EUSKALDUNON EMOZIOAK UNIBERTSALAK OTE?


2021eko uztailaren 19an
Euskaldunon emozioak bakarrak al dira munduan? Ala emozioak unibertsalak al dira? Oraino psikologian egin izan diren azterketa gehienak hainbat teoriatan oinarritutako emozioen definizioetatik abiatu izan dira eta arazo emozionalak tratatzerakoan, definizio horiek izan dituzte abiapuntu. Kultura bakoitzak bere emozio propioak eta beste kulturekiko ezberdinak balitu, emozioak unibertsaltzat hartzen dituzten definizio horiek ez lirateke baliagarriak izango. Hori hala den edo ez jakiteko, EHUko Psikologia Fakultateko Nortasuna, Ebaluazioa eta Psikologi Tratamenduak departamentuak «Euskarazko emoziozko lexikoaren egitura» deritzan ikerlana abiatu du.

Ikerketa psikologo eta hizkuntzalarien arteko lana da, emozioen definizioa egiteko, hiztunen parte hartzeak berebiziko garrantzia baitu. Aipatu departamentuko Itziar Alonso eta Sagrario Yarnoz psikologia irakasleek, Erne Unzurrunzaga psikopedagogia ikasleak eta Donostiako Irakasle Eskolako Ruben Urizar hizkuntza irakasleak dihartute proiektuan. Ikerlana nazioarteko ikerlan zabalago baten parte da ordea. Kaliforniako Davis Unibertsitateko Phillip R. Shaver psikologoak koordinatzen du ikerlana. Beste psikologo estatubatuar batek ere, Chris Fraleyk, hartuko du parte; datu analisiaz arduratuko da berau. Shaverren abiapuntua honakoa da: psikologian egiten diren ikerlanetatik %90etik gora AEBtako laginetan oinarrituta egiten dira, beraz, ikerlanen ondorioak estatubatuarrei dagozkie. Horrexegatik, ezinbestekoa iruditu zitzaion Shaverri ikerketa hau kultura ezberdinetan egitea, zenbat emozio dauden eta kultura ezberdinetan berdin ulertzen diren jakiteko. Hori dela-eta, ikerlana Indonesia, Txinan eta Euskal Herrian ari dira egiten.


METODOLOGIA.

Ikerlana bi urtetan burutuko da. Ikerlanaren nondik norakoak eta oinarri teorikoak zehaztuta, euskarazko hiztegietan arakatzen hasi ziren, balizko emozioei zegozkien hitz batzuk hautatzeko. Itziar Alonsok dioenez, «eskuzabal jokatu dugu hitzok aukeratzerakoan, agian horietako batzuk ez dira emozioen izenak edo ez genituen argi ikusten, baina sartu egin ditugu». Euskalkietako aldaerak, hitz zaharkituak eta abar aztertu ondoren, zerrenda bat osatu zuten Ruben Urizar eta Erne Unzurrunzagak. Orain 100 euskaldun zaharren bila ari dira, euren argibideak jarraituz, zerrenda bete dezaten (ikerketan parte hartu nahi izanez gero, 943 015654 telefono zenbakira dei ezazue). Hiztunek zerrendan agertzen diren hitzak zein neurriraino diren emozio adierazi behar dute. Abertzaletasuna esaterako, zein neurriraino lotu daiteke hitz hau emozioarekin? Alonso psikologoak esan digunez, «arazo bat dago: batentzat emozioa dena, agian, beste pertsona batentzat ez da izango. Guri interesatzen zaiguna zera da: hiztun askoren egituratze hori nola suertatzen den ezagutzea, beste kultura batzuekin konparatzeko».

Zerrendak beteta jasotakoan, hiztunek emozio gisa sailkatu dituzten hitzak zein eta zenbat diren aztertuko dute eta emozioak taldekatzeko baliagarria izango zaien tresna eratuko dute haiekin. Emozioak izendatzeko hiztunek aukeratutako hitz horiek izango dira egitura kontzeptualak egiteko erabiliko duten oinarria, alegia. Hitzak txarteltxoetan jarrita, populazioaren lagin bati emango diote txartel horiek pila ditzaten eta jakiteko zein punturaino uste duten hitz batek eta beste batek nolabaiteko lotura duten edo ez duten loturarik. Horrela, emozio taldeak, talde prototipikoak lortuko dituzte. Eta ondoren, euren laginean, Indonesian eta Txinan, emozio talde berdintsuak ateratzen diren aztertu beharko dute.


MAILEGUAK ETA JATORRIZKO HITZA BEREIZI

. Jasotako hitz guztietatik, Urizar hikuntzalariak maileguak eta euskal hitzak sailkatuko ditu. Izan ere, emozio bat adierazteko euskarazko hitz bat egon bada, betidanik hori adierazteko beharra egon dela adierazten du. Beraz, mailegutza aztertzeak informazio ugari eskainiko die ikerlariei.

