Urrobi-Irati Ibaiak. Bizi nahi duten bailarak
- gutxi barru "historia izan daiteke", gaur egun bailara zoragarri hauek, batik bat Iratik zeharkatzen duena, mehatxupean bizi direlako. Gaur egungo baskoiak Itoizko inguru ikusgarri eta ederrak bizirik segi dezaten nahi duten ekologistak dira, eta Karlomagnoren gudataldeen ordez aspalditik "lanean" ari diren induskailu edo eskabadorak ditugu. Beraz, etorkizunean ibilbide hau egitea ezinezkoa izan litekeenez, komeni zaizu berandu baino lehen bisitatzea.
Hemendik Nafarroa bien arteko mugaraino bailara polita zeharkatuko dugu. Muga hau 8. km.an harrapatzen dugu, Arnegin. Arnegi, gaur egun Nafarroa Behereko herria, lehen Luzaideko auzoetako bat zen. Gaur egun muga-aldea bentaz beterik dago, eta erdigunean, ezkerrera, eliza nabaritzen da.
Muga igaro eta berehala Ibañeta mendatea igotzen hasiko gara, eta 3 km. aurrerago jada Luzaideko elizaldean sartuko gara. Kondairaren arabera atzerriko 14 lapurrek beren 14 etxeekin sortu zuten herri hau bost auzo sakabanatutan antolatuta dago, bata bestearen atzetik: Pekotxeta, Elizaldea, Azoleta, Gaindola eta Gañekoleta. Berehala konturatuko gara (arkitekturan, euskaran), hemengo jendeak askoz kontaktu gehiago duela Nafarroa Beherearekin Garaiarekin baino. Eliza bera, Erromesen monumentua eta hilerriko hilarriak nabarmentzen dira.
Igotzen jarraituz, paisaia gero eta ederrago eta basatiagoa bihurtzen doa. Zuhaitz eta haitzez beteriko mendien arteko bailara estua, segada baterako egokia... Argi dago 778an lurra baskoien aldekoa zela. Elizaldetik 11,5 km.ra haran osoa ikusteko paregabeko begiratokia dugu. Beste lau kilometro eta Ibañeta mendatea harrapatzen dugu. Ezkerrean, San Salbador baselizaren alboan, Errolanen monumentua eta aparkaleku-begiratoki handi bat ditugu.
Pagadi eder bat zeharkatuz, pare bat kilometro eta Orreaga mitikoan gaude. Kolejiata hau milaka erromesen atsedenleku izateaz gain, gertaera handi askoren lekuko izan da.
Auritzerako bide ederrean, zuhaitz lerro biren artean, segituan errepidearen ezkerraldean harrizko erromes gurutze handi bat ikusiko dugu. 2,5 km.ra Auritz dugu, eta bere erditik zeharkatuko dugu, etxe zuri eta politek edertzen duten kale nagusitik. Herri hau lehenbizi "Burgo de Roncesvalles" deitua, XVIII. mendean harresiz inguratu zen; kale nagusi hau antzinako erromatar eta Done Jakueren bidea izan zen.
Beste bost km. eta Uritz zeharkatuko dugu. 20 biztanle besterik ez dituen nekazal herri hau haran honetan aurkituko ditugunen eredu izan daiteke, aurrekoa eta hurrengo Nagore bezalakoa. Urrobiren inguru honetan garrantzitsuena paisaia da. Leku bereziki ikusgarri gutxi ikusiko dugu, baina osorik hartuta oso ibilbide atsegina da.
Nagoretik 3 km.ra hala ere, gure begirada harrapatuko duten bi aitzaki handi eta bitxi agertuko zaizkigu, bidearen ezkerraldean.
Berehala Atoitzeko urtegiaren lanak ikusten (pairatzen) hasiko gara. Ibilbidearen 56,5. km.an Itoitz herriska (geratzen dena) txiki baina ezin ospetsuagoa harrapatuko dugu. Espero dezagun denbora luzean bisitatu ahal izatea. Aurrerago eskuinerantz hartuz, urtegia eta inguruko lanak "distira osoz" behatzeko aukera izango dugu. Tamalez, behatu bai, baina ikusten dugunaz gozatzeko arrazoi gutxi dugu.
