XX.MENDEKO HIRUGARREN DIMENTSIOA
Bi hitz horien arteko esanahi desberdintasuna ezagutu nahi duenak, urriaren 21a arteko epean Gasteizko Vital Kutxa aretora gerturatzea du egokiena. «Eskulturaren iraultza XX. mendean» izenburupean 27 artisten maisu lanak bildu dituzte, eskultura modernoaren bilakaeraren erakusle. Eta irakasle. Bildutako ia 60 lanekin unitate didaktiko bat osatu baitute. Obrak kronologikoki antolatu eta testu osagarriez lagundu dituzte, bisitariak, begi aurrean dituen harri eta metal puska landuez haratago, ehun urte horietan eskultura munduan izandako aldaketa handia ikus eta uler dezan. Britainia Handia, Estatu Batuak, Italia, Espainia eta Frantziatik ekarri dituzten piezak ez dira tamaina handikoak, erakusketaren koherentzia mantentzeko, batetik, eta eskultura erraldioek garraio eta espazio arazoak eragingo lituzketelako bestetik. Dena den, obra txikiak izanik ere, ez zaie erraza gertatu izen handiko hainbeste artisten handiren obrak biltzea. Rodin, Arp, Picasso, Miro, Txillida, Oteiza... Horien guztien lanak areto bakar batean erakustea ez da egunero egiten den gauza. Eta ez dirudi erakusketa hau Gasteiztik kanpo beste inon ikusteko aukerarik izango denik.
Aldaketaren lehen urratsak Auguste Rodin frantziarraren eskutik, edo hobeto esanda, bere eskuekin egindako lanetatik etorri ziren, XIX. mendea amaitzear zela. Giza irudiekin lanean jarraitu zuen Rodinek. Baina ordurarte gorputz biluzia testuinguru mitiko, klasiko edo literarioetan soilik onartzen zenean, hark gizabanako arrunta biluztu zuen brontzean. Edozein gizakiren jarrera azaltzen zuen, gorputzaren irudia desmitifikatuz, eta bere garaikideen artean eskandalua sorraraziz.
Rodin ez zegoen bakarrik, hala ere, eta beste eskultore batzuek ere ekin zioten mendearen hastapenetan bidea zabaltzeari. Rodriguez edo Rosso horren adibide dira, baita Aristides Maillol frantziarra ere. Rodinen lanean sinbolismoa nabari bazitekeen ere, mugimenduko eskultura adibide nagusia Maillol eta bere emakumezko gorputzak direla esan daiteke.
Sinbolismoa aipatu dugu, baina abangoardiako beste mugimenduek ere izan zuten emaitza eskultorikoa. Expresionistek Afrika beltzaren eragina ekarri zuten, futuristek mugimendua erantsi eta konstruktibistek, aldiz, espazio egituratuak. Eskulturaren ikuspuntu aniztasuna kubisten eskulturen planoek ekarri zuten eta horren adibide mordoa dago bildurik Gasteizko erakusketan: Archipenco, Lipchitz, Picasso... Berezko estiloa landu bazuen ere, kubistetara iritsi garen honetan, ezin ahaztu Julio Gonzalezen lana. Batetik, bere lan ugarik kutsu kubista nabaria du (aurreko orrialdean ipinitako adibideak, esaterako); bestetik, Picassok espainiarra izan zuen maisu eskultura kontuetan.
Vital Kutxan topatu daitekeen artistarik garrantzitsuenetakoa Jean edo Hans Arp alsaziarra da (Jean frantsesez idazten zuenean; Hans alemanez idatzitakoa sinatu behar zuenean). Margolari, poeta eta eskultore, abangoardiako makina bat mugimendutan parte hartu zuen. 1912an «Blau Reiter»eko expresionistekin batu zen. Hamarkada horren erdialdera abstrakziora jo zuen eta 1916an, Zurichen, mugimendu dadaistaren fundatzaileetako bat izan zen. Ordutik aurrera bere estiloa kurbaz beteriko abstrakzioan oinarritu zuen.
20ko hamarkadan Parisera joan zen bizitzera eta han surrealistekin egin zuen bat (Gasteizko erakusketan, mugimendu honetako beste artista garrantzitsurik ere bada; horren lekuko lerro hauen gainean ipini dugun Daliren eskultura). Egurrezko erliebe margotuak eta kartoizko eraiketa umoretsuak landu zituen garai hartan. Vital Kutxa aretora «Forma» izeneko bere lan bikaina ekarri dute.
Zaila da Alberto Giacometti italiarraren lana mugimendu jakin baten barruan kokatzea, baina ukaezina, era berean, XX. mende aldakorrean utzi zuen arrastoa. Aurten betetzen da gainera bere jaiotzaren mendeurrena, eta Gasteizera bere lana ekartzea lortu dute, eragozpenak eragozpen. Izan ere, Giacomettiren beste bi eskultura ekartzeko negoziazioak itxita zeudela, Suitzako Giacometti Fundazioa finantza ustelkeria kasu batean nahasi eta gobernu suitzarrak muga itxi zien italiarraren arte lanei.
