TXAPELDUNEN ITZALA
- Behien pare hausnarrean aritzen dira bertsolariak. Azken albisteak, munduko berri direnak hartu, nork bere esperientzia, ideia eta estiloen errotatik pasa, eta berriro ahora ekartzen dituzte kontuak, beste buelta bat emanda.«Komunikabide alternatibo» deitzen dio Sarasuak, bertsolari eta entzuleen artean, hainbeste jende eta iritzi lotzen dituen sare zaharrari.Baina zer bertsogintza erakutsi du aurtengo Txapelketak?Eta nola bizi dute Txapelketa bertsolariek eta entzuleek?Aldiz, zerk bizi du Txapelketa?
60ko hamarkadan, Uztapidek txanda hartu eta 3 aldiz segidan irabazi zuen. Testuinguru trinkoa zen, alegia, entzuleak elkarrengandik hurbil zeuden ideologiaz eta sentsibilitatez. «Ama», «Euskadi» edo «bihotza» aipatzea nahikoa zen jendea hunkitzeko.
Gero etena dator, eta etenaren ostean, 80an, Amurizak irabazi zuen. Ziurrenik entzuleen esku egon balitz erabakia, Uztapide aterako zen txapeldun. Bertsolarien esku egon balitz, ere bai, oso proposamen berria baitzen Amurizarena. Kasu hartan txapela epaimahaiak eman zion. Garai hartan Txapelketa zen ia ia bozgorailu bakarra, eta proposamen hark agian ez zukeen biderik irekiko xapeldun izan ez balitz. Aurrekoekiko kontestua ikaragarri aldatu zen Amurizaren garaian. Testuingurua ez da trinkoa, pitzatua baizik, alegia, joera ideologikoak, sentsibilitateak oso ezberdinak dira entzuleen artean. Horrek gaiekiko urrutiratu beharra, ironia dakar. Ez da nahikoa «Euskadi» aipatzea, azalpen gehiago eskatzen ditu diskurtsoak, eta beraz, bertsoa luzatzeko joera dago.
86-89ko Txapelketak trantsizio txapelketak dira. Horrek ez die meriturik kentzen Sebastian eta Lopategiri. Beraiek aritu ziren txukunenak final haietan eta oraindik ere jendeak oso gustuko ditu. Baina horiena ez zen proposamen bat izan. Normalean, proposamen batek txapela irabaztean, hurrengo urteetarako asentatu egiten du txapela: Amurizak bi ditu, Egañak beste bi, eta badirudi beste bertsolariek beren ekarpena asimilatu eta gainditu arte denbora bat behar dela.
93an dator Amurizak plazaratutakoaren sedimentazio bat, baina beste buelta bat emanda kontuari. Horrek markatuko du 90eko hamarkadako bertsolaritza. Andoniren belaunaldiak distantziamendu hori oraindik ere areagotu egiten du. Inoiz baino entzule gehiago dagoelako, giro politikoa inoiz baino pitzatuagoa delako, berrehundik gora saio egiteko originaltasuna behar delako, telebistak ere eskatzen duelako etengabeko originaltasuna... Belaunaldi berriak sinesten du ez dagoela ironiaz hartu ezin den gairik.
Egungo Txapelketaren arabera, nolako bertsogintza dator?
Ikusiko da Andonik txapela irabazten duen edo ez, baina irabazten ez badu, argi dago nondik doan erreleboa.
Zein da erreleboa?
Amurizaren zordun dira hauek ere. Amurizak ekarritako urrutiramendua sakontzen ez dute lanik egin behar, natural ateratzen zaie. Hortik abiatzen dira, baina nork bere bidea egiteko garaian daude. Estilo kolokiala gutxitan erabili da bertsotan, eta Unai Iturriagak natural egiten du. Jon Maia inpresionista da, horregatik gustatzen zaio hainbeste habanera. Pintzeladaz egindako bertsoak dira, baina pintzelada horien karga poetikoa uste dut ez dela sekula egon bertsolaritzaren historian. Maialenek dialektikarako duen erregistro lotsagabe hori oso erakargarria da; Irazuk bertsolari gaztearen irudia hankaz gora jartzen du: hiztun konpetentearen baliabideak muturrera eramaten ditu. Iparraldeko biek aberastasun handia dute: hizkuntzan edo komunikazioan erosoago sentitzen da txiki-txikitatik bi euskalki menperatzen dituena. Igorrek ekar dezake ikaragarrizko bertso txukuna, ondo formulatua, potentea. Uste dut bertso munduko lan gehitxotan ari dela, eta oporrak behar dituela freskotasuna ekartzeko.
n Aurtengoa sekula baino Txapelketa gazteagoa dela esaten da.
