Ernesto Del...sek aitortu digunez administrazioaren aldetik oraindik ez dago ezer planifikatua. Ingeles goiztiarra aplikatuko dute orain eta horri esker tutoreek asti gehiago izango dute etorkinekin aritzeko. Del...sek garbi dauka ordea ez dagoela ez materialik ez irakasle prestaturik horretarako.
Bitartean Iruñea eta Iruñerriko eskola publikoetako D ereduko eskolak ahal duten moduan antolatzen dira. Etorkinari harrera egokia egiten saiatzen dira, haur hauentzako egun bereziak direnetan (Ramadana adibidez) ikasgelan esaten dute eta orain adibidez, jangeletan bazkariak zerbitzatzen dituen enpresarekin musulmanentzako menu bereziak egitea adostu dute. Ez diete kultura eta ohiturak bazterrean uzteko eskatuko inolaz ere, "guk geurea defendatzen dugun moduan beraiek berea mantendu nahi dute".
Etorkinak integratzea ez da erraza eta inork ez du horrelako lanik bere gain hartu nahi.

Del...sen ustez administrazioak ez du kezka berezirik erakutsi etorkin haurrenganako. Eskola publikoetan sartzen ziren haurrak A ereduan. Orain D ereduaren aldeko kanpaina hasi du Sortzen-Ikasbatuazek eta Del...sek dioen moduan, "horrek ez dio batere graziarik egiten UPNri. D eredua saihesteko, horretarako bai, nahi dituzte etorkinak". UPNko buruzagi batek zera esan omen zuen Irurtzuneko kasua zela-eta: "D eredua nahi zuten ezta? Tori inmigrazioa!". Dena den, A eredua indartu nahi dutenek ez daukate erraza, horretarako etorkinak A ereduan lerratzeko kanpaina egin beharko baitute eta eskola publiko hauek jada ia etorkin guztiak hartzen dituzte, ghettoak sortzeko arriskuarekin.
Del...sek bota digu azken hitza: "Kontua da gaiari heldu behar zaiola jada esku artean daukagulako"