«Plater berriak balioa du jendearen gustukoa bada»

  • Einsteinen antzera, laborategian sartuta ematen dute goiza aita-alabek. Baina ipuinetan bezala, goxokizko oinarria du Arzaktarren fabrikak. Bertan esperimentatzen dituzte asmakizunik irudimentsuenak: karamelozko kabiak, patatazko akordeoiak, datilekin egindako txistorrak... Janariei forma ezinezkoak ematen dizkiete, kontrako zaporeekin konbinatzen dituzte eta eskultura bihurtuta aurkeztu. Elkarrizketarik dibertigarriena egin zaigu: platerak eta galderak nondik ekin pentsatu, atalka desmontatu, eta ahoan urtzen utziz. Zuei ere guri bezain aho-zapore ona utziko dizuelakoan, on egin!
Sukaldaria izateko dastamen aparta eduki behar da. Zure etxean, txikitatik nola hezi zintuzten jaten?
Gurasoek txikitatik beti probatu arazten ziguten denetik. Beste jatetxeetara zihoazenean ere (besteek egiten zutena ikustera), gu eramaten gintuzten, eta plater ezberdinak ematen zizkiguten dastatzeko. Amona Pakitak zaporeekiko sentsibilitate berezia zuen, eta beti ahalik eta jaki naturalenak ematen zizkigun probatzeko, gure dastamenerako gustagarriak izango zirenak. Gure familiak sukaldeko giroa izugarri bizi du. Amak ere, Maitek, bere lan guztia jatetxea aurrera ateratzeko egin du, administrari moduan. Eta izeba Serafina ere sukaldaria zen. Etxean beti eman izan zaio garrantzia janariari, eta gure gizarte honek ere asko zaintzen duen gauza da.

Noiz sartu zinen sukaldean?
Marta ahizparekin gure jatetxera sarri etortzen nintzen, gurasoak eta amona ikusteagatik, eta sukaldeko saltsan egoteko. Udan, 12 urterekin, sukaldean lantxoak egiten hasi ginen diru apur bat irabazteko. Ikasketetan aukera egiteko garaia heldu zenean, hostalaritza egitea erabaki nuen, atsegin nuelako. Hasiera batean gurasoek ezetz esan zidaten, ondo pentsatu beharreko kontua zela, eta ez nindutela behartu nahi familian tradizioz zetorren lanbidea hartzera. Egia esan, ilusioa egin zien nik sukaldari bidea hartzeak, baina hasieratik argi esan zidaten, ikasketak hasi eta konbentzituta ez banengoen, beste bide bat hartzeko. Eta oraindik ere esaten didate.

Suitzan, Ingalaterran eta Frantzian egin zenituen sukaldaritza ikasketak...
Beti saiatu izan naiz ahalik eta sukaldaritza ezberdinenak ezagutzen. Suitzako eskola ezagun batetik hasi, eta gerora hango hotel handietan lan egitea zer zen ikasi nuen. Ingalaterran eta Frantzian sukaldaritza tradizionala eta modernoa egiten zuten tokitan lan egin nuen. Estilo ezberdinak ikusi nahi nituen, denetik probatu eta ondoren ondorio propioak ateratzeko.
Itzuli nintzenean sakonki aztertu nuen euskal sukaldaritzako errezetarioa. Eta ikusitako guztiaren nahasketa egiten hasi nintzen. Aitari asko zor diot, sukaldean gauzak gaizki egiteko beldurra kendu didalako. Atzerritik etorri berritan, erreparo handia izaten nuen hanka sartzeko, eta aitak beti «zuk egizu lasai!» esaten zidan. Gainera aitak ondo daki kritikak inor ez mintzeko eran egiten, egia garbi esanaz. Aitaren lan taldeak ere babes handia eman dit beti.