Bertsolaritza aurrerantzean hauen bizkar doa. Eta «xaharrek» egingo dute bere tokia Lazkao Txikik bere garaian edo Lopategik egin zuten bezala. 20 urte barru, baina ez gutxiago, beste bertsolari zaharragoen bezeria eskasten joango da. Baina hori fenomeno naturala da
Maialen Lujanbio, berriz, lehen Lizasori botatako erantzunengatik nabarmentzen zen, zuen prontoa eta ausardiagatik. ARGIAko elkarrizketan zioenez, orain bertsotan beste fase bat hasi nahi du, gai serioak lantzeko ere gauza dela erakutsi, sentsibilitate gehiago azaldu. Bakarkako gaietan entzulea hunkitu du, detaile eta arazo zehatzak deskribatuz, betiko arrazoi potolo eta hotzetara jo beharrean
Orgullo Cazurro talde faxistako kide bati kontra egin zion atxilotuak, eta bideo batean jaso zuen hori. Guardia Zibilak atxiki du berriki, eta badirudi "gorroto-delitu bat" egotzi diola.
Angeluko Cyclopotes elkarteak ikusmen-gabeko jendeer parada ematen die bizikletaz ibiltzeko. Tandem club des déficients visuels du zinezko izena elkarteak eta 2004ean sortu zen. Joan den astean Amikuze eta Oztibarren gaindi pasa dute aste osoa, egun guziez ibilbide... [+]
Donostian, 300 pertsona baino gehiago “pobrezia eta muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute Kaleko Afari Solidarioak (KAS) eta Hiritarron Harrera Sarea taldeek. “Michelin izarrak dituzten zortzi jatetxe dituen hirian eta Basque Culinary Center... [+]
Ostiral goizean ekitaldi politiko bateratua egingo dute Gironan, Herrialde Katalanetan. Puigdemont faltako da, ezin baitu itzuli.
Bere sorterri Ataunen hil da Maximo Aierbe Muxika, 74 urterekin. Euskaldunon Egunkariaren sortu aurreko eta ondoreneko urte malkartsuetako eginahaletan parte hartu zutenek gogoratuko dute proiektu berriaren akziodun bila hainbeste lan egindako gizon hura. Disziplina eta... [+]
Bilboko AZET plataformak pisu turistiko bat okupatu zuen atzo, auzoaren turistifikazioa salatzeko.
20:00etan atera dira lehen datuak, harridura orokorra eraginez: zundaketa guziek lehen kokatzen zuten eskuin muturreko RN hirugarren atera da eta ezkerreko FHB Fronte Herritar Berria garaile. Gehiengoan edota gehiengo osoan ikusten zen RN Batasun Nazionalarentzat zaplaztekoa... [+]
Israelgo egunkari Haaretz-ek hilabeteetako ikerketa egin du Israelgo Armadak iragan urriaren 7an Hamaseko erasoari nola erantzun zion aztertzeko. Armadako soldadu eta ofizial ugarirekin hitz egin du eta ondorioa argia da: Israelek Anibal direktiba indarrean jarri zuen, aurretik... [+]
Frantziako Estatuaren aurkako protestak aitzina doaz Kanaky irlan eta errepresioak ere ez dauka etenik. Uztailaren 10ean tiroz hil du errepide blokeoan zegoen Rock Victorin Wamytan gaztea. Independentisten artean ezaguna den familia batekoa da gaztea: 1998ko Noumeako Bake... [+]
Langile eskubideen aldeko ekintzaile Sharifeh Mohammadiri heriotza zigorra ezarri diote. 2023ko abenduaren 5ean atxilotu zuten aktibista matxinada karguak egotzita.
“PPko polizia patriotikoak” Barne Ministerioaren datu-baseen bitartez, Podemoseko politikariak espiatu zituela informatu du El Paísek, horien artean Pablo Iglesias, Yolanda Díaz, Ione Belarra edo Irene Montero. Espainiako Estatu osoko autonomia erkidego... [+]
Iñaki Echanizek irabazi du Zuberoa, Nafarroa Beherea, Hazparne eta Biarnoko zati bat barnebiltzen dituen laugarren hautesbarrutian. 2022an bezala, garaile atera da, ezkerreko Fronte Herritar Berriaren izenean.
Azken bi hamarkadetan, herrialde garatuetako belaunaldi gazteetan zabaldu da generoen arteko urruntze ideologiko bat. Gizon gazte gero eta gehiagok ideia kontserbadoreak edo eskuin muturrekoak onesten ditu eta emakume zein pertsona ez-bitar gazte gero eta gehiagok bere burua... [+]
Iruñerrian ondo ezagutzen dute, baina ni neu txundituta geratu nintzen Ana Laura Duarteren janari-instalazioak ikusi nituenean, lehenik Iruñeko Ziudadelan eta handik astebetera Uharteko parke batean, ekainaren erdialdean. Instalazio efimeroak izan ziren biak ala... [+]