Urriaren 6an, horrenbesteko arreta sorrarazi zuen ABren biltzar nagusia burutu zen. Zein da hari buruzko zure lehen gogoeta?
Militante batzuk etorri zitzaizkidan zoriontzera, sostengatu nuen «AB indartu» delako mozioa nagusitu zelako. Alabaina, nik ez nuen zorioneko egoerarik bizi izan. Hainbeste urtez elkarlanean aritu ondoren, biltzarrean zeuden 70 lagun ez direla aurrerantzean alderdi berean izango pentsatzeak ez dit inolako zorionik ekarri. Aitzitik, zoriontzeko egoera bizi izango nuen, baldin 70 pertsona berri etorri izan balira AB alderdia osatzera; lanera funtsean. Eta noski, berdin pentsatuko nuke nagusitu ez den mozioaren aldeko partaide izan banintz.
Batasunako mozioak %30 jaso izana ustekabea izan da zuretzat?
Ez. Jendea ezagututa, gutxi gora-beherea horrela izango zela espero nuen. Familia bat gara eta biltzarra burutu aitzin elkarrizketa aberatsak izan genituen gure artean. Bakoitzak zer bozkatuko zuen bagenekien. Pena izan da alderdiaren prozesua geldiaraztea eskatzen zuen agiriari Batasunak kasu egin ez izana ekainetik urrira bitartean, biltzarra beste ikuspegi batetik burutu ahal izateko. Batasunak beste gisa batez jokatu izan balu, menturaz, urriaren 6ko biltzarra ez zen burutu izango eta zatiketa ere ez.
Nahiz «AB indartu» mozioaren aldekoa izan, Batasunarekin hurbileko harremanak izan omen dituzu. Dakigunez, zu zeu gonbidatua izan zinen Batasuna alderdia lideratzeko Iparraldean. Horrela al da?
Bai. Batasuna prozesutik jalgiko zen alderdia nola ikusten nuen galdetu zidaten. Militante historikoa eta esanguratsua bezala ikusten ninduten nonbait, eta Batasunari atxikitzea proposatu zidaten. Esan nien ez nuela uste urrats hori emateko une egokia zenik, ezta prozesua aurkezteko moldea ere. Baita prozedurak akatsak zituela eta jendeak ez zuela ulertuko desmartxa hori ere. Metafora bat erabiliz, hauxe esan nien:«Olinpiadetarako prestatzen aritu gara urte luzeetan eta korrika hasteko unean ortutsik egitea nahi duzue?». Hots, eztabaida ABren baitatik sortu behar zen eta ez kanpotik.
«AB indartu» mozioa aurkeztea proposatu zizuten bestalde, baina ez zenuen onartu ere. Zergatik?
Arrazoi pertsonalengatik, besterik ez. Zuzendaritzan parte hartzeko galdetu zidaten, baina nire egungo lanak ez dit denborarik uzten. «AB mozioa» prestatu zutenek bilkura asko egin zuten, ni horietako bitan besterik ez nintzen izan. Mozioa aurkeztea, logikoa denez, berau prestatzen burubelarri aritutako pertsona batek egin behar zuen, gainera zeregin hori beste batzuek hartzea ere komenigarria da.
Sortu diren bi alderdien arteko zubi lana egiteko pertsona aproposa ematen duzu. ABko zuzendaritzan Batasunarekiko zubi lana egiteko gogoa eta asmoa antzematen dituzu?
Horretaz ez dut inongo dudarik, ABko zuzendaritza berrian badaude horretarako pertsona egokiak, zubi zabal bat egiteko gisako kideak daude zuzendaritza honetan.
Batasunan dauden ABko militanteek ABren izan dezaketen funtzioa ez da argitu biltzarrean. Zuk nola ikusten duzu afera?
Bi alderdi osatu badira, zaila ikusten dut kidetasun bikoitza delakoaren figura izatea; egundo ez da halakorik inon ikusi. Oraindik ez dugu ezagutzen Ipar Euskal Herriko Batasunak zer erabakiko duen. Nik kanporaketa hitza ez dut inorengandik entzun, ez dira ABtik kanporatuak ez zokoratuak izan. ABk, aurrerantzean, bere proiektua eta araudiak finkatuko ditu alderdi politiko gisa eta haiek bide horretatik joateko ados badira, hautatu beharko dute. Ez dut posible ikusten bi alderdietan egotea, ez bada formula berezi bat asmatzen, hortaz, kanpo geldituko dira berez. Horregatik, lehen esan bezala, ezin naiteke pozik egon, nik negar egin nuen biltzar nagusia bukatu ondorenean. Batasunako kideekin lanean aritu naiz eta aritu nahi dut aurrerantzean. Elkarrekin egin dezakegun lan moldea atzematea da gakoa, eta hori ez da erraza. ABren biltzar nagusia, orokorrean, positiboa eta erabakiorra izan da. Gehiengoa, «AB indartu» mozioa sostengatzen zuena, gustura atera zen, bistan da, baina aldi berean -ezker abertzalearen historian gertatu ohi bezala- zatiketa izan denez, neurri batean, denok galtzaile izanaren inpresioa eraman dugu gure baitan.
