«1512-1530EKO BASAKERIA EZKUTATU DUTE»
Beraz, horrez geroztik ikerkuntzari buru-belarri ekin zenion.
Aipatu behar da, haatik, 1977an Elizondoko alkate bihurtu nintzela, eta horrek eragin handia izan zuen niregan. Bi arazo nagusi izan genituen: Mirentxu Purroy kazetaria ("Punto y Hora de Euskal Herria" agerkarikoa) espetxeratu zuten eta Bergarako alkateen taldean sartu ginen. 1980 aldean mendiak berreskuratu genituen. Ikertu eta kausitzen nuenari esker, herriz-herri eman nituen hitzaldiak, jende orok aurkikuntzen berri izan zezan. 1983 eta 1987 artean zinegotzia izan nintzen, ikastolak izan zituen iskanbilak pairatzeko. Liburu batzuk argitaratu nituen. Urte horietan, halaber, 1512ko konkistaren inguruan edireniko guzia gorde eta liburu bat egiteko asmoa nuen, baina azkenean lau liburu sortu dira. Argitaletxeren batek gehiegi zela erran zidan. Hondarrean, Txema Aranaz (Pamiela argitaldariko editorea) animatu eta dena liburu berean plazaratzea erabaki genuen.
Eta duela gutxi liburua aurkeztu berri duzu, bederatziehun orrikoa, "Navarra 1512-1530. Conquista, ocupación y sometimiento militar, civil y eclesiástico". Izenburua irakurririk, gaia agerian dela ezin ukatu, baina zergatik burutu duzu horrelako lan itzela?
Zer gertatu zen Nafarroan 1512 eta 1530 artean, zein izan zen nafarren jarrera?
Jende anitz hil zen?
Okupazio militarra basakeria izan zen, baina ezkutatu den basakeria. Iruñeak amore eman zuenean hiriburuko jendea hiltzea ekidin zen. Nafarroa Beherean guda handia izan zen, ihes eginiko guziak hor zirelakotz. Jende anitz hil zen, hamaika, baina bakarrik ematen zuten goi mailako hildakoen albistea, kapitain batena eta horrela, ez jende xumearena. Horrela, eta irudia ezosoa dela uler dezagun, heriotz zigorren berri bakarrik dugu baldin eta, ondasunak zirela medio, erreklamazioren bat bazegoen. Bertzenaz, ez. Adibide bat, Martin Leatxe notarioa. Bertze notario bati eman zizkioten bere ondasunak, horiek heredatzen ziren arren. Hor agerian da hil zutela, baina inoiz ez zuten hori aipatu. Horren berri dugu bertze notarioari emanikoaz aritu zirelakotz idazki batean. Heriotz anitz ezkutatu zen, eta egun ez dago zehazterik.
Zein ondorio izan du? Egun ere eragina du?
Gu nafar estatua ginen. Orain espainiar probintzia gara. Irakurleak berak hausnarketa egin behar du, irakurleak eta politikariak. Europako Batasunean, txanpon bakarra, helburu bakarrak, laster armada bakarra ere izango da. Nafarroak eta Euskal Herriak oro har ez du zertan ordezkaririk behar Madrilen. Europarekin harreman zuzena ukan behar da, bitartekaririk gabe. Hobe litzateke pertsonendako, administraziorako, ekonomiarentzako...
Hainbat egilek, Tomas Urzainkik kasu, liburu hau "definitiboa" dela azpimarratu du. Zuk uste duzu gaiaren gaineko ikerkuntza hagitzez gehiago sakontzen ahal dela? Datu, artxibategi lan gehiago burutzen ahal da?
Zein lan duzu orain eskuartean?
Lehenik eta behin, Hondarribiko setioa. Alardea militarrek zibilei eraginiko mozkorraldia da jendea ez ohartzeko hiltegirat eramanen dutela (harakina naiz). Gero, jai hori, nahi duten moduan ospa dezatela, baina bertzelako gauza da. Nik nahikoa erran dut zenbait artikulutan.
Zein da zure iritzia lurraldetasunaz, eta basko-nafar-euskaldun nortasunaz?
- «El ferrocarril europeo de Navarra» (Iruñea, 1982).
- «Alduide, corazón de Navarra» (Iruñea, 1983).
- «El A-mejor-a-mienten» (Iruñea, 1983).
- «Navarra frente al Estado. Negociaciones y convenios desde el siglo XVIII» (Iruñea, 1983).
- «Cien años de Gamazada» (Iruñea, 1993).
- «Juan de Jasso. Nabarro de San Juan de Pie de Port, vecino de Temixtitan, México, a partir del año 1502» (Iruñea, 1993).
