Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

larunbata 2025eko urtarrilaren 04an

«TRINTXERETAKO KULTURA EZ DA DESAGERTU EUROPAN»

2021eko uztailaren 28an

Umorea da Edorta Jimenezen armarik onena, eta aldarte horrekin kontatzen ditu Europan zehar eginiko bidaian bizitakoak sortu zizkion kezka eta gogoeta sakonenak ere, Txalaparta argitaletxean kaleratutako "Europako mugetan barrena" lanean. 103 idazle pilatu ziren Eurobylon literatur tailer alemaniarrak antolatutako trenean, laurogeitik gora hizkuntza europarren ordezkari gisa. 42 egun pasa zituzten elkarrekin, Lisboa-San Petesburg antzinako Europako Iparraldeko espresaren ibilbidea eginez, nahiz oraingoan beste geldialdi batzuk ere egin trenak eta bere ibilaldia Berlinen amaitu. Baldintza bakarra jarri zieten antolatzaileek idazle bidaiariei: trenera igotzen zenak, bidaia amaitu artean ekitaldia ez uztea.

Zurekin batera joandako zenbait idazleren gogoetak ere tartekatu dituzu liburuan. Zergatik hori?

Ikuspegi osoagoa eskaintzearren. "Euskaldunon Egunkaria"ri eta "Gara"ri eskaini nizkien kronikak eta bestela idatzi nituenak daude liburuan. Hiztegirik gabe eta edozein egoeratan egina izan da, hori du bere meritu nagusia. Eta egin badut, aldez aurretik hartutako konpromisoa betetzeko izan da, Idazleen Elkartetik, Eusko Jaurlaritzatik eta Europako Batasunetik diru laguntzak jaso nituelako bidaia hau egiteko, eta euskaldungoarentzat idatzia utzi behar nuela uste nuelako. Zor bat kitatu dut, behintzat.

Bidaiaren balantze moduko bat egiterik ba al duzu?

Bada, bidean joan zena eta bueltan etorri dena ez direla pertsona bera izaten. Erromara joan ohi zelako etorri zitzaion burura Freudi psikoanalisiaren muina dena. Eta Darwinek, Beagle itsasontzian joan zenean, berak nahi gabe ere, bere fede sustraien kontrako teoria berri bat sortu behar izan zuen ikusitakoak azaltzeko. Haatik gerta dakizuke Pigaffetari gertatutakoa ere: Magallanes eta Elkanoren espediziora kronikari gisa joan, eta konturatu ere ez zen egin nor zen espedizio hura amaitu zuen buruzagia…

Eta zuk, zer ekarri duzu bidaia horretatik?

Gutxieneko programa bat, amesten dudan Euskal Herriarentzat. Guk ditugun arazoak Europan beste leku askotan ere badirelako, besterik esaten diguten arren. Mugak arazo dira oraindik Europan. Badakigu den-denaren azpian ekonomia arazoak daudela, baina, bestalde, gezurra dirudi guk, euskal herritarrok, historian zehar gure artean bakea ezin egitea. Beharbada Sarrionandiak dioen moduan "txikiak izaten ikasi behar dugulako" izango da, eta hori ez da erraza. Umeak ez du txikia izan nahi. Futbolean denek izan nahi dute txapeldun…

Erraz gauza al daiteke zuk ekarritako programa hori?

Ez dut uste, arazoak ez dira gureak bakarrik… Izan ere, Bigarren Mundu Gerra ez da amaitu. Azken batean, Europan ez da amaitu Napoleonen proiektua, estatu handi bat egitearena. Eta besteok zer? Gizabanakoak, zer? Zeren inoiz ez dira pertsona bi hiltzen; banan-banan hiltzen gara guztiok, bakoitza hiltzen da. Beraz, kontua da proiektu horretan gizabanakook zein leku dugun, herriek zein leku duten, eta klase bakoitzak zein leku duen. Hori da gakoa. Eta hori konpontzen ez den bitartean, ez dago bakerik.

Begiak zabalik eta belarriak adi joan omen zinen bidaian. Ikusi eta entzundakoetatik, zer azpimarratuko zenuke?

Tamalez Europan gerra ezin dela oraingoz amaitu. Gaur da Mazedonian, bihar lasai-lasai izan daiteke Errumanian edo besteren batean. Niretzat bidaia honetan gogorrena izan da ikustea, trintxera edo lubakietako kultura ez dela Europan desagertu. Eta beste honetaz ere ohartu nahiz: ingurumena uste dugun baino kaltetuagoa dagoela. Hondamena datorkigu gainera, eta halere ez dugu ikusi nahi Baltiko itsasoa zein zikin dagoen, lehengo Sobiet Batasunean basoak nola dauden…

Hau al zen horrelako trena antolatzen zen lehen aldia?