EMA (Ezkerreko Mugimendu Abertzalea) desagertu egin da. EMAk ezkerreko zigilua zuen, ABk ez. Zer irakurketa egin duzu horretaz?
AB arriskuan izan da, eta EMAko militanteek gogoeta egin dute ABri indarra emateko. EMA desagertzea gauza naturala izan da, ez zuen funtziorik betetzen, ez zuen eraginik politikan, beraz, bere desegitea on izan da ABrentzat. Ni Burujabe ildokoa naiz, eta guk ere azken biltzarraren ondotik ildo gisa desagertzea erabaki dugu. EMA alderdiak eta Burujabe ildokoek urrats hori eman dugu, baina besteek ez dute deus erran oraindik. EBk (Euskal Batasuna) eta HAk (Herriaren Alde) ez dakit zer egingo duten.
Zer nahi gisaz, alderdi hauek ofizialki ez badaude desagertuak ere, ez dira ABren barnean sigla horiekin lanean ari. Alderdien eta ildo historikoen eragina ahitzen hasi zen duela bospasei urte ABren barnean, eta funtsean, azken bi urteotan berez desagertu dira. Sentsibilitateak hor daude, baina militante guztiok AB gisa funtzionatu dugu. Zentzu onean esanda, ildoen desegite bat eman da eta ildo handi batean bildu gara ABn. Maleruski, arrazoiak arrazoi, sektore bat kanpo gelditu da, Batasuna alderdian integratu dena.
n Bi alderdi sortu direla esaten da. Ados al zaude ikuspegi horrekin?
Ez. Biltzarraren ondoren AB alderdi politiko bihurtu izana aipatzen da ororen gain, eta ez naiz ados horrekin. AB aspaldiko proiektu politiko bat da, azken urteotan gorpuztuz joan dena eta hauteskundeetara aurkeztu denean emaitza onak lortu dituena. Azken biltzar nagusian modu formal batez gauzatu da alderdi gisa, baina alderdia ez da azken hilabete hauetan bizitako prozesuaren ondorioa, AB aspaldi egindako alderdi politikoa da.
Bien bitartean, esan bezala, Batasunak apustu bat egin du Iparraldean, garaiz kanpo, gaizki aurkeztua. Hartaz, jendea harritu da Batasunak eraman nahi zuen prozesuarekin eta horrek ekarri du ABko kide gehiengoaren aldetiko jarrera tinko bat. ABren baitan bilakabide propioa ari da gauzatzen, proiektu bat, orain alderdi gisara finkatu beharko dena.
Une honetara iritsita norako bidea hartu behar luke ABk? Badu ezker abertzalearen baitan bide propio bat urratzerik?
Bai. Eta ez bakarrik Iparraldean, neurri batean Euskal Herria osoan ere bai. Lizarra-Garaziko Akordioaren geldialdiaren ondoren gauzak argitzen ari dira ezker abertzalean. ABn Lizarra-Garazi hasierako espiritu hura berreskuratzeko lan egin nahi dugu. Hortik berrabiatu nahi dugu lehenengo bidea, lehenik abertzale guztiak bilduz eta gero abertzaleak ez direnak ere bai.
Batasunaren aldetik ezker abertzalearen joera guztiak batzeko nahia ikusten duzu?
Ez da nahi kontua, behartuak gara. Gure arteko ezberdintasunak -Batasuna, Aralar, Batzarre, Zutik, EAE-ANV eta gure artean- txikiagoak dira beste edozein alderdirekin baino. Orain arte lan egin badugu elkarrekin aurrerantzean ere segitu behar dugu elkarlanean. Oraingo zatiketa hau aldian aldiko ezberdintasunengatik eman da, baina, azken finean, gure proiektua eta xedeak berdinak dira.
Batasunak ez du Aralar ezker abertzaleko alderdi bezala onartzen. Zer iritzi duzu horri buruz?
Hori lehenbiziko erreakzioa izan da, baina Batasunak badaki Aralar edo AB, denok familia berekoak garela, familia handitzen denean holakoak gertatzen dira, baina familia atxiki behar dugu, ez bakarrik argazki bat egiteko, lanerako baizik.
Lizarra-Garaziko Akordioaren markoan argazki bat egin zen eta bidea urratu ere bai. Zergatik akordiora bildu ziren indarrek ez zuten bidean elkarrekin asmatu, zure ustez?
