Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
larunbata 2025eko urtarrilaren 04an
«KALERA? BAI. BAINA EZIN DITUGU ONTZI GUZTIAK ERRE LEHEN OLDARREAN»
Urtarril honetako 10ean bukatu zen Eusko Jaurlaritzaren Giza Eskubideen aldeko kanpaina. Kanpaina hauen eraginkortasunez jardun genuen Justizia sailburuarekin, abiapuntu gisa-edo. Balio al dute zerbaitetarako?:«Nik dudaren bat ere badut. Ez dakit jendea zein neurrian jabetzen eta kontzientziatzen den hedabideetatik zabaltzen denaz. Edonola ere, giza eskubideen defentsak -publizitate kanpainaz gainera- kanpaina iraunkorra izan behar du».
Justizia sailburuaren iritziz, giza eskubideen alorrean aurrera egiteko administrazioak eremu guztietan inplikatu behar du, honelako irizpidetan oinarriturik:«Giza eskubideena kontzeptu orokor bat da. Ez da, ezinbestez giza eskubideen sailkapena egin behar. Giza eskubidea bizi eskubidea da, baina bada ere ideologiaren askatasuna. Esaterako, herri baten partaide gisa norberak nahi duena erabakitzea. Eskubide orokorra izan arren, defentsa ikuspuntu bakarra izan behar dute giza eskubideek».
Kanpainak bi sektoreen aldetiko kritikak jaso ditu ordea; PPren eta Batasunaren aldetik.
Hori aurreikusia zegoen; PPren aldetik bereziki. PPk Legebiltzarrean interpelazio bat jarri digu galdetuz, ea zergatik sartu dugun kanpainan herriek beren etorkizuna erabakitzeko duten eskubidea. Gezurra dirudi, bere burua demokratikotzat jotzen duen alderdi batek herri baten nahia galarazi nahi izatea; aberrazio bat da. Batasunaren aldetik ere, zenbait kritika izan da. Bide onean ari garela esan nahi du ote horrek? Kanpainan, hala ere, ezin izan dira herri honetako sentsibilitate guztiak islatu, garrantzizkoenak baizik. Oro har, bizi eskubidea eta herri gisa gure etorkizuna erabakitzeko eskubidea islatu nahi izan da.
Sentsibilitateak sentsibilitate, hor dugu Iratxe Sorzabalen kasua. Nola heltzen dio zure sailak tortura kasu bati?
Justizia saileko giza eskubideen batzordea aritzen da esparru horretan. Iratxe Sorzabalen kasuan ez ginen inork deituak aritu izan, ofizioz baizik. Hau da, torturak agertzen zituzten irudi oso adierazgarriak ikusi genituenean, ofizio lanetan jardun genuen. Espainiako arartekoarengana eta Barne Ministeriora jo genuen. Beharrezko diren datuak eskatu ondoren, lan plangintza bateratu bat eskatu genien. Barne Ministerioaren aldetiko erantzuna hutsaren hurrengoa izan da. Beraz, horrelako kasu batean norbaitek zerbait ezkutatzen duenean giza eskubideak urratzen ari da.
Ezin da haratago joan administrazioaren bidetik?
Guk ezin dugu salaketaz haratago joan, baina hori beti egingo dugu. Ez gara delituzko ekintzen aurrean ezkutatuko. Madrilgo Parlamentuan diputatua izan nintzenean ez nuen atzera egin, eta gaur egungo karguan ere ez dut egingo.
Eguberriotan euskal presoen eskubideen urraketa gogoratu diozu Madrilgo Gobernuari. Presoen senitartekoek, zure agerpena garai horretan egiten den ohikotzat jo dute. Hitzetatik ekintzetara pasatzeko eskatzen dute.
Legealdiaren hasieran, presoen gaian eman beharreko urratsak aztertu genituen Eusko Legebiltzarreko Justizia eta Barne Batzordean, hau da, presoen sakabanaketaren aferan eta espetxeetako transferentziaren aferan. Lehentasuna duten aferak dira, sakabanaketa auzitegiek jarritako zigorrei erantsitako gehigarri bat dela diogu betiere, onartezina dela. Gaia, oraindik ere, Madrilgo Justizia ministerioarekin aztertzeko daukagu. Presoen eskubideen urratze erabatekoa irmoki salatzen dugu. Ez da Eguberrietako jarrera edo agerraldi bat izan. Halabeharrez, gure txostenaren agertze publikoa Eguberri garaian eman da, baina guk presoen eskubideen alde lanean segitzen dugu.
