Azkar, presa daukat, oraintxe bertan behar dut, segituan... Hitz hauek denak guztion ahoan nahiz burmuinean bueltaka ari dira momentu oro, jaikitzen garenetik oheratzen garen arte. Egunak 24 ordu izaten jarraitzen du, beti bezala. Baina 24 ordu horiek motz geratzen zaizkigu egunean zehar burutu nahi ditugun zeregin guztientzat. Badirudi, bazkaltzeko ere denborarik ez dugula askotan. Janari lasterraren kontsumoak gora egin du azken urteetan. Arrazoiak, mila eta bat. Batetik, aipatutako denbora falta; bestetik, emakumeak etxetik kanpo lan egitean gero eta denbora gutxiago ematen du sukaldean. Ondorioa argi dago: jateko ohiturak erabat aldatu dira. Ipar Amerikako kulturan errege bihurtu den fast fooda edo janarri lasterra indarrez heldu da Euskal Herrira.

Garai batean patata, artoa, tabakoa edo txokolatea inportatu genuen legez, oraingoan hanburgesa, pizza eta antzekoak sartu ditugu gure eguneroko menuan. Hala ere, ez da estatubatuarren errua soilik. Ogitartekoak ere janari lasterraren barruan daude, eta hau ez da yankien asmakizuna. Bokadilo klasikoaren arrakasta janari lasterraren kontsumitzaileen artean ukaezina da, eta hor dabil eguneroko lehian sandwicha, hot-doga, aurrez prestatutako jaki eta abarrekin.


Baina nortzuk dira janari lasterraren kontsumitzaileak? Inkesta labur bat egin dugu han eta hemen, herri nahiz hirietan, eta hainbat datu interesgarri lortu dugu. Orokorrean mota eta adin guztietako jendea aurkitzen da janari lasterraren kontsumitzaileen artean: gazteak, helduak, bikoteak, koadrilak... Baina gehienak gazteak dira. Beasaingo Pizza Sprinteko langile batek esan digunez, batez ere, 15 urtetik 40 urte bitarterako bezeroak izaten dituzte, salbuespenak salbuespen: «Gogoratzen dut behin, 50 urte inguruko bikote bat etorri zela bere amarentzako pizza baten bila. Harritu egin ninduen, pizza semearentzat edo izango zela pentsatu nuelako". Pizzeria hau orain 5 bat urte ireki zen, eta arduradunek esan digutenez gero eta lan gehiago dute. "Hasieran jendeari zertxobait kostatu zitzaion ohitzea, batez ere adineko jendeari. Izan ere, jendeak inguru honetan nahiago izaten du txuletoia jatea". Baina denboraren poderioz, mota honetako produktuen eskaera areagotuz joan da.
Pizzaren kasuan, haurrak omen dira gehien kontsumitzen dutenak. Dirudienez, etxeko txikienak zoratu egiten dira pizzekin. "Ez dakit gaztagatik izango den edo eskuekin jaten delako, baina piloa gustatzen zaie. Guraso askok sari gisa pizza ematen diete seme-alabei, urtebetetze batean…", jarraitu du.


Janari lasterraren inguruan kultura oso bat dago. Eskaera zabala da, beti ere bezeroaren erosotasuna, denbora falta eta ekonomia kontuan hartzen direla Honela, orain 15 edo 20 urte susmatu ere ezin ziren egoeratara heldu gara. Garai hartako aiton-amonei norbaitek esango balie bazkaria etxeraino eramango ziela, sinetsiko ote zuten? Orduko sukalde nahiz jangela baten irudia eta egungoa arras desberdina izango litzateke.
Janari lasterra eskaintzen duten leku askok etxez etxe eramateko zerbitzua dute, batez ere pizzerien kasuan. Donostiako Telepizzako arduradun den Larraitzek esan digunez, "etxerako eskatzen duen jendea seme-alabak dituen familiak eta 28-40 urte inguruko gazteak izaten dira orokorrean".
Honen zergatiagatik galdetzean, Pizza Sprinteko motorista batek argi zeukan erantzuna: "Jende gazteak, ezer prestatzeko gogorik ez duelako, aurreko gauean parranda egin duelako eta batez ere erosoena delako eskatzen du etxera eramateko pizza".
Bere lankide batek dioenez, bezero ugari ostalaritzan lan egiten duen jendea izaten da. "Tabernariek adibidez, lanetik kanpo afaltzeko denborarik ez dute eta gehienetan azkar eta berandu afaldu behar izaten dute. Pizza bat eskatuz gero, ez dute ezer zikindu beharrik". Festa, bilera nahiz futbol partida ikusteko elkartzen diren lagun taldeak ere pizzerien ohiko bezeroak izaten dira.
Pizza bat eskatu eta jatea erosoa izateaz gain, badu beste abantaila bat: prezioarena hain zuzen. Bertan lan egiten dutenek diotenez jendea eskaintzen arabera mugitzen da. Astean zehar pizza erostera joanez gero, pizza batekin beste bat oparitzen dute. "Horregatik astean zehar asteburuan baino bezero gehiago joaten dira lokalera pizzaren bila, eskaintza hau dagoelako. Bestela, asteburuan gehienek etxera eramateko eskatzen dute". Tamainaren arabera, 1.000 eta 2.000 pezeta inguru balio dezake pizza batek.


