Bereetako baten heriotza orduan


2021eko uztailaren 28an
Udazkena iritsi bezain laster, Jose Artetxe idazlearen bizitza amaitu zen, ZERUKO ARGIA erabat hunkituz. Izan ere, urteetan aritua izan zen gizona aldizkarian idazten, batzuetan alai, besteetan triste, azkenengoetan nahikoa haserreturik. Eta halako batean hartan gehiago ez idaztea erabaki bazuen ere, bereetako bat zen aldizkariarentzat, eta haren heriotzaren orduan, lehen orrialde osoa eta editoriala eskaintzen zizkion ordainetan.


ZU ERE EZ IZAKI JAINKO

Joan berri zen gizona eta hark eginikoak ekarri nahi zituzten gogora. "Agur, Joxe!" esaten zion "eziñaren itomenez leertu" beharrean, "itxaropen-zirrindari" eutsi nahirik zebilen Etxaniztar Nemesiok. Eta "Noiztik zindugun gure belarrietan?" galdetzen zen, erantzunez jarraian: "Ez atzotik, askozaz ere leenagotik. Aitzolen egunak ziran. Donostian `El Dia' egunkaria sortzekotan zirala eta idazle berrien artean bezala gazte bat, azpeitiarra eta Artetxe izenekoa. Ala asi ziñen euskal egunkarietan erderaz idazten. Euskeraz ere noizean bein agertzen ziran zure lanak. Gero etorri zan gerrateko gau beltza. Argi asko, arek eramanak zituan, mendebal izu baten erasoak janda, ainbeste eta ainbeste langille argi. Zu, bizirik gelditu ziñan, argi-zerrenda baten atzean, gure paperetan idazten".
Bizitza oso bat laburtzea zaila da, baina ez Nemesio Etxanizek, ez beste inork, garbi aitatzen ez zituzten gauzen artean, gerrate hartan Jose Artetxe egondako bandoarena zegoen: suma erraza, halere, Gipuzkoako Diputazioan lan egiten zuela kontuan hartzen bada. Dena den, zeharka bazen ere, zer edo zer aitatu nahian ibilia ematen zuen Nemesio Etxanizek, besteak idatzitako lan ospetsuenen berri eman eta gero, hauxe baitzioen: "Azkena, gure gerrate denborako zure pasadizuak… Eta jakiña, zu ere ez izan Jainko, eta gizona zeran aldetik, batzuentzako akatsez ikutua agertu izan zera, zeure iritzietan. Ori baita gizona, doai ederrez eta ajez osatua".


GAZTEEKIN HASERRE

Salbador Garmendiak, berriz, gaztea izaki, azken urteetako Jose Artetxe ezagutu zuen. "Orain dela hiruzpalau urte. Euskaltzaindiak Etxegarairi eta beste batzuri gorazarre bat, ohorezko aipamen bat egin zien. Etxegaraiz Joxek hitzegin zuen. Oroitzen naiz. Kopeta zabal, haundi, buruko adatsa atzera. Aurpegia trianguluan. Sendo, bero, sutan bailegoen irakurri zuen irakurri zuen guztia. Harriturik utzi ninduen. Ez zen hura nik ezagutzen nuen Joxe! Bazkal garaian, zenbait gazte bildu ginan haren ondora. Iritzi desberdinik azaldu zen. Joxe, bereari gogor. Begiak, su. `Liburuetan agertzen den Joxe eta haragizko Joxe ez dira bat eta bera'. Isilik geratu zen. `Baliteke'. Artean, Z. ARGIAn sartu berri nintzen. Behin batez, gure Joxe, ezpainak estu eta eskutan jestorik ez, Z. ARGIAra azaldu zen.`Zu, Garmendia, zer iruditzen zatzu liburu hori?'. Berehala konturatu nintzen zertaz ari zen. Isilik geratu nintzen. Gisako erantzun bat aurkitu nahiko nukeen. Joxe sikologoak: `Bai, bai, Ramon Saizarbitoriaren liburua, zer iruittu zatzu?'. `Nobela, nobela gisa eta batez ere obserbazioaren aldetik oso ona iruditu zait, baina…'. `Abajo el clero! Abajo el clero!'oihuka esan eta aldegin zuen. Handik piska batetara, Z. ARGIAn lanean ari zirenei, telefonoz barkazioa eskatu zien".
Ez ziren horietan amaitzen Salbador Garmendiak Joxe Artetxerekin bizitako pasarteak, horregatik: "Korrektore lana eman zidaten Z. ARGIAn. Ondo edo gaizki, zuzen edo oker, zerbait saiatzen gara. Artetxerenak ere zuzentzen nituen. Batek baino gehiagok esan zidan,`hi, aspaldi honetan, Jose Artetxek euskara ikaragarri ikasi dik'. Aldez egia zitekeen, aldez gezur. Azpeitiako euskera ondo ezagutzen baitzuen, eta hori bederen ikasi beharrik ez zuen. Azpeitiako fonetismoak eta lokalismoak zuzentzea ez bide bitzaion gustatzen Joxeri. Artikulu batetan, bospasei falta tiki zuzendu nion. Z. ARGIAra etorri eta oso haserretu omen zen. Zenbait hitz gogor esan ere bai. Z. ARGIAn ez zuen gehiago idatzi. Geroztik, Diputazioko Liburutegiaren alboan Euskaltzaindiak duen gelara sarritan joan naiz. `Egun on, Joxe'. `Egun on, Garmendia'. (…) Behin batean, Euskaltzaindiaren gelako atea ezin zabaldurik nenbilaneko batean, Joxerengana jo nuen. `Joxe, atea ezin zabaldurik nabil'. Berehalaxe etorri zitzaidan. Giltza eskutatik ken eta su batean hasi zen atea ireki nahiz. Nahi eta ezin. `Hemengo giltzak oteia, gero! Ez otezu… besten bat hartu!'.`Ez dakit, ba'. `Zaude. Belaxe jetxiko naiz. Ea arkitzen detan'. Lotsatuta utzi ninduen. Liburutegitik kontserjeria aski urruti dago, eta eskailera asko jaitsi eta igo behar da. `Ez jauna, gehiegi litzake Joxe. Eskerrik asko, nerau joanen naiz'. Joxe zuzen, Joxe zorrotz… Joxe umil, Joxe bihozpera!"