Justiziaren esparruan zertan daude herritarrek euskaraz tratatuak izateko dituzten eskubideak?
Bi atal daude: batetik, justizia zerbitzuetako funtzionarioena dago. Eskuduntzak transferituak izan arren, tratua, oraindik ere, estatuko funtzionarioen esku dago. Estatuko Kontseilu Judizialaren menpe dauden funtzionarioak dira. Normalizazio linguistikoan urrats bat eman nahi dugun bakoitzean arazo gordin bat dugu administrazioan dihardutenekin, euskara erabiltzeko unean konstituzio-kontrakoaren helegite bat jasotzen dugu. Ez digute aurrera egiten uzten. Ikaragarria da, euskara EAEko hizkuntza ofiziala izanda ere, Estatuak traba zorrotzak jartzen ditu euskara ez dadin euskal administrazioan erabilia izan.
Fiskal, epaile eta magistratuen arloan nola dago euskararen erabilpena?
Epaile eta magistratuen %33k euskarazko ikastaroak segitzen ditu; bizpahiru urtetan epaiketa bat euskaraz jarraitu ahal izateko gauza izango dira. Fiskalen kasuan, portzentaia %13ra jaisten da. Kolektibo honen ezaugarriak ezberdinak dira, fiskalak estatuan barrena dabiltza-eta. Zoritxarrez, epaiketa bat euskaraz egin ahal izateko aukera bakarra itzultzailea erabiltzea da. Aukera honen bitartez, epaiketa ez da normaltasun gutxieneko batez burutzen ahal, ordea. Itzultzaileen bitarteko epaiketak freskura galtzen du. Epaiketak euskara hutsez burutuak izan daitezen plangintza berri bat garatzen ari gara 12 epaitegietan. Aurreratzen ari gara, baina gustatuko litzaigukeena baino astiroago.
Eusko Jaurlaritzak ez du Kontzertu Ekonomikoaren hitzarmena berritu ahal izan Madrilgo Gobernuarekin. Azaldu iezaguzu Juan Jose Ibarretxe lehendakariaren jarrera, mesedez?
Ibarretxeren jarrera gobernu sendo baten jarrera da. Madrilgo Gobernuak, Mayor Orejak edota Redondo Terrerosek (bere unean) espero zutena baino herritar gehiagoren sostengua du Eusko Jaurlaritzak. Gobernu honek EAEko herritarrak gobernatzeko agindu morala du eta prest dago Madrilgo Gobernuarekiko oldartsu aritzeko. Guk ez dugu enfrentamendua bilatu, jarrera hau Madrilgo Gobernuaren jarrera despota eta autoritarioa dela-medio etorri da. Areago, Jose Maria Aznarren jarrera faxista eta ez demokratikoa dela esango nuke, bere irizpideak basatiki ezarri nahi baititu. Ez gaude prest Espainiako Gobernuak modu aldebakarreko batez inposatu nahi duena onartzeko. Kupoaren kasuan, inork ez digu justifikatu 191.000 milioi pezeta (1.148 milioi euro) ordaintzea. Gure kontuen arabera 151.000 milioi pezeta (907,5 milioi euro) pagatuko dugu, ez dugu euro bat gehiago pagatuko.
Behin egoera honetara iritsita, kupoa ez ordaintzea ez litzateke bidegabekeria bat izango, edo bai?
Gauza bat da barne nahiek eskatzen dizutena. Nik, espainola ez naizen aldetik, Espainiako administrazioari ez nioke ezertxo ere itzuliko. Baina horretarako, gure herriaren ekonomiak errealitate oso bat iritsi behar du oraindik ere, bere independentzia politiko osoa, kasu. Ez gaude une horretan.
n Carlos Garaikoetxeak Kontzertua defendatzeko kalera ateratzeko aukera aipatu du. Gobernutik, zuk nola ikusten duzu aukera hori?
Kalera? Bai. Prozesua luzea da, ordea. Ezin ditugu gure untzi guztiak erre lehen oldarrean. Jaurlaritzak Kontzertuari buruzko agiria plazaratzean bere lehen oldartzea burutu izan du. Euro bat gehiago ez pagatzeko nahiz Espainiako Gobernuak ez gaituela Europako mintegietan ordezkatuko baiezteko borondatea agertu du. Euskal gizartea, eman beharreko pauso guztiez informatua izango da aurrerantzean, baina pauso guztiak ezin dira une bakar batean eman.
n Eusko Alkartasunaren planteamenduek ba al dute eraginik gobernuan?