Zertan bereizten zarete amona Pakita, aita, eta zerorri?
Amona Pakitak oso sukaldaritza tradizionala egiten zuen, bertako plater tipikoak. Baina kalitate handiz prestatzen zituelako nabarmendu zen bere garaian. Aita, oinarri horri eutsita, plater modernoak egiten hasi zen eta, «euskal sukaldaritza berriaren» mugimendua sortuta, atzerrian ere ibili zen, beste herrialdeengandik ikasteko. Biak bereizten dituena, nik uste, belaunaldi aldaketa da, gauzak ikusteko modua. Eta aldaketa hori ere badago aita eta bion artean. Niri itxuraz hain kargatuak ez diren platerak gustatzen zaizkit. Horrek ez du esan nahi sinpleak direnik, niri platerean gauza gutxiago ikustea gustatzen zait. Ulertzen dut aitak platerak egiteko duen modua ere, elementu askokoa baina elementu guzti horiek bateratuta oreka bat lortzen dute. Gaur egunean erdibideko zerbait da egiten duguna, biok ere errespetatzen dugulako bestearen modua.

Nola da plater berri bat sortzeko prozesua?
Lehenik eta behin produktu bat hartzen da oinarritzat (platereko jaki nagusia izango dena). Eta ondoren buruari bueltak eman behar zaizkio, ideia bila. Noski, ideia horiek lortzeko ikerketa lanak garrantzia handia du. Asko irakurtzen dugu, hasi aldizkarietan atera den azken errezetatik, beste herrialdeetako sukaldaritza eta errezeta liburu zaharretaraino. Eta horretatik guztitik zure gustuko ideiak ateratzen dituzu. Behin plateraren zaporea imaginatuta, horixe idatzi, eta sukaldean plater hori egiten saiatzen zara. Askotan ezinezkoa gertatzen da zapore edo testura hori lortzea, baina sukaldean ari ahala ideia berriak sortzen dira.

Zer da plater berri batean bilatzen duzuena?
Orain asko gustatzen zaigu testuren konbinazioa. Alegia, platerean ez daitezela elementu guztiak bigunak izan, krujienteekin nahasiz tarteka. Gazi-gozoen kontrastea ere bilatzen dugu. Efektu berezi baten bila abiatzen gara plater bakoitzean.
Hori bai, plater berri batek jendeari gustatzen bazaio bakarrik balio du. Behin plater berria asmatuta, lehenik eta behin bertako sukaldariei ematen diegu probatzeko. Ondoren, guk aditutzat ditugun bezeroei. Eta adituaren iritziaz gain, kaleko norbaiten iritzia ere jasotzen dugu. Froga horiek pasatzen ez dituen platera, bazterrean gelditzen da.

Sukaldariak herriko gustuen barruan egin behar ditu, beraz, berrikuntzak?
Horixe. Guk oso gustu partikularra dugu, lurralde honetako gustuari lotua dagoena. Horregatik, guk egiten dugun sukaldaritza aldi berean da euskalduna, modernoa eta autorearena. Euskalduna, bertako produktuak erabiltzen ditugulako. Modernoa, egungo teknikak erabiltzen ditugulako, eta autorearena, sukaldariak bere ukitua ematen diolako, elementuen interpretazio berezia.

Platera begietatik jaten hasten gara. Zenbaterainoko garrantzia du aurkezpenak?
Platerean lehentasuna zaporeak du. Platera oso kurioso aurkeztu daiteke, baina goxoa ez bada, plater horrek ez du ezer ere balio. Bigarren mailan formak eta egiturak du garrantzia, biek neurri berean.

Zer da «eraikuntza sukaldaritza» delakoa?
Eraikuntza sukaldaritzaren sortzailea Ferrán Adriá da, eta jadanik sukaldari askok egiten dute Euskal Herrian. Da elementu bat hartu, esaterako legatza saltsa berdean, eta osagaiak modu ezberdinean erabiltzea. Baina azkenean plater berriak jatorrizko platera oroitarazi behar digu. Kasu honetan, legatz zati bat hartu, lurrunetan egosi, eta serbituko genuke baratzuri krema, perrexil saltsa, oliba olio eta txirlekin.

