Irratian iraultza teknologiko berria gertatzen ari da. Ekoizpen sistema analogikoen ordez, tresna digitalak sartzen ari dira irrati estudioetan. Hauek azkarragoak eta seguruagoak izateaz gain, soinu kalitate bikaina eskaintzen dute. Irratietan suertatzen ari den digitalizazio prozesu honek, ordea, lan egiteko eta entzuteko ohiturak aldatzera behartuko gaitu, irratia zerbitzu anitzeko hedabide bihurtuko da-eta. Hala ere, batzuek irratiak berean jarraituko duela uste dute; hitza eta laguntasuna eskainiko duela, alegia.
Iritziak iritzi, aldaketak egunean-egunean gertatzen ari dira eta irratiak bere historian zehar erakutsi du garai berrietara egokitzeko malgutasuna duen hedabidea dela.
50eko hamarkadan, telebista agertu zenean, desagertu baino, espezializatu egin zen; eduki konbentzionalak uhin ertainerako geratu ziren, FMaren sorrerarekin irrati musikala jaiotzen zen bitartean. 80ko urteetan berriz, CDa sortu zen, entzuleek soinu sistema digital batekin izan zuten lehen harremana, eta irratiek beren binilo zaharrak aldatzeari ekin zioten. Gaurko erronka digitalizazioa da, bai ekoizpenean (zenbait emisoretan nahikoa aurreratua) zein entzunaldian (hargailu digitalak garestiak dira oraindik ere).
Estudio digitalen euskarri berriak
. Orain arteko sistema analogikoekin soinua lehenbizi kinada elektriko eta ondoren berriz ere soinu bihurtzen zen, prozesu mekaniko baten bitartez, eta bidean informazioa edo kalitatea galtzen zen. Digitalizazioak, aldiz, soinua sistema bitarrera (0 eta 1 zenbakien arteko konbinaketa multzoa) bihurtzen du; ondorioz, kalitatean aurrerapen handia eskaintzeaz gain sistema honek soinua erabiltzeko bide berriak zabaldu ditu. CD bat erabiliz, nahi dugun puntuan hasi edo moztu dezakegu abestia, diskoak aurrez programa daitezke eta LP zaharrek baino edukiera askoz handiagoa dute. Aurrekoaren barietatea den "DVD-Audio"an, berriz, talde edo kantari baten diskografia osoa gorde dezakegu eta minidisc delakoa oso erabilerraza suertatzen da prentsaurreko edota unitate mugikorretan, bere tamaina txikia dela-eta. Beste euskarri bat DATa da, ohiko kaseteen bertsio digitala.
Baina gainean eraman daitezkeen euskarri hauez gain, estudioetan disko gogorreko sistema digital indartsuak barneratzen ari dira. Asko dira, baina beraien kapazitate eta erabilpenei dagokienez, antzera funtzionatzen dute. Bertan emanaldian parte hartuko duten soinu guztiak (sintoniak, efektuak, abestiak, hitzak...) grabatu ostean, ordenagailuko nahasketa mahaiari esker nahi bezala nahastu, editatu eta erabiltzeko moduan geratzen dira. Lana errazteaz gain, sistema honekin muga bakarra langilearen sormen ahalmena da, eta ez, orain arte bezala, estudioaren ahalmen teknikoa. Gainera, kronika eta elkarrizketetan izaten diren akats eta hutsuneak igartzeko arriskurik gabe konpontzeko aukera dago. Azkenik, sistemaren ahalmenaren arabera, disko gogorreko memorian hainbat ordu grabatu -eta emititzeko- aukera dago, nahi bada eguneko 24 ordutan eta kontrolatzen inor egon behar izan gabe.
Informazio jarioa ISDN-z eta internetez. Zerbitzu Integratuen Sare Digitalak izenekoa (ISDN) telefono linearen antzekoa da, baina askoz datu kapazitate handiagoa jasan dezake eta datuok azkarrago bidaltzen ditu. Gainera, audioaz gain linea beretik bestelako informazio zabala garraia daiteke, guztia kalitate digitalaz.
ISDNaren laguntzaz, bestalde, gaur egun internet bidez irratsaioak eman eta jaso daitezke; horretarako ordenagailuak Real Audio bezalako programa bat eta soinu txartela besterik ez ditu behar. Horren inguruan, duela hiru urte Iruñean izandako Komunikazio eta Teknologia berriei buruzko V. Jardunaldietan zenbait ondorio atera zen. Internet zerbitzu eta hedabide berriei irekitako leihoa den neurrian, irratiek ere bertan egon behar dutela ondorioztatu zen. Emisorek sarean nabigatzea eta irratia entzutea ekintza bateragarriak izatea lortu behar zela adierazi zen kongresuan, errealitatean ez baita hori gertatzen.