15 urtetik gorako neska gaztetxoentzat
Iragarkia, 1971-X-3
Donostiako residentzi batean, egun erdiko lana eta beste egun erdia ikasketaren bat egiteko aske izango diralarik, lauren bat neska gazteentzat lekua eskaintzen da. Jana ta oea lanaren truk emango zaie. Galdetu ZERUKO ARGIAn edo 417118 urrutizkiñan

Fagor
Iragarkia, 1971-X-3
Nork kukurruku!!!???/ Olarrak/ oillotegian?/ ...Ez. Fagor-ek/ sukaldian

Jose Arteche il zaigu G.B.
Bilboko "El Correo" deritzan egunerokotik jaso dut berri itzala, mingotza, ene biotzarentzat ezpata zorrotza. Bere etxean, maats-ondoa dirudin familiaz inguraturik, atzo (irailak 23) eskaini zion azken arnasa eta azken mina Jaunari. (...) Bein betierako amaitu dira zure burrukak, zure barneko kezkak, zure eguneroko lanak. Dudarik ez dut, zure aurpegia, zabala, noblea, bekoki goren eta irikikoa, euskaldun askok bezala, izan arren, eriotzak, bere esku sotilaz apaindu, edertu, argitu eta baretu egin duela. Zu joanik, gu, zure adiskide ginenok, bakarti, pauso sakonean, geratu gera. Zu joan zera, errekaren beste ertzera (geiago ez itzultzeko), ez ordea bakarrik, ekintza on asko baidituzu lagun. Lekuko edo testigo bati dagokion eriotza. Gizonaren testigu eta kristau baloreen testigu. Ura onegatik edo au arregatik? Ospe andiko zure izen ori gogoan eta ezpañetan dabilkite egun, baita ere erabiliko gero eta gero, jakitunak eta baserritar abarkadunak (...) (1971-X-3)

Galerietan barna
Eta honez gero, Mikel Forkada proyektistak Donostian ireki berria duen galerian eman diguna aipa beharrezkoa dut, Euskal Pinturaren hoberena eman baitigu: Arteta, Aranoa, Basiano, Iturrino, Losada, Olasagasti, Regoyos, Salaberria, Vazquez Diaz, Zuloaga, Oteiza, Mendiburu eta holako euskal artisten bilduma ederra. Hasi dun bidetik jarraituko duelakotan, gaude. Orobat El Pez galeriataz, Jose Luis Sanz Magallon artistak Bilbaoko hibaizabaleko paisaje lanbrotsuaz egin paisajeak eman baitizkigu. Ematen zaikun guzia, jaun andereok, ez baita ona eta euskalduna. Erdipurdiko azalketa komerzial eta chauvinistak hilero ikus baititzakegu. Adibidez, Luziano elgoibartarrarena, honek bere egitura onari folklorekeria eta euskalkeria larregi nahasten baitio eta Valladolidko Gloria Alcahud-enak , politak eta apaingarriak bai bainan ezer gehiago ez baitute. Eta beste zenbait holako pintore koskorrenak, denboraren galgarri. Baina bakoitzari berea zor baizaio, esan beharra dago azken hauen pintura merkea, eskuratzeko errazago zaiola erosleari. Pintura ona urria baita, gutti sortzen eta... ez dakigu nora joaten den (...) (1971-X-3)


Azkenak
Ertzain bat atxilotu dute homizidio saiakera egotzita, lan orduetatik kanpo hiru pertsonari tiro egiteagatik

Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.