Arrautza frijitua, txistorra eta ogiarekin plater berezi bat asmatu omen duzue...
Nire aitari asko gustatzen zaio arrautza frijitua txistorra eta ogiarekin jatea. Eta hortik atera zen eraikuntzako plater bat asmatzeko ideia. Arrautza gordina zorro berezi batean bildu, eta antzararen gantza eta trufaren olioa gehituta, ur irakinetan egiten da. Platerera aterata, txistorra purea eta ogi apurrak jartzen dira inguruan. Hasiera batean txistorra purea egin, eta zapore gogorregia hartzen zuela konturatu ginen, beste elementuen zaporea ezkutatzen zuen. Oreka lortzeko datila nahasten diogu, eta horrela lortzen dugu txistorraren zaporea gutxitzea eta purea kremosoagoa egitea. Platera oso xumea da, baina asko pentsatutakoa.

Askok uste du orain osagaiak nahasteagatik nahasten direla...
Nahasketa batzuk arrazoi jakinengatik egiten dira (txistorrari datilak gehitzearena, esaterako), baina beti ez diozu zertan arrazoi bat bilatu, sukaldaritzan ere ikuspegi zabalagoa eduki behar da. Niri, esaterako, gustatzen zaizkidan nahasketak dira egitura edo konbinazio berezia lortzen dutenak, edo kontraste bitxia sortzen dutenak. Esaterako, Europako sukaldaritzan plater klasiko bat da marrubiak piper beltzarekin jatea. Konbinazio harrigarria da, baina ez gaurkoa.

Nondik lortzen dituzue hain osagai bereziak?
Espezia batzuk atzerriko lagunek bidaltzen dizkigute. Beste batzuk hemen inguruan eros daitezke, edo gure kontaktuei hots eginda ekartzen dizkigute. Gaur egunean, internet dela-eta, errazagoa da osagaiak lortzea.

Berreskuratu egin dituzue xumeegiak zirelako baztertutako jakiak ere. Jakiari zerk ematen dio balioa: merkatuko prezioak ala zaporeak?
Hemengo jendeak gastronomikoki maila handia du, eta plater bat baloratzeko gauza asko hartzen ditu kontuan: lehengaiaren kalitatea, platera landua den, edo bien arteko nahasketa. Baina nire ustez, egun jendeak gehiago baloratzen du emaitza, eta ez osagaien prezioa.
Jendea zerbait landua jatera etortzen da mota honetako jatetxeetara. Horregatik, gure sukaldaritzak asko pentsatutakoa izan behar du, zapore handia eta txispa duena, originala. Jendea ondo pasatzera baitator. Plater bat asmatzen hasten garenean, buruan gauza bakarra izaten dugu: niri mahai batean eseritzean, zer gustatuko litzaidake ateratzea?

Ikerketa gelan korrokoiarekin plater bat prestatzen ari zinetela ere ikusi dugu...
Bai, oraindik esperimentatzen ari garen platera da, eta ez dakit kartan sartzera helduko den, jendeak agian ez duelako ulertuko, atzerakoa sortuko dio. Kulturak eragin handia du. Hori kanpotar bati angulak eskaintzea bezalaxe da. Haren ustez gu zizareak jaten aritzen gara! Edo amerikarrei txipiroi tinta eskaintzea bezalaxe.

Jendeak plater berriak probatzearen aldeko jarrera izaten du?
Bai. Nire belaunaldikoei, eta datozenei, gauza berriak probatzeko gizarte irekiagoa suertatu zaigu. Nire aitaren garaia ezberdina zen, eurak izan ziren sukaldaritza beste modu berri batean ulertu zutenak, eta guri bidea ireki zigutenak. Gaur jendea gauza berriak probatzeko intentzioarekin etortzen da mota honetako jatetxeetara, eta gazte jendea ere asko etortzen da. Gainera zerbitzariaren gomendioa jaso nahi izaten du, eta horixe da nik beti aholkatzen dudana.