Azkenik, Itoitzetik 4 km.ra Agoitzera iritsiko gara, urtegiaren aldeko eta aurkakoen "kuartel nagusia". Ikusi beharrekoetara bakarrik mugatuz, monumenturik nabariena San Migel Arkaingeruaren eliza dugu, XV. mendean hasia, erromaniko baten gainean (honetatik dorrea mantentzen da), barruan erretaula ederra duena. Auzola edo Bidelepu Erdi Aroko zubia ere azpimarratzeko modukoa da.
Hortik 500 metrora, aparkatu eta Irati ibaiaren gaineko egurrezko zaldain edo zubitxo bat dugu, ur bizien gainean zintzilik baina erabilgarri. Bide ikusgarri honen zatirik handiena haizpitarte baten artean doa, ibaia gure eskuinean daramagula.
80. km.rako, eta bere zentral hidroelektrikoa pasa ostean, Orotz-Beteluko udalerrian sartuko gara. Bertan zenbait trikuharri kokatzen dira. Laster paisaia aurrepirinioarra berragertuko da, eta bidea haritz eta pagoez jantziko da. Tartean Olaldea iragango dugu.
Beste lau kilometro eta ezkerrera egingo dugu, Auritzerantz. Ariztokia gain honetatik panoramika polita dugu.
Azkenik ibilbidea pagadi eta harizti zabalen artean kokaturiko Garraldan amaituko dugu. Herri hau 1898ko sutearen ostean berreraiki egin zen.
Jatorduan:
Iñaki Jatetxea- Elizaldea z/g.
La Paloma Jatetxea- Pekotxeta auzoa.
Jan eta lo egiteko:
**Hostal Maitena- Elizaldea. 948- 79 02 10. Log. bikoitza 33,06 - 39,07 Euro
Hostal Casa Marcelino- Elizaldea 1. 948- 79 01 86. Logela 36,06 - 48,08 Euro
Etxezuria Nekazal Etxea- 948- 79 00 11. Logela bikoitza 22,83 Euro
Kurutzezahar Nekazal Etxea- Gaindola. 948- 79 00 52. Logela 21,03 Euro
AURITZ
Osasun-zentrua: 948- 76 02 60.
Jatorduan:
Maritxu Jatetxea- Orreagako Etorbidea.
Txikipolit Jatetxea- Orreagako Etorb.
Jan eta lo egiteko:
***Hotel Loizu- Orreaga Etorb. 7. 948- 76 00 08. Logela 45,08 - 54,09 Euro
**Hostal Burguete- San Nikolas 59. 948- 76 00 05. Logela 34,85 - 40,9 Euro
*Hostal Juandeaburre- San Nikolas z/g. 948- 76 00 78. Logela 22,83 Euro
AURITZBERRI
Jan eta lo egiteko:
Urrobi Kanpina- Iruñea-Luzaide errepidea, 42. km. 948- 76 02 00.
AGOITZ
Osasun-zentrua: 948- 33 40 54.
Jatorduan: Jatetxe Leihoa - Sta Ageda 1.
Jan eta lo egiteko:
*Hotel Beti Jai- Sta Ageda 4. 948- 33 60 52. Logela 21,03 - 33,06 Euro
Lo egiteko:
Jabat I Nekazal Etxea- 948- 76 42 50. Logela bikoitza 21,03 Euro
OLALDEA
Jan eta lo egiteko:
Arcelus Nekazal Etxea- 948- 76 42 87. Logela bikoitza 21,03 Euro
GARRALDA
Turismo Bulegoa: 948- 76 43 74.
Jan eta lo egiteko
*Hotel Auñak- K/ Arostegi 15. 948- 76 40 58. Logela bikoitza 46,9 Euro
Prostituzioan aritzera behartuta zeuden lau emakume askatu dituzte Donostian eta Gasteizen, eta giza salerosketa leporatu diete operazioan atxilotutako bi emakume eta gizon bati. Biktimen salaketari esker hasi zuen ikerketa Ertzaintzak. Atxilotuak Ertzain-etxera eraman dituzte... [+]
Aixeindar enpresak haizea neurtzeko 82,5 metroko dorre meteorologikoa instalatua du 2023tik Analamendin. Dorrearen egonkortasuna eta segurtasuna bermatzeko, lurrera altzairuzko hainbat kablerekin ainguratu zuen enpresak. Arabako Mendiak Aske elkarteak salatu du hegaztiek... [+]
Zeurea ez dela –eta ez duela izan behar– deritzozun herrialde bateko gertakari historikoa izan al daiteke nonbaiteko festa nazionalaren sorburua? Bai, horixe. Gertatu ere gertatzen da Taiwanen: “Hamar Bikoitzean”, alegia, urriaren 10ean ospatzen da... [+]
"Duintasuna urratzerainoko gertakariak" sarri errepikatzen direla seinalatu dute egoitza horretako senideek Arabako Foru Aldundiari bidalitako gutunean. Aldundiak dio egoera ez dela "hain larria".