Euskaldun gehienek elebidun izateak badu eraginik. Sagrario Yarnozek dioenez, beste hizkuntza batez kutsatuta gaude eta horrek zaildu egiten du ikerlana. Itziar Alonsok esan duenez, Japonian lagin elebidun bat hartuta egin zen ikerlana eta badirudi, erabat frogatuta ez egon arren, horrek ez duela eragin handirik. Horrexegatik gaztelerazko komunitatean ere ikertzea interesgarria litzateke.
Hori egiteko nahia badute, arazo ekonomikoak eragozpen garrantzitsua dira ordea. EHUk ikerlana finantzatzeko diru laguntzarik ez eman izanaz kexu dira. Sagrario Yarnozek dioenez, «diru kopuru oso txikia eskatu genuen eta laguntza ukatzeko arrazoia ikerketa Euskal Herrira mugatzen dela da. Baina hau nazioarteko proiektu baten barne dago!».

Sagrario Yarnozek emozioen mapa egitearen garrantzia aipatu digu. Izan ere, bizitza emozionala oso garrantzitsua da, gure oreka psikologikoa, gure zoriona, ondo edo gaizki sentitzea baldintzatzen duelako. Horrexegatik oso garrantzitsua da oinarrian indarrean dauden emozioak zein diren ezagutzea. Azken finean, gure emozioak direna izango garelako


Azkenak
2024-10-18 | ARGIA
Langile bat hil da Lizarran, biltegi batek eztanda egin ondoren

56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.


Beldurra espazio komun gisa

Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]


Puig Antich, Estatuak ez du inoiz barkamena eskatzen

Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]


Sinwarren hilketaren ondoren, gerrak bere horretan jarraitzen du

Yahya Sinwar Hamaseko burua hil ondoren, Ekialde Erdiko gerrak nola jarraituko duen aurrera mintzagai da hilketaren biharamunean. AEBek, Joe Bidenen ahotik, berehala iragarri dute orain su-etenak bidea libre izan dezakeela. Bide beretik jo dute Mendebaldeko hainbat buruzagik... [+]


2024-10-18 | Ahotsa.info
Azken hiru urteetan altueratik erorita Nafarroan 10 langile hil direla salatu dute

LAB, CGT, Steilas, ESK, EHNE eta Hiru sindikatuek salatu dituzte Nafarroan altueratik erorita hil diren hamar langileen kasuak.


Marcos Maceira, A Mesa pola Normalización Lingüísticaren presidentea
“Oso zaila izango da galiziera leheneratzea PPren hizkuntza politika ez bada zuzentzen”

Galiziako Estatistika Institutuak galizieraren egoeraren inguruko inkestaren azken datuak ezagutarazi ditu. Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez... [+]


2024-10-18 | Hala Bedi
Makroproiektuen aurkako manifestaziora deitu du Gasteizen Araba Bizirik!-ek, urriaren 26rako

“Araba ez dago salgai” eta “Makroproiekturik ez” lelopean egin dute deialdia. Urriaren 26an elkartuko dira 18:00etan “etekin pribatuak bermatzera” bideratuta dagoen eredu energetikoa eta “instituzioek jokatzen duten papera”... [+]


Zergatik daude Renfeko trenak inoiz baino grafiti gehiagorekin margotuta?

Garraio publikoaren zerbitzuaren gainbeheraren barruan, alde estetiko hutsa bada ere, ohikoa bilakatu da trenak margoturik ikustea eta, behingoagatik bada ere, ez da arrazoi ekonomiko hutsengatik, langileek azaldu dutenez.


2024-10-18 | Urumeako Kronika
‘Hariak’ zinemaldia erresistentzia istorioen lekuko, azaroaren 7tik 17ra Hernanin

Aurtengoa hirugarren edizioa izango da, eta memoriaren gaia hartuko da ardatz, Kulturarteko Plaza Feministan.


2024-10-18 | Uriola.eus
Bazter Fest ospatuko dute Bilbon azaroaren 9an, protagonistak emakumeak diren hip-hop jaialdia

Azaroaren 9an, emakumeak protagonista diren hip-hop jaialdia ospatuko dute, 17:30etatik aurrera. Jaialdiak urtez urte hip-hop eta rap estiloetan ibilbide ezaguna duten emakume artistak bildu izan ditu.


Xamarrek ‘Orhipean, Gure Herria ezagutzen’ liburuaren edizio berria aurkeztu du

Gaur Donostian Orhipean, Gure Herria ezagutzen liburuaren edizio berria aurkeztu dute. Bertan Izan da egilea Xamar eta berarekin batera Antton Luku, Isabel Isazelaia eta Lander Majuelo.


“Beti gainerakoei jartzen diegu oxigeno maskara, eta denbora badago, norberari”

Krisi egoeran idatzitako gogoetak eta lagungarri egin zaizkion tresnak jasotzen ditu Iratxe Etxebarria kazetariaren 7.300 miligramo eszitalopram liburuak.


Eguneraketa berriak daude