Itsas baliabideak agortzen ari diren honetan, bide berriak ireki beharko dira merkatu eskariak mantentzeko. Haztegien bidezko arrain hazkuntzak esate baterako, behar horiek bete ditzake. Itsas produktuen kontsumoa gure lurraldean munduko altuenetakoa da. Urteko eta pertsonako 40 kilo irensten ditugu. Gainera, gure arrantza sektoreak krisi egoera larria bizi du arrantzan aritzeko gunerik gabe geratzen ari baita. Teknologia maila handiagoa izan arren harrapaketa tasak oso baxuak dira.

Euskal Herrian, arrantza produktuen kontsumoak tradizio handia du, eta hau baieztatzeko, geure gastronomiaren errezetei begirada bat botatzea besterik ez dugu. Eta orokorrean arrantza sektoreak jasan duen gainbeheera ikusita, badirudi akuakulturak hartuko duela indarra, jarduera honek merkatu zabala eskain baitezake. Akuakultura, kontrolpean egiten den itsas animalia zein landareen hazkuntza eta ugalkuntza da. Espezie hauek ur geza zein gazitakoak izan daitezkeen arren, gu itsas-espeziei dagozkien kultiboez hitz egingo dugu. Itsas espezie hauen kultibo edo hazkuntzan erabiltzen den metodologia nahikoa zabala da, baina beti ere arrain haztegiak erabiltzen dira, lur finkoan kokatuak edo itsaso irekian kokatutakoak izan daitezkeelarik. Gure kostaldeetan akuakulturaren garapenak muga asko topatzen ditu. Hasteko Kantauri itsasoa oso zakarra da eta jarduera honetan lortu diren aurrerakuntzak lur finkoan izan dira, alegia lurreko arrain haztegietan, adibidez erraboilo haztegiak. Haztegi hauetan zuzenean itsasotik jasotako ura erabiltzen da eta garrantzitsua izaten da beronen kalitatea aztertzea. Akuakulturan, teknologia mailak, ekoizpen bide berri eta eraginkorragoak baimendu ditu, hain zuzen itsasoan kokatutako kaiola flotagarrien bidezkoa. Mediterraneoko kostaldeetan lupien eta urraburuen ekoizpenak etekin handiak eman ditu. Puntako teknologia maila eskaintzen duten instalazioak ere badaude. Hauei «off-shore» plataforma finkoak deitzen zaie. Itsaso irekian kokatu ahal dira, erresistentzia handia agertzen dute korronte edo itsas-ekaitzen aurrean eta gainera ekoizpen maila izugarri altua izaten da. Baina badu arrazoizko eragozpen bat: aurreinbertsio itzelak egin behar dira.
Euskal Herrian interes handia sortu da akuakulturaren inguruan, eta ikerketa bide berriak ireki dira enpresen eskutik. Enpresa hauek gure kostaldeak eskaini ditzakeen posibilitateak aztertzen ari dira. Dena den, lehen ere esan dugu, Kantauri itsasoak bustitzen duen kostaldeak baldintza oso gogorrak eskaintzen ditu eta teknologia berriak ezartzea oso zaila da. Bestetik, enpresa berriak bestelako oztopo administratiboekin topatzen dira aurrez aurre, jabetza publikoaren erabilerari dagozkion baimenak eskuratzerakoan. Honi gehitu behar zaio aurreinbertsiotarako dirulaguntza urrien arazoa. Arazoak arazo, sektore honi hazkuntza potentzial handia iragartzen zaio. Horregatik beharrezkoa ikusi da akuakulturari dagozkion gaietan azterketa zorrotzak egitea. Teknologia berrien ezarpena, dirulaguntzak, ikerketa, espezie berrien sartzapenak... bihurtu dira gai garrantzisuak. Hau guztia biltzen du Espaniar Arrantza eta Nekazal Ministeritzak argitaratzen duen Akuakulturaren Liburu Zuriak.
