Urrobi-Irati Ibaiak. Bizi nahi duten bailarak
- gutxi barru "historia izan daiteke", gaur egun bailara zoragarri hauek, batik bat Iratik zeharkatzen duena, mehatxupean bizi direlako. Gaur egungo baskoiak Itoizko inguru ikusgarri eta ederrak bizirik segi dezaten nahi duten ekologistak dira, eta Karlomagnoren gudataldeen ordez aspalditik "lanean" ari diren induskailu edo eskabadorak ditugu. Beraz, etorkizunean ibilbide hau egitea ezinezkoa izan litekeenez, komeni zaizu berandu baino lehen bisitatzea.
Hemendik Nafarroa bien arteko mugaraino bailara polita zeharkatuko dugu. Muga hau 8. km.an harrapatzen dugu, Arnegin. Arnegi, gaur egun Nafarroa Behereko herria, lehen Luzaideko auzoetako bat zen. Gaur egun muga-aldea bentaz beterik dago, eta erdigunean, ezkerrera, eliza nabaritzen da.
Muga igaro eta berehala Ibañeta mendatea igotzen hasiko gara, eta 3 km. aurrerago jada Luzaideko elizaldean sartuko gara. Kondairaren arabera atzerriko 14 lapurrek beren 14 etxeekin sortu zuten herri hau bost auzo sakabanatutan antolatuta dago, bata bestearen atzetik: Pekotxeta, Elizaldea, Azoleta, Gaindola eta Gañekoleta. Berehala konturatuko gara (arkitekturan, euskaran), hemengo jendeak askoz kontaktu gehiago duela Nafarroa Beherearekin Garaiarekin baino. Eliza bera, Erromesen monumentua eta hilerriko hilarriak nabarmentzen dira.
Igotzen jarraituz, paisaia gero eta ederrago eta basatiagoa bihurtzen doa. Zuhaitz eta haitzez beteriko mendien arteko bailara estua, segada baterako egokia... Argi dago 778an lurra baskoien aldekoa zela. Elizaldetik 11,5 km.ra haran osoa ikusteko paregabeko begiratokia dugu. Beste lau kilometro eta Ibañeta mendatea harrapatzen dugu. Ezkerrean, San Salbador baselizaren alboan, Errolanen monumentua eta aparkaleku-begiratoki handi bat ditugu.
Pagadi eder bat zeharkatuz, pare bat kilometro eta Orreaga mitikoan gaude. Kolejiata hau milaka erromesen atsedenleku izateaz gain, gertaera handi askoren lekuko izan da.
Auritzerako bide ederrean, zuhaitz lerro biren artean, segituan errepidearen ezkerraldean harrizko erromes gurutze handi bat ikusiko dugu. 2,5 km.ra Auritz dugu, eta bere erditik zeharkatuko dugu, etxe zuri eta politek edertzen duten kale nagusitik. Herri hau lehenbizi "Burgo de Roncesvalles" deitua, XVIII. mendean harresiz inguratu zen; kale nagusi hau antzinako erromatar eta Done Jakueren bidea izan zen.
Beste bost km. eta Uritz zeharkatuko dugu. 20 biztanle besterik ez dituen nekazal herri hau haran honetan aurkituko ditugunen eredu izan daiteke, aurrekoa eta hurrengo Nagore bezalakoa. Urrobiren inguru honetan garrantzitsuena paisaia da. Leku bereziki ikusgarri gutxi ikusiko dugu, baina osorik hartuta oso ibilbide atsegina da.
Nagoretik 3 km.ra hala ere, gure begirada harrapatuko duten bi aitzaki handi eta bitxi agertuko zaizkigu, bidearen ezkerraldean.
Berehala Atoitzeko urtegiaren lanak ikusten (pairatzen) hasiko gara. Ibilbidearen 56,5. km.an Itoitz herriska (geratzen dena) txiki baina ezin ospetsuagoa harrapatuko dugu. Espero dezagun denbora luzean bisitatu ahal izatea. Aurrerago eskuinerantz hartuz, urtegia eta inguruko lanak "distira osoz" behatzeko aukera izango dugu. Tamalez, behatu bai, baina ikusten dugunaz gozatzeko arrazoi gutxi dugu.