Mexikon zure aitak «Tezka» jatetxeei aholkulari lana egiten die. Zertan bereizten dira Mexikoko eta hemengo gustuak?
Mexikarrei pikantea asko gustatzen zaien bezala, ez zaie gazia gustatzen, eta gutxi egindako arraina ere ez. Baina antzekotasunak ere baditugu: haiei ere piperra, bakailaoa eta baratxuria gustatzen zaie. Herri bakoitzak bere gustuak izaten dituenez, «Tezka» jatetxeetan bertako gustuetara egokitu dute gure sukaldaritza.
Guk ere ideiak hartu genituen eurengandik; esaterako, artoaren saltsa egitekoa. Yucatango sukaldaritza ere egokitu dugu eta gure bezeroei gustatu zaie.

Gure bizitza estiloa aldatu ahala, etxeetan sukaldaritza tradizionala galtzeko arriskua ikusten duzu?
Jendearen lan erritmoa aldatzearekin batera jateko modua ere aldatu da, eta gaur denbora gutxiago dugu etxean sukaldean aritzeko. Baina jendeak ondo jaten jarraitu nahi du. Beraz, jatetxeetan bilatuko du hori, eguneko menuetan, edo pintxotako tabernetan (zoragarria da gainera, ogi xerra baten gainean zer jaki landuak prestatzen dituzten!). Nik uste taberna eta jatetxeek etorkizun handia dutela. Etxean produktuko sukaldaritza egiten da gaur, xumea baina goxoa.

Sukaldari belaunaldi berria sortu da Euskal Herrian. Frantzian, berriz, arduratuta omen daude gazte askorik ez datorkielako. Nola dago egoera?
Gaur egun, hutsetik hasita jatetxe bat jartzea oso zaila da, ahalmen ekonomiko handia behar baita, eta nik meritu asko ematen diet hori egiten dutenei. Nire ustez etorkizunean jatetxe propioa jartzea oso zaila izango dute gazteek, eta beraz, sistema beste modu batera antolatuko da, besteren batek jarriko du dirua, edo horrelakoren bat. Baina nik ez diot etorkizun txarrik ikusten, gainera sukaldaritza oso modan jarri da.

Goi-mailako sukaldari bati zer gustatzen zaio eguneroko bizitzan jatea?
Egunean egokitutakoa gustura jaten dut, baina ona egon dadila! Otarteko bat jan behar badut, gustura jango dut, baina oso goxoa egon behar du. Berdin pintxoekin. Kalitatea bilatzen dut beti, bai sukaldaritza tradizionaleko jatetxeetan, bai sukaldaritza landua egiten dutenetan.
Etxean janaria prestatzeko denborarik ez dut izaten eta plater xumeak egiten ditut, baina mimo handiz (onddo nahaskia, legatza saltsa berdean, edo tarteka arrautza frijituari trufa laminatua jartzen diot).

Ba al da jan ezin duzun platerik?
Ez zait pomeloa gustatzen, ez dakit zergatik, eta apioa ere ez, batere ez gainera! Baina gainerantzean, denetik jaten dut.

Etxetik kanpoko otorduetan gozatu egiten duzu, edo laneko deformazioak eraginda akats eta osagaien bila aritzen zara?
Sukaldari jendea gustu zabalekoa izaten da, jendeak uste duena baino gehiago. Beti «ai ama! Eta nik zer emango dizut zuri jateko!» esaten didate gonbidatzen nautenean, baina justu alderantzizkoa da: izugarri disfrutatzen dugu jakirik xumeenarekin. Eta niri gustatu egiten zait jatetxeetara joatea, gurean ikusten ez ditudan gauzak topatzen ditudalako beti. Euskal Herrian sukaldari denok produktu berak erabiltzen ditugu, baina hala ere norberaren ukitu pertsonala antzeman egiten da platerean. Eta niri sukaldari bakoitzaren interpretazioa ikustea gustatzen zait. Sorpresak ere hartzen dituzu, jatetxe xumeetan oso gauza interesgarriak ikusita.