Etorkizunean bisigua, legatza, olagarroa eta mihi arraina bezalako espezien kultiboak ahalbidetuko dituzte ikerketa bide berriek. Galizian, adibidez, jada olagarro eta bisiguaren kultibo esperimentalak lortu dituzte. Bereziki ikerketa faktore oso garrantzitsua da akuakulturan, beharrezkoa baita kultibatuko den espezie horren bizi zikloa ezagutzea: zertaz elikatzen diren bizi zikloaren fase bakoitzean, ugalkuntza, tenperatura egokiak... Elikaduraren gaia kontu handiz kontrolatzea garrantzitsua da, ezberdina baita heldu faseko edo larba faseko bisigu baten jan premia. Larba fasean, zooplanktonaz elikatzen dituzte, uretan flotatzen duten animalia txiki horietaz, nagusiki artemiez (Artemia salina). Heldu fasean berriz, pentsuak eta arrain oliozko prestakinak ematen zaizkie.
Kantauriar isurialdean akuakultura lantzen 70eko hamarkadan hasi ziren. Bi enpresa pribatu moluskoen kultiboan murgildu ziren, baina diru galera handiak jasan zituzten. Orduan, sektore honen ezagutza maila eskasa zen. Lehen etekin ekonomikoak 80ko hamarkadan lortu ziren erreboilo kultiboekin.
Gaur egun, Euskal Herriko kostaldean hiru enpresa hauek dihardute itsas-espezien kultiboan. Donostiako Igeldo auzoan dagoen Culmanor enpresak erreboiloak eta lupiak hazten ditu.
Zumaiako Orrue S.A. enpresak ere espezie berdinak hazten ditu eta Plentziako Arrañola S.A. enpresak almejak eta ostrak kultibatzen ditu.
Gaur egun Kantauriar isurialdean kultibatzen diren espezieen zerrenda luzeagoa da eta aurrerantzean askozaz luzeagoa izango dela iragarri dute ikertzaileek. Galizia aldean, muskuiluen kultiboa da nagusi, baina ostrak, almejak eta berberetxoak ere hazten dituzte. Hauek guztiak, itsasoan bertan, marearteko guneetan, egitura finko edo flotagarrietan egoten dira, oholhesietan. Espainia mailan Galizia da muskuilu ekoizle handiena. Lur finkoan, haztegietan, aipatu dugun erreboiloa da nagusi eta baita izokina ere. Guztiak ur hotzeko kultiboak dira. Mediterraneo aldean, bestelako espezie hauek dira nagusi: urraburua eta lupia, itsasoan kaiola bidezko sistemak etekin handiak lortzea ahalbidetu baitu. Beste hainbeste gertatzen da Atlantiar aldean eta Kanariar Irletan. Adibideek erakusten duten moduan, kultibo mota eta sistemak ezberdinak dira, lekuan lekuko ezaugarriak kontuan hartu behar direlako.
Mundu mailan, akuakultura bidezko produktuen ekoizle nagusia Asia da, eta konkretuki Txina. Espaniako akuakulturak mundukoaren %3 hartzen du, baina Europakoaren %25.
Akuakulturaren historiako lehen erreferentziek 4.000 urte baino gehiago dituzte. Hieroglifiko egipziarretan eta Txinako eskuizkribuetan agertu ziren. Erromatarren garaian ere zenbait espezie mantentzen zuten bizirik behar zituztenerako, aingirak eta ostrak, esate baterako. Erdi Aroan Europako monasterioetan karpa kultiboak egiten zituzten. Garai honetan karparen bizi ziklo osoa kontrolatzea lortu zuten, amuarrainarena berriz aurreko mendean lortu zuten. Azken mendeak bizi izan du dudarik gabe garapen handiena teknologia mailan. Teknologia maila aurreratuenek itsas espezieak euren ingurune naturaletan haztea ahalbidetzen dute. Teknika hauei esker, ekoizpen maila oso altuak lortu dira. Beraz, akuakultura bidezko ekoizpen sistemek oparoak dirudite eta arrantza sektorearekin batera, merkatu eskariak asetzeko gaitasuna lortuko dutela dirudi