Bai, jakina. Horrela ez balitz, ez EA ez ni, ez ginateke gobernu honetan egongo. Boterean egotea garrantzizkoa bada ere, ez gara horregatik soilik, xede politiko jakin batzuengatik gaude. EAk ez du atzera egingo, ez Estatutuaren defentsan, ez herri honen burujabetasunaren bidean. Eta xede horretan Ibarretxe lehendakariak ere ez du atzera egingo.
Eusko Legebiltzarreko aurrekontuak aipagai orain. Nola interpretatzen duzu Batasunaren jarrera aldaketa?
Batasunak ganbarara itzultzeko bere arrazoiak izango zituen. Burutu duen plantoa kaltegarria izan da EAEko gizartearentzat, hala ere. Bere jarrerak ez zuen zentzurik, eta ez dakigu zergatik aldatu izan duen bere jarrera. Guk ezein alderdirekin negoziaziorik ez dela izan, baiezta dezakegu. Batasunak egoera bat ikusarazi nahi izan zuen, baina, nonbait, PPri eta PSEri jokoa egiten ari zitzaiela ohartu zen. Baliteke, lehen jarrerak bere barne lerroetan eztabaida sorrarazi izana, eta ondorioz, itzuli izana. Zaila da arrazoia ezagutzea, ordea.
Gobernu honen asmoetako bat herri kontsulta burutzea da. Legealdi honetan?
Kontua ez da legealdi honetan edo hurrengoan egitea; bihar edo etzi, alegia. Ez da berez egin beharreko kontu bat. Inportanteena da planteamendu horren kontzientzia ez galtzea. Gu xede horretara joateko behartuta gaude. Xede hori tinko atxiki behar dugu, euskal gizartearekin dugun konpromiso bat da, gure interesen arabera praktikan jarri behar dena. Ekimen hori aurrera ateratzeko beharrezkoak diren bitartekoak modu zuzen eta egoki batez landu behar ditugu, gizartean ez dadin porrota moduko bat eman.
n Ez gaude kontsulta egiteko unean.
Ez gaude unean denok dakigun arrazoiarengatik. Alegia «ez dago herri kontsulta biolentzia dagoelako eta biolentzia dago ez delako herri kontsulta» zirkulu itxi horrekin hautsi behar da, eta hori biolentzia praktikatzen dutenen esku dago. Pauso hori emanez gero, askoz arrazoi gehiago izango dugu kontsulta gauzatzeko.
n Zuk nola formulatuko zenuke kontsutarako galdera?
Honelatsuko terminoetan: «Zein izan behar du Euskal Herria eta Estatuaren arteko harremana: oraingo autonomia estatutua, estatu federala edo independentzia politikoa». Baina, hori baino lehen herri honen autodeterminazio eskubidea onartzea dago. Ez da autonomia, ez federalismoa ez independentzia. Autodeterminazio eskubidea onartu ondoren, euskal indar politikoek edota gobernuek herriari egin behar lioketeen galdera da. Nire erantzuna independentzia da
LAGUNEK ESKATUTA POLITIKARA BERRIRO ERE
Agurainen jaioa da 1950ean. Bederatzi urte eman ditu politikatik at, MCCn. Primeran bizi zela, orain baino hobeto, esan digu. Politikan jende berria behar dela iritzita, bere nahi eta usteekin kontradikzioan itzuli da politikara, EAko lagunek eskatuta. Madrilgo Gobernuak euskal abertzaletasunaren aurka daraman oldarkortasunak kitzikatua ere bai.
Enpleguaren etorkizuna «2003. urterako desenplegu-tasa %9,8ra jaiste a aurreikusten dugu EAEn»
Joan den irailaz geroztik bereziki, ekonomiaren atzerapena antzeman da mundu mailan. Zein da une honetan Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) enplegu-tasa? Atzerapenik emango al da bertako ekonomian?
