Hasi da urteko lehenengo hegazti pasea, negua Afrika tropikalean eta Iberiar penintsularen hegoaldean igaro ondoren. Hegazti migratzaileak bueltan datoz berriz udaberriaren usainean, habia egiteko eta kumeak hazteko garaia helduko baita. Baina eurekin dakarte urteroko polemika bera, alegia kontrapasan ehiza baimentzearena.

Euskal Herrian, beste behin ere, kontrapasan pagausoaren gaineko ehiza baimendu da, eta honek zenbait talde kontserbazionisten ezinegona pizten du. Europako Hegaztien arteztarauak kontrapasan ehizatzearen gaineko debeku garbia azaltzen du. Baina gure lurraldean ehizaren tradizioak erro sakona izanik, nolabaiteko moldaketak egin dira lege mailan garai berezi honetan ere baimendu ahal izateko.
Pagausoa da kontrapasan ehizagarria den espezie bakarra urtarrilaren 31tik aurrera, baina noski, eraginak gainontzeko espezie guztiengana iristen dira. Honek aurkakotasuna areagotu du talde desberdinen artean. Ehiza federazio, arduradun politiko eta talde kontserbazionisten inguruan dago saltsa, zilegitasunaren mugak gainditu ote dituzten eztabaidatzen dute. Eztabaidetatik lege ekintzetara ere jo izan dute, ustekabeko handiak emanez zenbait gizarte taldetan. Behin-behineko epai batek guztiz ilegaltzat jo zuen kontrapasan ehizatzea 1992an. Baina ondorengo urteetan ere ehiza baimendua izan zen Gipuzkoa eta Bizkaian. Gauzak honela, 1995ean Bizkaian sail horretaz arduratzen zen diputatua prebarikazioagatik salatua izan zen eta 1997an arrazoi honegatik zigortua. Nafarroan urte batzuetan ez da baimendua izan kontrapasako ehiza, baina hainbat tirabiren ondoren aurtengoan baimendua izan da. Arazo honen inguruan konponbidea urruti ikusten da, polemikak, beraz, luzaro iraungo duela dirudi.

Pagausoa, negua Iberiar penintsulan igaro ondoren, Europaren iparraldera abiatzen da eta, gainera, ez ditu erabiltzen udazkeneko pasean erabilitako migrazio bideak, modu sakabanatuagoan pasatzen da, nagusiki kostako bidea jarraituz.

Baina, bada azkenaldian ehiztariak kezkati dituen arazoa. Zer arraio gertatzen da pagausoen populazioekin? Beherakada jasan ote du? Ez omen dira lehengo moduan pasatzen. Europa aldeko ehiztariek berriz, inoiz baino pagauso gehiago dagoela diote. Hainbat ikerketek agertzen dutena zera da, pagausoen populazio sedentarioak behintzat dezenteko gorakada jasan duela. Batzuek klima aldaketari egozten diote errua eta beste batzuek, ehiza presioari edo nekazal jardueraren aldaketari.
Beste datu interesgarri batzuk ere bildu dira, badirudi pagausoek migrazio bideak eta negualdia pasatzen duteneko guneak aldatu dituztela. Izan ere, pagausoarentzat bi baldintza oso garrantzitsuak dira: batetik, jatekoa eskura edukitzea eta bestetik, lasaitasuna etzalekuetan. Portugal aldean hau guztia lortzen omen dute, izan ere ehiztariek debekatua dute etzalekuetako ehiza, eta, gainera, artelatzen ezkurra oso gustuko omen dute. Dirudienez, gure pagausoak ehiza presioaren aurrean iraunbizitze estrategiak aldatu ditu. Hau guztia aztertzeko ikerketa bide garrantzitsuak ireki dira Europa osoan. Honen inguruan, 2000. urte hasieran, Frantziako eta Euskadiko ehiza federazioak bultzatzaile zituela, nazioarteko ikerketa talde garrantzitsua eratu zuten, GIIFS ( Basofaunaren Nazioarteko Ikerketa Taldea) deritzana, proiektu interesgarriak dituelarik eskuartean: satelite bidezko pagausoaren jarraipenak, azterketa genetikoak... Europa mailan ematen den hegazti migrazioa munduan ematen direnetatik garrantzitsuenetarikoa da.
Hegazti espezien erdiak migratzaileak dira, baina zerk bultzatzen ditu leku aldaketa hauek egitera? Arrazoi nagusia, elikagaien eskuragarritasuna izango da, negu gogorrean beti ere zailagoa baita jakiak lortzea. Hegazti migratzaile batzuek, negualdia, Afrika tropikalean igarotzen dute, hauei migratzaile transahariarrak deitzen zaie. Bidaia luze hau egiten dutenen artean, enarak, lertxunak eta mokozabalak aipa ditzakegu. Beste zenbaitzuk ez dute hain bide luzea egiten, Mediterraneo inguruan gelditzen dira negua pasatzen, Iberiar penintsularen hegoaldean alegia, edo Ipar Afrikan. Azken hauek migratzaile presahariarrak dira, hauen artean aipa ditzakegu uso, hegabera, birigarro, antzar eta ahateak.
Hegazti hauek orientazio ahalmen izugarria dute, egunez eguzkia izango dutelarik gidari eta gauez izarrak, euren ordulari biologikoek ere ez diete hutsik egiten. Hegaztien gehiengoak bidaia luze hau, hainbat etapatan banatzen du, gutxi gorabehera 320 kilometrokoak. Baina espezie asko dira datu hauetatik urruntzen direnak. Honela, enara arrunta adibidez, gai da etapa bakar batean 1.500 kilometro egiteko gelditu gabe.
Hegazti hauentzat Euskal Herria trantsizio gune garrantzitsua da, batetik Pirinioak eta bestetik Kantauriar mendilerroa baititugu. Mendilerro hauek kanalizatu egiten dute hegaztia. Bide batez, zenbait hegazti espeziek (ahate, antzar, murgil handi, kopetazabal), hezeguneetan paradatxo bat egiteko astia hartzen du. Badira hegaztiak ondo egokitu eta negua bertan pasatzera animatzen direnak ere, bertako klima ez baita horren gogorra. Honela, udazken aldean eta udaberrian aukera paregabea dute hegazti zaleek jakin mina asetzeko. Horretarako, egokitutako behatoki dezente ditugu Euskal Herrian. Batetik, Urdaibai (Bizkaia) eta Txingudi (Gipuzkoa) kostaldean, eta bestetik, barne hezeguneak, Mendixurreko parke ornitologikoa Araban eta Nafarroan esate baterako, Pitillasekoa...