Janari lasterraren erresuma mugagabea da. Egunetik egunera euren lantokian mota honetako jakiak kontsumitzen dituzten pertsonak areagotuz joan dira. Dena den, Estatu Batuetan bizi den egoerara heltzeko asko falta zaigu oraindik. Edozein film edo telesailean, hamaika aldiz ikusi dugun irudia da: trajedun exekutiboa hot-dog bat eskuartean duela. Kalean, bulegoan edo autoan jateko ohitura erabat zabaldua dago han. Hemen aldiz, gutxinaka-gutxinaka ohiturak aldatuz doazen arren, lantokian janari lasterra kontsumitzeko aztura hori ez dago uste bezain hedatuta.
Lantokian sandwicha, hanburgesa, ogitartekoa edo pizza jaten duen jendea, gure azterketaren arabera, orokorrean bulegotan lan egiten duen jendea da. Baina bada desberdintasun bat. Askok etxetik prestatuta ekartzen dute bazkaria (ohiko bazkaria, ogitartekoa edo sandwicha). Beste batzuk aldiz, pizzeria edo hanburgeseria batean eskatzen dute. Azken hauek kopuruan gutxiago dira eta normalean ez dute egunero egiten, egoera berezietan edo noizbehinka baizik.
Lantegi, tailer edo industrialdeetan lan egiten dutenek aldiz, ohiko menua jatera jotzen dute. Izan ere, zerbitzu hori ematen duten jatetxeak gune horietan kokatzen dira sarritan.


Pintxoak janari lasterraren artean ote daude? Pintxo bat jateko behar dugun denbora kontuan hartuz gero, agian bai; baina ahogozagarri hauek prestatzeak eramaten duen denbora hartuz gero...
Bazkaldu nahiz afaltzeko beste aukera bat da pintxoena. Donostiako Pintxo Lehiaketan aurten 2. saria lortu duen tabernan izan gara. Aloñaberrin hain zuzen ere. Bertako arduradun den Joxe Ramonek adierazi digunez pintxoarenganako zaletasunak gora egin du, baina hainbat aldaketekin. "Pintxoak eskaintzen dituzten tabernak espezializatuagoak dira. Egunetik egunera pintxoak gehiago lantzen dira eta mota desberdinak eta berriak ipintzen dira". Horrenbeste espezializatu da pintxoen gaia, dastatzeko menuak ere badaudela jada. Aloñaberrin adibidez, 12 pintxoz osatuta dago menu berezi hori eta 4.000 pezeta balio du.
Pintxoen aukera ohiko menu batekin alderatuz, Joxe Ramonentzat pintxoak baditu bere abantailak: "Pintxoen kasuan, gustu, zapore, jaki eta gauza desberdin asko dastatzeko aukera daukazu. Menuan aldiz, bi jaki besterik ez dituzu, nahiz eta kantitatean gehiago izan". Pintxo zaleen artean denetik dagoen arren, batez ere 30 eta 40 urte inguruko jendea joaten da Aloñaberrira.
Pintxorik arrakastatsuenen artean, usakume pastela dugu. Hain zuzen Donostiako lehiaketan saritua izan zena. "Delicias de Ulia" deiturikoa ere askotan eskatzen den pintxoa da. Osagaiak ere ederki gozatzeko modukoak dira: otarrainka, barazkiak, aguakatea, espinaka-saltsa...
Janari lasterra izan edo ez izan Joxe Ramonen bezeroen artean presarekin bizi direnak ere badira: "Askotan 14:30etan etorri eta 16:00etarako Hondarribian hegazkina hartu behar duen bezeroa etorri izan da. Hemen denetik egin behar da, mirariak ere bai".


Janari lasterra erabat hedatua dagoen arrean, askok eta askok ohiko menua aukeratzen dute eguneroko otorduetarako. Ordiziko Martinez jatetxeko jabea den Xabierrek kontatu digunez, astean zehar inguruko enpresetako jendeak eskatzen du menua. Hori bai, gero eta denbora gutxiago ematen dute hauek ere mahaian eserita, eta askok kaferik ere ez omen du hartzen. Janari lasterraren erreinuan bezala, menuaren kasuan ere aukera zabala da. Alboko koadroan ikusi dezakezue 1.400 pezetetan zer bazkal litekeen. Hori bai, "mahaikideak operazio polit bat ixteko zorian daudenean, egun horretan kartan bazkatzen dute" gehitu du Xabierrek