Azkenik, Itoitzetik 4 km.ra Agoitzera iritsiko gara, urtegiaren aldeko eta aurkakoen "kuartel nagusia". Ikusi beharrekoetara bakarrik mugatuz, monumenturik nabariena San Migel Arkaingeruaren eliza dugu, XV. mendean hasia, erromaniko baten gainean (honetatik dorrea mantentzen da), barruan erretaula ederra duena. Auzola edo Bidelepu Erdi Aroko zubia ere azpimarratzeko modukoa da.
Hortik 500 metrora, aparkatu eta Irati ibaiaren gaineko egurrezko zaldain edo zubitxo bat dugu, ur bizien gainean zintzilik baina erabilgarri. Bide ikusgarri honen zatirik handiena haizpitarte baten artean doa, ibaia gure eskuinean daramagula.
80. km.rako, eta bere zentral hidroelektrikoa pasa ostean, Orotz-Beteluko udalerrian sartuko gara. Bertan zenbait trikuharri kokatzen dira. Laster paisaia aurrepirinioarra berragertuko da, eta bidea haritz eta pagoez jantziko da. Tartean Olaldea iragango dugu.
Beste lau kilometro eta ezkerrera egingo dugu, Auritzerantz. Ariztokia gain honetatik panoramika polita dugu.
Azkenik ibilbidea pagadi eta harizti zabalen artean kokaturiko Garraldan amaituko dugu. Herri hau 1898ko sutearen ostean berreraiki egin zen.
Jatorduan:
Iñaki Jatetxea- Elizaldea z/g.
La Paloma Jatetxea- Pekotxeta auzoa.
Jan eta lo egiteko:
**Hostal Maitena- Elizaldea. 948- 79 02 10. Log. bikoitza 33,06 - 39,07 Euro
Hostal Casa Marcelino- Elizaldea 1. 948- 79 01 86. Logela 36,06 - 48,08 Euro
Etxezuria Nekazal Etxea- 948- 79 00 11. Logela bikoitza 22,83 Euro
Kurutzezahar Nekazal Etxea- Gaindola. 948- 79 00 52. Logela 21,03 Euro
AURITZ
Osasun-zentrua: 948- 76 02 60.
Jatorduan:
Maritxu Jatetxea- Orreagako Etorbidea.
Txikipolit Jatetxea- Orreagako Etorb.
Jan eta lo egiteko:
***Hotel Loizu- Orreaga Etorb. 7. 948- 76 00 08. Logela 45,08 - 54,09 Euro
**Hostal Burguete- San Nikolas 59. 948- 76 00 05. Logela 34,85 - 40,9 Euro
*Hostal Juandeaburre- San Nikolas z/g. 948- 76 00 78. Logela 22,83 Euro
AURITZBERRI
Jan eta lo egiteko:
Urrobi Kanpina- Iruñea-Luzaide errepidea, 42. km. 948- 76 02 00.
AGOITZ
Osasun-zentrua: 948- 33 40 54.
Jatorduan: Jatetxe Leihoa - Sta Ageda 1.
Jan eta lo egiteko:
*Hotel Beti Jai- Sta Ageda 4. 948- 33 60 52. Logela 21,03 - 33,06 Euro
Lo egiteko:
Jabat I Nekazal Etxea- 948- 76 42 50. Logela bikoitza 21,03 Euro
OLALDEA
Jan eta lo egiteko:
Arcelus Nekazal Etxea- 948- 76 42 87. Logela bikoitza 21,03 Euro
GARRALDA
Turismo Bulegoa: 948- 76 43 74.