Lizarra-Garaziko Akordioan biltzen ziren indarren hausturan faktore askok eragin zuen. Batetik, kanpotik etorri zen erasoa: Frantziako eta Espainiako gobernuen estrategia sostengatzen duten alderdiek oztopo besterik ez zuten egin. Bestetik, akordioa ahalbidetzeko prozedura abian jarri zen, eta bidea egin ahala, antza, barnean geunden guztiok ez genuen aurreratzen ari ote ginenaren inpresio bera izan. AB eta ezker abertzaleko kide bezala ez nago ados Lizarra-Garazin ez zela ezer egin eta ez zela urrats kualitatiborik eman. Lan anitz egin zen, gauza asko, eta ordura arte abertzaleen artean ezagutu ez genuen indar harremana gauzatu zen. Lizarra-Garazi proiektu abertzale aurrekoi gisa agertu zen Europan eta munduan; Lizarra-Garazi proiektua sendoa zen. Proiektu ahula zela diotenek esan dezaten zein den harrezkero Euskal Herrian erdietsi dugun indar biltze edota indar metaketa. Ez nator bat, ez zela nahikoa sendoa eta ez zuela abiadura aski eraman diotenekin. Aurrerantzean ere, tamaina honetako arazo bat gainditu ahal izateko, nekez egingo dugu 18 hilabetetan egin genuena baino gehiago.
Nola berreskuratu daitezke espiritu eta bide haiek?
Hasteko abertzaleen arteko elkarrizketa landu behar dugu. Lan egutegi bat antolatu baina berau denboran mugatu gabe, luzerako egutegi bat antolatu beharra dago. Plangintza hori gauzatzeko lehenik alderdiek elkarrekin hasi behar dugu lanean, eta gero gainontzeko gizarte mugimendu nahiz indar sindikalekin harremanetan jarraitu.
ABko Richard Irazusta zure kideak hauxe esan du bien bitartean:«Lizarra-Garaziren helburuetako bat borroka armatua gelditzea bazen, egun helburu hori baldintza bihurtzen ari da?».Egoera aldatu da, antza.
Horrekin bat nator baina zehazpen bat egin beharra dago. Alegia, alderdi politikoen arteko elkarrizketa eta ETAren tregua bat lortzea lotuta daude. Lizarra-Garazin ere lotuta egon zen, eta orain berriz ere, ez dut uste bat bestea gabe emango denik. Alderdien arteko elkarrizketak ez du berez tregua bat ekarriko eta ETAri tregua bat eskatze soilak ere ez, biak lotuta daude.
ABk, hasteko, ETAri tregua eskatu dio. Lizarra-Garaziren garaira itzultzeko baldintza al da?
Bai. Baina beti ulerturik, tregua talde armatu batek erabiltzen duen tresnaren geldialdia dela. Jendeak uste badu ABk tresna horren erabilpena kondenatzen duela oker dabil. Konparazione, Sud Ouest egunkaria hasia da esaten azken biltzarretik atera den ABk ETAren biolentzia kondenatzen duela, eta hori ez da horrela, inola ere ez. ABren ustez, borroka armatua borrokarako tresna bat da. Orain, aldiz, berau erabili gabe indar gehiago izan genezakeela pentsatzen dugu. Besterik ez. Zentzu honetan, azken biltzar nagusian Batasunaren alde bozkatu dutenek argi izan dezaten ez garela departamenduaren aldekoak soilik, departamentistak alegia. Ez diezaigula inork «erregionalista» izaera leporatu, gezur hutsa baita. Aldi berean, ABren kideren batek ez baditu «eraikuntza nazionala» edota «presoen arazoa» bere aldarrikapenen artean sartzen, ez da ABko kidea. Hori garbi izan behar du.
Elkarri-ren Konferentzia dela kari, Lizarra-Garaziko espiritua etorri zaigu gogora. Zu bertan egon zinen. Zer inpresioarekin atera zinen?
Gogo berri gisako bat sentitu nuen; beharrezkoa iruditzen zait gogo berri bat aurkitzea. Lizarra-Garazi garaian sortu zen gogoa ez zen behar genuen bezain ona izan; irudiz, alta, harrezkero ez da hobeago bat agertu izan. Konferentzian orduko indar guztiak eta Lizarran ez zen hainbat sozialista bildu ginen. Nahiz azken hauek modu pertsonalean baino ez izan, urrats baikor gisara hartu behar da. Akatsak ere ikusi ditut, bortizkeria aipatzean ETAren borroka armatua besterik ez da aipatu edo deus gutxi -Jonan Fernandezek doi-doia aipatu zuen estatuen bortizkeria. Alde horretatik modu ezkor batez bizi izan dut Konferentzia. Euskal Herriak jasaten duen sufrimendua ez da zehazki aipatu, hori isildu da eta ni gogo txarrez atera naiz. Lizarra-Garaziko espiritura itzultzeko, hori ere aipatu behar dela pentsatzen dut