Internetek, ondorioz, hainbat erronka aurkezten die irratiei, hala nola, nabigatzaile entzuleek programazioa kartara eta nahi dutenean aukeratu ahal izatea, edota sarerako bereziki prestatutako produktuak asmatu behar izatea.
Euskal irratiak eta erronka digitala. Emisoretan sistema digitalak nagusitu ondoren, hurrengo urratsa frekuentzia banda digitalaren ezarkuntza izan daiteke. Arazoa zera da, DAB izeneko banda berri honek ohiko AM eta FM ordezkatuko omen dituela, eta frekuentzia berrira igarotzeko baliabiderik ez duten emisore txikiak, gure kasuan euskara erabiltzen duten irrati gehienak, bazterturik gera daitezkeela.
Segurtasunik ez dakarren etorkizun honen aurrean, euskal irratiak eraldatze-prozesuan sartu dira; tresneria digitalak ekipo analogiko zaharrak ordezkatzen hasi dira eta hainbat emisore lokalek beren estudioak informatizatu dituzte, Gorlizko Irrati lokala, Tas-Tas eta Hala-Bedi irrati libreak, edota Bilbo Hiria zein Gure Irratia elkarte-emisoreak kasu. Aldaketa honek, besteak beste, soinu kalitatean hobetze nabarmena ekarri die, batez ere musika saioetan.
Digitalizazioak euskal irrati alternatiboei ekarri dien beste onura bat euren arteko artxibo elkartrukatzea erraztea izan da, betiko telefono eta kaseteak internetek eta RDSI linea bidezko artxibo bidalketek ordezkatuz. Horrenbestez, euskarri berri hauek inoiz baino informazio gehiago bidali eta jasotzea ahalbidetzen die gure irratiei.
Azkenik, lehenago ikusi dugun bezala, programak ordenagailuz grabatu eta nahi denean emititzeko aukera izateak irrati txikien betidaniko ametsa betetzea ekarri du: eguneko 24 orduetan emititzea. Kontuan hartu behar da horrelako irrati ez profesionaletan partehartzaileen ikasketa eta lan orduek zeharo mugatzen dutela programazioaren iraupena.
DAB frekuentziak, AM eta FM.
Estudioen digitalizatzeak emisore handi eta txikien arteko aldea murriztu duen bitartean, emisio digitalera heltzen garenean azken hauen desagerpena etor liteke. Ez bihar, baina bai agian etzi edo etzidamu. Aldaketa honek euskaraz aritzen diren irrati txikientzat ondorio nabarmenak izango ditu.
Batetik, Espainiako Estatuko irrati handiek guretzako deskonexioak egiteko aukera gehiago izango dute, baina orain artekoa ikusita ez diote euskarari tarte larregirik emango. Teknikoki ere gauzak ez dira oso errazak izango DABarekin, egin beharreko inbertsioak altu xamarrak izango direlako eta irrati lokal askok ezin izango dietelako aurre egin.
Teknologia berrien munduan ere, dena den, ate bat ixten bada leiho bat irekitzen dela esan ohi da, eta zailtasunei aurre egiteko eta desagerpena saihesteko irrati txikiek interneten laguntza izan dezakete. Irratiok edonondik beren mezua sarearen bidez zabal dezakete, interneteko "dial birtual" baten bidez. Honek gainera, informazioa mundu osora, oso koste baxuaren truk eta modu errazean hedatzeko aukera eskaintzen du, ordenagailua, audio programa eta soinu txartela besterik ez baitira behar. Esandakoa, FM desagertu eta DAB nagusi denean honen hizkuntza ia bakarra gaztelera (edo frantsesa) bada, euskal irratien geroa sarean aurkituko dugu.
Gorka Etxebeste, Euskadi Irratiko albistegi arduradunak irrati honen sare informatikoa digitalizatzen 1996ko martxoan hasi zirela dio, Donostiako Miramongo estudio berrietara aldatu zirenean, hain zuzen. Hortik aurrera irratian iraultza teknologikoa bizi izan dute, betiko kasete eta bobinak alboratu eta euskarri digitalak erabiltzen hasiz.
Euskal Herriko etorkizuneko irratigintza dela-eta, bere iritziz, "estudioak eta euskarriak digitalizatu ostean, urte batzuk barru frekuentzia digitalerako lizentziak luzatuko dira, baina bertan ez da irrati guztientzako lekurik izango, lizentziok mugatuak izango direlako. Hala ere, FM eta AMko irratiak inoiz desagertzekotan urte asko igaro beharko dira, denbora luze horretan egoerak berean jarraituko baitu".
FM eta AMk luzaroan gurekin jarraituko badute ere, Gorka Etxebestek frekuentzia digitalek abantaila anitz dutela aitortzen du: "Hondarribitik Gasteizera autoz bidaiatuz gero ez da bospasei aldiz diala mugitu beharko, kalitatea askoz hobea izango da eta irratien arteko elkarlanerako aukera asko zabalduko dira"