- «Iturri-Ederra. Fomento de Elizondo. 111 años de administración vecinal» (Iruñea, 1998).
Artikuluak hedabideetan
«Deia», «Egin», «Navarra Hoy», «Bidasoa» eta «Gara»n, besteak beste.
Historia jardunaldietan irakurritako artikuluak
- «Las relaciones de Navarra con el Estado en la época de Primo de Rivera y sus consecuencias».
- «Navarra y la Constitución Española».
- «El sentir navarro de Luis Oroz Zabaleta».
- «Tudela en defensa de la independencia navarra»
Ekimena abenduaren 28an egingo da Iruñeko Baluarte plazan. Goizeko 11:00etan ipuin irakurketa antolatu du Yalak La diverxa Cris ipuin kontalariarekin eta, ondoren, 12:00etatik aurrera, BDZ (Boikota, Desinbertsioa eta Zigorra) ekimenak antolatuta egingo da irakurketa.
Teslaren aurkako lehen greba –eta bakarra– da munduan, Suedian 2023ko urritik aurrera egiten ari direna. Duela mende batetik hona Suedian egindako grebarik luzeena bihurtu da. IF Metall sindikatua bultzatu du protesta, Elon Musken autogintza enpresak hitzarmen... [+]
PLEIBAK
Miren Amuriza Plaza
Susa, 2024
--------------------------------------------------
Miren Amurizaren bigarren eleberria argitaratu du Susak Durangoko azokaren atarian: Pleibak. Aurretik egindako grabazio baten gainean kantatzen ari zarelako antzerkia egitea da... [+]
Xabier Badiola
Xabier Badiola
Gaztelupeko Hotsak, 2023
-------------------------------------------------
Ea, ba. “Gaur egungo musika” musika deitzen zaio erritmo kutxa elektroniko bat duen edozeri, eta, klaro, horrela ezin da. Lerro hauetan saiatu izan gara... [+]
Ztandap
Nork: Mirari Martiarenak eta Idoia Torrealdaik.
Noiz: abenduaren 6an.
Non: Durangoko San Agustin kultur gunean.
------------------------------------------------------
Laugarren pareta hautsi eta zuzenean, zutik eta beldurrik gabe interpelatzen du publikoa stand... [+]
Sistema kolonial kapitalista heteropatriarkala auzitan jartzen eta borrokatzen denean, gupidarik gabe erasotzen du bueltan. Eskura dituen tresna guztiak erabiliz, instituzioak, medioak, justizia, hizkuntza, kultura, indarkeria... boterea berrindartzeko, sendotzeko eta... [+]
Askok, Gabonetan, ilusioa baino alferkeria handiagoa sentitzen dugu familia-otordu eta -topaketetan pentsatzean. Baina aurreratzen dizuegu ez dela otordua bera kolektiboki deseroso sentiarazten gaituena, familia tradizionala definitzen duen normatibitatea baizik. Are gehiago,... [+]
Betidanik begitandu zait esanguratsuagoa han-hemenka topa daitezkeen guruztokiei gazteleraz esaten zaien modua: humilladero. Ez al da guruztoki edo santutxo izen nahiko light, zuri edo haragoko konnotaziorik gabekoa? Azken batez, bertatik pasatzen zen oro umiliatu behar zen... [+]
Siriako Arabiar Errepublikaren amaierak harridura handia sortu du, gertatu den moduagatik: azkar eta ia erresistentziarik gabe. Halere, ez da hain arraroa herrialdea suntsituta, pobretuta eta zatitua zegoela kontutan hartzen badugu. Aspalditik siriar gehienen ardura ez zen nor... [+]
Centre Tricontinental erakundeak kongoarren erresistentzia historikoa deskribatu du The Congolese Fight for Their Own Wealth (Kongoko herriak bere aberastasunaren alde borrokan dihardu) dosierrean (2024ko uztaila, 77. zk). Kolonialismo garaian, Belgikako Force Publique-k... [+]
Balio digu ilunabarrarekin azken erretratu hori ateratzeko. Edo istant batean ordaintzeko barrako zerbitzariari eskatu berri diogun marianitoa. Eta ze arraio, Levi’sak imitatu nahi dituzten praken atzealdeko poltsikoan ezin hobeto datoz. Horretarako ere balio du... [+]
Master Amaierako lan sendoa aurkeztu berri du Peio Berterretxek. Urte luzetan antzerkian ikasia eta aritua, plaza antzerkien jatorriaz eta gaur egun dituzten funtzioez aritu gara harekin, Lekorneko Kabalkadan oinarrituta egin duen ikerketaren aitzakian.