Giacomettik tradizio zaharretatik edan zuen (Erdi Aroko eskultura, Egiptokoa...), baina natura eta ingurua izan zituen iturri, nagusiki. Bere ikerketa lanen ondorioz, irudiak muturreraino luzatu zituen Borgonovokoak, estilo arin eta hauskorra erdietsiz. Horrela, eta artistak berak bere lan piktorikoaren garrantzia erreibindikatu bazuen ere, eskultore gisa markatu zuen joan berri den mendea.
Vital Kutxako erakusketako piezak «harri bitxi»tzat jo ditu Marisa Oropesa komisarioak, bere tamaina txiki eta garrantzia handiarengatik. Azkenean, nolabait, XX. mendean hiru dimentsiotako formak sortzearen arteak emandakoaren maketa baten aurrean gaude. Pribilegio bat
Ekimenak erreferendum eskaera egin du eta Shirley Weber estatu idazkariak onartu. Orain, prozesuari jarraipena emateko, 546.000 sinadura lortu behar dituzte datorren uztailerako. Marcus Evansek egin du eskaera.
Estatuaren biolentziaren biktima gisa onartzeko 125 eskaera egin zaizkio Nafarroako Gobernuari 2023an eta 2024an. Horietatik 41 onartu dira. Egiari Zor eta Torturatuen Elkarteak ongi baloratu dute egiten ari den bidea.
Arizona
Aktoreak: Aitziber Garmendia eta Jon Plazaola..
NOIZ: urtarrilaren 26an.
NON: Berrizko Kultur Etxean. plazan.
-------------------------------------------
Arizona eta Mexiko banatzen dituen muga zaintzera abiatu da Idahotik Margaret (Aitziber Garmendia) eta George (Jon... [+]
'Tristan und Isolde' opera
Bilbao Orkestra Sinfonikoa. Zuzendaria: Erik Nielsen.
Bilboko Operaren Abesbatza. Zuzendaria: Boris Dujin.
Eszena zuzendaria: Allex Aguilera.
Bakarlariak: R. Nicholls, G. Hughes Jones, M. Mimika, E. Silins, C. Daza, D. Barcellona, J... [+]
Usurbilgo Atxega Jauregian, urtarrilaren 31n, hedabideetako, kulturgintzako eta erakunde publikoetako ehun lagun inguru bilduko dira. Bazkariaren ondoren, 16:00etan egingo da sari banaketa. Antton Mendizabalek egingo dituen azken garaikurrak jasoko dituzte saridunek... [+]
Prozesu onkologikoetarako tresnak lantzen ditu Paula Barrio yoga onkologikoko irakasleak: “Gorputzarekin eta lesionatutako zonaldearekin konektatzen dugu”.
Zestoan (Gipuzkoa), 2024ko irailaz geroztik, baliabide ekonomiko urriko haur eta gazteak bost kultur eta kirol ekintzen artean bat aukeratu, eta horretan doan aritu daitezke. Udalak dirulaguntzen araudia berritu du, haurren aisialdia eskubide bat dela argudiatuta. Aldaketarako... [+]
Lehen itzulitik bigarrenera, auzapezgotzara jauzi egin zuen Ramuntxo Labat-Aramendi abertzalearen zerrendak. Erdiespena "xinaurri lanari esker" egin zela uste du Labat-Aramendik. Ahetzen zerrendak bozen %44,39 lortu zuen urtarrilaren 12an eginiko behin betiko bozketan... [+]
Modu horretan, euskara eta euskal kultura hiriaren bihotzera eraman duen proiektuari egonkortasuna eta sendotasuna emanen diote.
Ehundaka langile elkartu ostegunean Bilbon egin den giza katean “Lan baldintzak hobetu, hemen eta orain erabakita” lelopean.
52 urteko altsasuar bat hil da ostegunean Arbizun lan istripua izan ostean, Nafarroako Foruzaingoak jakinarazi duenez. Urtea hasi zenetik Euskal Herrian lan istripu batean hildako laugarren langilea da. Ezbeharra herriko erdigunean dagoen etxebizitza bat zaharberritzeko lanetan... [+]
.jpg)
Ikasturtea hasi denetik hirugarren greba eguna izan da ostegunekoa Nafarroako Hezkuntza Publikoan eta goizeko mobilizazioen ondoren, LAB, Steilas, ELA eta CCOO –protestaren deitzaileak– pozik agertu dira. Euri jasak eta hotzak lagundu ditu etengabe irakasleak... [+]
Urtarrilaren 30 honetan abian jarri du Israelek Jerusalem ekialderako UNRWA Palestinar Iheslarientzako Laguntza eta Lan Bulegoaren debekua. Urtarrilaren 15ean adosturiko su-etenari segi, bahituen eta presoen hirugarren trukea dute ostegun honetan.
Joaquin Beltran eta Alberto Sololuze gogoratzeko eta hondamendiaren erantzukizunak eskatzeko elkarretaratzea egingo dute igandean Zaldibarko Eitzaga auzoan. Luizia “enpresarien diru goseak” eragin zuela, eta Eusko Jaurlaritzak “ardura txikiena ere ez duela... [+]
EAEko Auzitegi Nagusiaren epaiak ez duela "zirrikiturik utzi" dio SOS Talaimendi plataformak, eta "oraindik merezi duten legezko zehapena jaso ez duten zenbait erabaki arbitrario eta ia delituzko" geratzen direla adierazi du. Besteak beste, Zarauzko Udalak... [+]