EAEko enplegu-tasan atzerapen bat baino moteltze ekonomiko bat izan da. Uneon, desenplegu-tasa %10,5 eta 11 artean dago. Gure sailean moteltze hau aurreikusia genuen, eta enpleguaren aldeko plangintza bat lantzen ari gara 2003. urtera bitarte. Ordurako, desenplegu-tasa %9,8ra jaistea aurreikusten dugu. Gure xedeak betetzeko bi puntutara gaude, eta lortuko dugulakoan gaude. 2003rako EAEko enplegu-tasa Espainiako enplegu-tasaren gainetik egongo da. Europako batez besteko %7,5ra hurbiltzea da gure nahia.
«35 orduko lan astea» gauzatu al daiteke legealdi honetan?
Oso zaila ikusten dut lan esparruko 35 orduen aplikazio zorrotza gauzatzea; gehiago aurreratu behar dugu ordea. Bitartekoak jartzen ari gara, aplikazioak lan enpleguaren banaketarekin eta langabeziaren tasarekin zerikusi zuzena du. Patronalari ez zaio neurria gustatzen, baina gu ez gara patronala, administrazioa gara eta legealdi honetan aurrekoan egin zena baino gehiago egin nahi dugu.
ETT (Aldi baterako enplegu-enpresak) delakoak gaizki ikusiak dira langabetuen artean. Zein da zure iritzia?
Sail honi ETTak gustatzen ote zaizkigun? Bada, ez gehiegi. Guk enpresa eta langileen arteko harreman zuzena hobesten dugu. ETTak langileen eta enpresarien bitartekoak dira, eta langileak galtzen du. Guk hemendik, ahal dugun neurrian, kontratazio zuzena sustatzearen alde egiten dugu, baina horrek ez du ere esan nahi ETT enpresak bertan behera utzi behar direla.
Zure sailak Gasteizko «Gamesa»ko aferan enpresak zabalduriko lan espedientea onartu izana kritikatu du ELAk.
Gamesako gaia usteltzen ari zen enpresaren eta sindikatuen arteko harremanen bidetik. Konponbide bat aurkitzeko onartuak izan ginen enpresa eta enpresa batzordearen aldetik. Afera, handi-handika, konponbidean jarri dugu. LAB, USO eta UGT, aldeak alde, bat etorri dira gure planteamenduarekin. ELAk eskubide osoa du nahi duena defendatzeko, baina guk aurkeztu genuen proposamena langileen %90ak onartu eta sinatu zuen puntuz puntu. Beraz, langileen gehiengoak onartzen badu eta langile hauetako batzuen sindikatuak ez badu sinatzen, bada sindikatuak langileen jarrera kritikatzen du gurea baino. Jakina, guk ere nahi genuen lanpostu bakar bat ez galtzea, hori da gure betebeharra.
«Langilea bere buruaren jabe, bere egitekoaren jabe, bere lan pentsamenduaren jabe» dio kooperatibismoaren esloganak. Ba al du gaurkotasunik egungo ekonomia globalizatuan?
Kontzeptu hori bizirik dago. Planteamendu hori sozialista-autogestionarioa da, enpresa barruan ere defendatzeko planteamendu bat, eta gure kooperatibeetan eutsi egiten zaiona. Belaunaldi berrien artean denetarik dago, noski. Baliteke Arizmendiarrieta, Ormaetxea edota Larrañaga bezalako aitzindarien espiritu kooperatibista horren bizirik ez izatea, baina kontzeptu orokorra hor dago, ekonomiaren globalizazioarekin edo gabe
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Uxue Gutierrez Lorenzo
#3
#5
Euskalerria irratia
Azkenak
2025-01-04
iametza
22. Txikipedia, umeentzako euskarazko entziklopedia txiki eta askea
MULTIMEDIA - Hodeia ez da existitzen
2025-01-03
Xabier Letona Biteri
LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”
Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]
2025-01-03
Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan
Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.
2025-01-03
Urko Apaolaza Avila
Analisia
2025ean etxebizitza zer?
Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]
2025-01-03
Xabier Letona Biteri
Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra
Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.
.jpg)
2025-01-03
Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean
Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]
2025-01-03
Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean
Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.
2025-01-03
ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik
Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.
2025-01-03
Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”
Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]
2025-01-03
Lander Arbelaitz Mitxelena
Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan
Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]
2025-01-03
Uxue Gutierrez Lorenzo
Segi dezala akelarre antifaxistak
FERMIN MUGURUZA 40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.
-------------------------------------------
Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]
Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz
NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]
Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran
Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).
Eguneraketa berriak daude