Jan eta lo egiteko
*Hotel Auñak- K/ Arostegi 15. 948- 76 40 58. Logela bikoitza 46,9 Euro
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
_2.jpg)
EHUko Errektoretza Taldeak ARGIAra igorritako oharrean zehaztu duenez, Filologia Hispanikoko irakaslearen aurkako salaketen "berri izan zuen unetik abian da protokoloak zehazten duen prozedura". Denuncias Euskal Herria Instagrameko kontuan bost salaketa anonimo... [+]
Erretzailea ez izan arren tabakoaren kea jarraikortasunez irensteak ekar ditzaken osasun arazoak ikertu ditu Bartzelonako Osasun Globaleko Institutuak, eta frogatu du arrasto arriskutsuak uzten dituela haurren DNAn.
Kurtso hasieran, 2024ko irailean EHUko Bizkaiko campusean lan-zuzenbidea irakasten zuen irakasle faxista baten berri eman zuten ikasleek. Beste irakasle bat salatu berri dute, oraingoan EHUko Arabako campusean Farmazia Fakultatean, sare sozialetan mezu eta ideia erreakzionarioak... [+]
"Hamasek gure bahituak larunbat eguerdia baino lehen itzultzen ez baditu, su-etena amaitu egingo da eta armadak gogor borrokatuko du Hamas garaitu arte", adierazi du Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk, talde palestinarrak preso trukea behin-behinean... [+]
Irailaren 9ra gibelatu dute Kanboko kontseiluan gertatu kalapiten harira, hiru auzipetuen epaiketa. 2024eko apirilean Kanboko kontseilu denboran Marienia ez hunki kolektiboko kideek burutu zuten ekintzan, Christian Devèze auzapeza erori zen bultzada batean. Hautetsien... [+]
Otsailaren 10 eta 11n ehun bat estatuburu elkartu dira Parisen, Adimen Artifizialaren sektoreko ordezkariekin batera, AAri buruzko laugarren gailurraren kari. Abiadura handian garatzen ari den teknologia horri buruzko kezkak eta galderak entzun badira ere, ez zen horientzako... [+]
Oinarrizko maia komunitateko U Yich Lu’um [Lurraren fruitu] organizazioko kide da, eta hizkuntza biziberritzea helburu duen Yúnyum erakundekoa. Bestalde, antropologoa da, hezkuntza prozesuen bideratzaile, eta emakumearen eskubideen aldeko aktibista eta militante... [+]
Silogismo baten argumentuak hiru proposizio ditu, eta horietatik azkena nahitaez ondorioztatzen da beste bietatik. Logika deduktibo horrekin aztertu daiteke, nire aburuz, Nafarroan gertatzen ari den Aroztegiako gatazka sozioekologiko luze eta traumatikoa.
Tesia: Baztango... [+]
Poloniar ikerlari talde batek Sevillako Italica aztarnategiko Txorien Etxea aztertu du, eta eraikinaren zoruko mosaikoak erromatar garaiko hegazti-bilduma xeheena dela ondorioztatu du.
Txorien etxean 33 hegazti daude mosaikoetan xehetasun handiz irudikatuta. Beste... [+]
Berriki landu ditut klasean Etxahun Barkoxeren kobla eder eta hunkigarriak. Gaizo gizona! “Edertasunez praube” sortu zelako hasi zitzaizkion etxeko nahigabeak, baina hamazazpi urtetan zen pulunpaka sartu zorigaitzaren itsasoan, maite zuen Marie Rospide doterik gabeko... [+]
Elkarrizketa berritu dugu fakultateko idazkaritzan, auskalogarrenez: urruti daude, euren matrikula egiteko, ikasleak bakarrik etortzen ziren garaiak. Aspaldixko aldatu zen joera, eta gurasoek –nabarmenago amek– gero eta paper aktiboagoa hartzen dute seme-alaben... [+]
Gure lurraldeetan eta bizitzetan sortzen diren behar, desio eta ekimenen inguruan gero eta gehiago entzuten dugu harreman eta proiektu publiko-komunitarioak landu beharraz, eta pozgarria da benetan, merkaturik gabeko gizarte antolaketarako ezinbesteko eredua baita. Baina... [+]