Sardiniak ezetz esan dio kolonizazio energetikoari

Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.


2024-08-08 | ARGIA
Venezuelako Askapenaren brigada
“Herriak eta gobernuak ez dute atzerapausorik onartuko”

Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.


2024-08-08 | ARGIA
Puigdemont Kataluniara itzuli da zazpi urteren ondoren, eta berriz ere desagertu da

Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]


2024-08-08 | Sustatu
Twitterren alternatiben analisia: Bluesky, Mastodon eta Threads

Elon Musk-en jarrera ultra eta toxikoak egunetik egunera agerikoago izanik, X/Twitter noren eskutan dagoen edozeinek ikusten du. Berriz ere egunotan sare horretatik alde egiteko deiak eta agurrak ikusten ari gara, eta horren harira artikulu interesgarria irakurri dugu Electronic... [+]


Israel Donostiako Klasikotik kanporatzeko eskatu du Gernika-Palestina herri ekimenak

Larunbatean zeharkatuko ditu hiriko kaleak Donostiako Klasikoak, eta Gernika-Palestina herri ekimenak Israelek bertan duen presentzia salatu du, prentsaurreko batean. Adierazi dutenez, “genozidioa eteten ez duten bitartean” klasikoak ez luke Israel-Premier Tech... [+]


Egiazko arrazoia Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko

Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko helburua ez da erresistentzia ahultzea. Benetako asmoa da inteligentzian eta arlo militarrean bere nagusitasunaren irudia berrezartzea Israelgo iritzi publikoaren aurrean .


Puigdemontek esan du osteguneko inbestidura saioan izango dela

2017tik Bruselan dago Kataluniako presidente ohia, baina itzultzea erabaki du Generalitateko hurrengo presidentearen inbestidura eztabaidarako. “Normaltasun demokratikoko baldintzak ez” izatea salatu du, eta aipatu du itzultzeak suposatzen duen atxiloketa arriskua.


Donostian jarrera eta eraso arrazistak ugaritzen ari direla salatu eta borrokatzera deitu dute

Udaletxe aurrean eginiko prentsaurreko jendetsuan, Donostian gertatzen ari diren jarrera arrazista, klasista eta faxistekin kezka adierazi dute hiriko eragile sozial eta politiko ugarik. Irakurketa bateratua eskaini dute 37 eragilek, besteren artean, Ernai, GKS, Bilgune... [+]


Venezuelako oposizioak dei egin die poliziei eta militarrei gobernuaren kontra egitera

“Herriaren eta beren familien alde” jartzeko eskatu diete Edmundo Gonzálezek eta María Corina Machadok adierazpen bateratu baten bitartez. Maduroren gobernuak erantzun egin die, eta erabaki dute dokumentuaren sinatzaile biei “ikerketa penala... [+]


Israelgo armagile nagusiaren fabrika batera sartu eta gerrarako materiala suntsitu dute Erresuma Batuan

Palestine Action taldeak dio bere ekintzaileek astelehen goizean (abuztuak 6) Elbit-ek Bristolen duen fabrika "inbaditu" dutela. Ikerketa eta fabrikazio zentroa oso zainduta dago, eta espetxeko furgoneta bat erabili dute kanpoko perimetroa txikitzeko.


2024-08-07 | Euskal Irratiak
Oihana Goiriena
“Haserre gara, Polonia airos atera baita Pabloren kontrako salaketa frogatu gabe”

Osasun artak biltzen ari da Pablo Gonzalez Moskun une honetan. Joan den astean, Poloniako Radomgo segurtasun handiko espetxetik atera zen kazetaria bi urte eta bost hilabeteko preso egon ondoan. Poloniak leporatzen zion espioitza frogatu gabe libre atera da.


Talde ultraeskuindar baten errekurtsoak geldituta du Donostiako Loiolako Kuartelen salerosketa

Loiolako kuartelen afera ez dago bere onenean. Espainiako Defentsa Ministerioak eta Donostiako Udalak akordioa “aldi baterako” etetea erabaki zuten joan den astean, hilaren 18a baino lehenago ezin izango zutelako gauzatu, eta hori delako, hain zuzen, salerosketa... [+]


Eguneraketa berriak daude