Etxe gehienetan emakumeak izaten dira sukaldean aritzen direnak, eta eliteko sukaldaririk ezagunenak, berriz, gizonak dira. Nola ulertzen da hori?
Nire etxean kontrakoa izan da. Amona Pakita zen sukaldean agintzen zuena, eta aita sukaldari sartu zenean bera zen gizon bakarra. Horregatik aita oso ohitua dago emakumeekin lan egiten, eta gainera gure lan taldean emakumeak nahi izaten ditu (sukaldeko sailen arduradun guztiak emakumeak dira!).

Fama kontuak arrazoi sozialak ditu: garai batean emakumeak ez ziren kalera irteten, eta hori lanbide guztietan gertatu da (abokatu emakumeak orain gutxira arte ez ziren ikusten). Ziur naiz egoerari buelta eman, eta gero eta emakume gehiago izango garela

CURRICULUMA
CURRICULUMA

- Jaio: Donostian, 1969an.
- Sukaldaria. Aitarekin batera Arzak jatetxea zuzentzen du.
- Ikasketak: Suitzako «Schwezerische Hotelfachschule Luzern» eskolan egin zituen hostalaritza ikasketak (1988tik 1991ra bitartean).
- Lan esperientzia: Praktikak egin ditu atzerriko hainbat hiritan. Zurich-eko Hotel Internazionalean, Luzerna-ko «National» eta «Chateau Güstch» hoteletan, Londres-ko «La Gavroche» jatetxean, eta Paris-eko «Carré des Fuillants», «Vivarois» eta «Pierre Gagnair» jatetxeetan, besteak beste.
- Saria: Gastronomiako Akademia Internazionalak, Europako sukaldari onena izendatu du («Chef de l’avennir 2000» sariarekin).

BIZITZAREN PASARTEA
BIZITZAREN PASARTEA
Amona Pakita ataundarra nuen. Emakume sendoa, soineko luzearekin eta moñoarekin beti, oso pertsona tradizionala zen. Niretzat eredu izan da bere lanerako taxua: lehengaiari garrantzia izugarria ematen zion, baita bezeroak gustura uzteari ere, eta maitasun handiz egiten zuen lana. Belaunaldiak erabat ezberdinak izanagatik, familian lanerako taxu hori jaso dugu amonarengandik. Sukaldaritzarekiko, gure etxearekiko eta bizimodu honekiko dugun maitasuna amonak emana da.


Azkenak
2025-02-17 | ARGIA
Ikasle feministek elkarretaratzea egin dute Gasteizko EHUko campuseko irakaslearen sexu erasoak salatzeko

Gertatutakoak ez direla kasualitatea azpimarratu dute. Unibertsitateko eremuetan indarkeria matxista gertatzen dela azaldu dute, eta arazoa sistematikoa dela. Protokolo bat eskatu dute erasotuak babesteko. Erasotzaileak inpunitate osoarekin jokatu duela salatu dute.


Bi futbol taldek planto egin dute irain arrazisten aurrean Bizkaian eta partiduak bertan behera geratu dira

Gaztelueta C -Berango C gazteen futbol partidua bertan behera geratu zen Larunbatean. Jokatzen ari zirela Gaztelueta C taldeko gazte batek aurkariari "beltz zikin madarikatua" deitu zion. Gorengo erregional mailako Otxarkoaga-Iturrigorri partiduan ere... [+]


Bederatzi pertsonari lau eta hamar hilabete arteko kartzela-zigorrak ezarri dizkie Voxen kontra protesta egiteagatik Bilbon

Atxuri auzoan 2019ko azaroaren 5ean Voxen kontra egin zuten bederatzi pertsonaren kontrako epaia iritsi da. Akusatuek ez dute espetxean sartu beharko.


2025-02-17 | Axier Lopez
Itziarren semea?

Ia mende batez, Euskal Herrian ez da belaunaldirik tortura ezagutu ez duenik. 1960tik 5.379 lagun dira ofizialki, baina askoz gehiago dira, publikoki torturatu gisa agertzeak min egiten duelako oraindik ere. Eta seguruenik, oinarri-oinarrian ez delako ezer aldatu. Polizia... [+]


Eneko Anduezak PSE-EEko idazkari nagusi izaten jarraituko du

PSE-EEren zuzendaritza berriak alderdikideen %95en onespena jaso du. Anduezak proposatutako Batzorde Exekutiboan aurreko 26 kideetatik zortzi aurpegi berri daude soilik.