Euskal Herriko hainbat zentro teknologikotako ordezkariek parte hartuko dute euskarazko ahots teknologiaren egoera eta etorkizuna aztertuko dituen mahai-inguruan, Jon Torner ARGIAko kazetariak gidatuta. Topaketa urriaren 17an izango da, Donostiako San Telmo museoan egingo den... [+]
Urri hasieran kaleratutako EHUko irakaslearen inguruko txosten bat egiteko eskatu dio Fiskaltzak Ertzaintzari. Kasuaren nondik norakoak sakonki ikertzeko eta gorroto deliturik egon den ala ez aztertzeko helburua du, salaketa jartzea erabaki aurretik.
Gazteei PFEZa murriztea edota zenbait kasutan deuseztatzea proposatu du Portugalgo Gobernuak, baina momentuz hizpidea baino ez du ipini, ez baitago argi aurrekontuak onartu ahalko dituen, gobernua osatzen duten alderdiek ez baitute-eta gehiengo parlamentariorik. Espainiako... [+]
Catering-enpresarik gabe jardun nahi duten eskolentzat bestelako eredu bat arautzea adostu zuen Eusko Legebiltzarrak 2019an. Horren ordez, catering-enpresen bidezko zerbitzua ematera derrigortzen ditu ikastetxeak Eusko Jaurlaritzak berriki argitaratu duen aginduak. Bitartean,... [+]
Urriaren 14an 91 urte bete dira bilbotar idazlea jaio zenetik. Errota gorria poema eta idazleak dedikaturiko argazki bat Jon Kortazar EHUko katedradunaren esku utzi ditu Zubiri Moragues familiak. Orain arte ezezaguna zen olerkia laster argitaratuko dutela ziurtatu du... [+]
Hondakinak tratatzeko Artaxoako plantara Zubietako erraustegitik milaka tona lixibiatu modu ilegalean eraman izanaz galdetu dio EH Bilduko parlamentari Mikel Oterok, Eusko Jaurlaritzako Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailburu Mikel Jauregiri. Iragan... [+]
Herritarrengandik sortu eta hiru hamarkadaz eraikitako harremanaren ondotik, Hego Lapurdi eta Goierriko bi herri hauen arteko senidetze edo birazkatze ofiziala egin dute igandean Urruñako plazan. 30 urteko mugarri, egun «historikotzat» jo dute Filipe Aramendi... [+]
Stellantis multinazionalak Mecaner lantokia itxi eta 148 behargin kalean utzi ditu Urdulizen (Bizkaia); horren aurrean, "Mecaner Herriarentzat" alternatiba ekosoziala sortu dute hainbat eragilek. LAB sindikatuko Iraide Juaristik eta Jauzi Ekosozialeko Aitor Gallastegik... [+]
1944an, Stauffenberg-en agindupean, Hitler bonba batekin hiltzen saiatu ziren, soldadu eta herritar alemaniar batzuen artean prestatutako ekintza baten. Hurrengo hilabeteetan naziek 90 pertsona exekutatu zituzten ekintza haren ondorioz.
Gasteizko Izaskun Arrue Kulturguneak (IAK) eta UEUk elkarlanean Euskaldunentzako Jabetze Eskola martxan jarriko dute, euskaldunok ahaldundu, eta ondorioz, jendartea eraldatzeko asmoz. Aurkezpen hitzaldia urriaren 30ean egingo du Garikoitz Goikoetxeak. "Hizkuntzaren... [+]
Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera Galiziako Estatistika Institutuak jakinarazitako azken datuetan. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez dakiela.