Europak toki bat aldarrikatu nahi du Ukrainako bake negoziaketan, AEBen bazterketaren aurrean

Macronek egindako deiari erantzunez, NATOko eta Europako agintariak Parisen elkartuko dira astelehen honetan, AEBek eta Errusiak iragarri ostean Ukrainako gerra amaitzeko elkarrizketei heltzekotan direla. Europak diru asko xahutu du Ukraina laguntzen, eta gerra amai dezakeen... [+]


Erantzukizun publikoak hartzea eskatu dute Euskal Herriko Torturatuen Sarearen aurkezpenean

Torturak jasan dituzten 900 lagun bildu dira Donostian Euskal Herriko Torturatuen Sarea aurkezteko, otsailaren 15ean. Ekimenak torturatuen bozgorailu izan nahi du, eta oraindik torturen berri eman ez duten herritarrak sarera batzera animatu dituzte. Eusko Jaurlaritzari eta... [+]


Labrazaren defentsan
"(Oiongo osoko bilkuraren) helburua argia da, legez legitimatzea tramitazioan irregulartasun nabarmenak dituzten megaproiektu energetikoak"

Joan den asteazkenean egun gogorra eta desatsegina bizi izan genuen, ez bakarrik Labrazarentzat, baita zentral eoliko,... [+]


Gazteen arteko genero arrakalak gora egin du kokapen politikoari dagokionez

Azken hogei urteetako gazteen kokapen politikoa izan dute aztergai The Economisten. Europan 18-29 urte arteko gizonak emakumeak baino posizio kontserbadoreagoetan kokatzen dira. 


Gasteiz inguruan Vitoria Solar 1 eta 2 parke fotovoltaikoak eraikitzea onartu du Eusko Jaurlaritzak

Parke bakoitzak hirurogei hektarea izango ditu, eta 32 milioi euroko aurrekontua du proiektuak. Ingurumen eta baimen teknikoak berretsita, egitasmoari hirigintza baimena baino ez zaio falta eraikitzeari ekiteko.

 


Industriaren etorkizunaren aldeko manifestazioak milaka lagun batu ditu Iruñean

Arriskuan dauden BSH, Sunsundegui, Nano Automotive, Siemens Gamesa, Tenerias Omega, Tasubinsa eta Volkswagen enpresetako langile batzordeek haien egonezina azaldu dute eta Nafarroako Gobernuari "benetan bermatzailea den legeria bat artikulatzea" eskatu diote.


Tentsio betean, preso truke berria egin dute Israelek eta Hamasek

Su-etena hitzartu eta hilabete bete denean, lehen faserako adostutako 33 bahituetatik 25 askatu ditu Hamasek. Israelek, berriz, 985 preso utzi ditu aske. Bigarren fasea martxoaren 2an da indarrean sartzekoa, baina bi aldeek jarraitu beharreko urratsak zehazteko daude... [+]


Analisia
Nostalgiari ‘sold out’

Gauzak ez dira izatez errazak, eta, izango da batagatik edo besteagatik, baina, azken boladan, mingainari behar baino gehiagotan egin diot kosk bi kontu hauengatik: sold out-aren kultura eta FOMOa –azken hori agian azaldu behar da, ez baita hainbestetan esana: esperientzia... [+]


Zedarriak Foroari erantzuna
Defentsan inbertitzea

Zedarriak Foroak Euskadi eta Europar Batasuna, oparotasunaren eta lehiakortasunaren patu partekatua txostena aurkeztu zuen urtarrilaren erdialdean. Bertan, EAErako gomendioak jasotzen dira, Draghik eta Lettak Europako Batasunerako aurkeztu dituzten txostenak erreferentziatzat... [+]


Eguneraketa berriak daude