Bai. Berlin Ekialdekoa den "Eurobylon" literatur tailerrak antolatu zuen, Europako Batasunaren diru laguntzaz. Harrigarriena zera zen: trenekoei dolarretan ematen zigutela dirua aldiro.

Zertara zetorren tren hori?

Itzulpengintza bultzatzea ei zen bere helburua. Hori, eta egoera hain ezberdinetako idazleok elkarrekin ea zer moduz konpontzen ginen ikustea. Ez da harritzekoa: Madrilen, kasu, turkiar bat eta greziar bat haserretu ziren elkarrekin, eta bat eserita egonez gero, bestea zutik gelditzen zen. Eta trenean baziren serbiarrak, kroaziarrak, bosniarrak… NATOk Belgrado bonbardatu zuela urtebete baino ez zenean!

Europako hizkuntza gehienak ziren bertan… baina kortsikarrik edo bretoirik ez zen zuen taldean. Zergatik ?

Hizkuntza denak ez ziren han egon, ez. Antolatzaileek estatuekin izan zituztelako harremanak, nik uste. Espainiako erresumaren lurraldeetan hizkuntzetako idazleen elkarteak badirenez, amore eman behar izan zuten, eta gazteleraren ordezkariaz gain, galegoarena, katalanarena eta euskararena joan ginen. Erresuman bada hizkuntza gehiagorik ere, baina… Frantziaren kasuan, ez dakit nola izan zen, baina hark francophonie delakoa bultzatu zuen, Haiti eta horrelako tokietako idazleak trenera bidaliz. Portugalek ere gauza beretsua egin zuen. Dena den, Frantziako Kultur ministro andereak hartu gintuenean, zenbat atsegin zitzaion Espainiako hizkuntzetako ordezkariak etorri ginela ikusteak esan zigun; baina katalanak eta biok Frantzian ere bazituztela katalanak, euskaldunak eta beste hizkuntzak gogoratu genionean, gora begira jarri eta alde egin zuen! Hori baino gogorragoa jakin nuen gerora, ordea: Frantziako antolatzaileetako batek Albaniako idazle bati ukatu egin ziola Frantzian Euskal Herririk bazenik.
Egia esan, nago Berlin izan zitekeela, eta ez Europako beste ezein hiri, horrelako tren bat antolatzeko ideia izan zezakeen bakarra, hor Europa zatikatua dela benetan bizi dutelako. Alemanek sufritu izan dute gerraren ondorio latz hori, eta nahiz halako batean hiria bat egin den, zauriek osatzeko denbora behar dute. Aldiz, ez dut uste Madrilen edo Parisen zauriaren ideiarik ere dagoenik.

Nolako harrera izan zenuten gelditutako hirietan?

Lisboan oso ona. Aldiz, Madrilen… Liburu azoka zen orduan, baina madrildarrek euren pozarekin nahikoa poz dute. Bordelen eta Parisen hobeto joan zitzaigun, Frantziako gobernuak "France 2000"ko ekitaldien barnean sartzeko profitatu nahi izan zuelako trena. Moskun eta horrelako lekuetan, berriz, egundokoa izan zen harrera. Uste dut Ekialdean literaturari beste balio bat ematen zaiola. Estonian eta Lituanian bertako lehendakariek hartuak izan ginen!

Zure liburua irakurtzean zera etorri zitzaidan burura: ingelesez, alemanez, frantsesez edo errusieraz ez zekienak, jai zuela zuen bidaian…

Eta ez zekizkitenak ere joan ziren! Ez dakit nola moldatu ziren. Ni, den-denekin hitz egiten ahalegindu nintzen, baina batzuekin hitz erdirik ere ezin izan nuen egin. Argi esateko, idazle batzuen asmoa euren idazlanak argitaratu ahal izateko trenean ezagupideak egitea zen, eta han editorerik ez zegoenez… Bestalde, zoro asko etorri zen trenera: ezerk ez zien ardura, ez zuten ezertan parte hartzen, ezta gutako inorekin hitz egin ere… Eta gero, janariaz, hoteletaz, denetaz kexu zen jendea ere bazen han.

Orohar, nolakoa izan zen bidaia?

Guztiz bitxia! Asegarri eta pozgarria. Une gogorrak ere bizi izan genituen, baina gu azken batean turista pribilejiatuak ginen. Harreman pertsonaletan ere izan ziren une gogorrak: A-k B atsegin izan zezakeelako, baina B-k D, alegia zaldiko-maldiko batean bezala elkarren artean harrapatu ezinik ibili ginela. Baina denok binaka banatu izan bagina, "orgiaren trena" edo "maiteminen trena" izan zitekeen gurea, eta hori ere… Bruselasen aurkeztu beharreko agiria adosteko ordua bai izan zela gogorra, hor ere ez baitzegoen adostasunik gure artean!

Halere azkenean lortu zenuten. Zer dio agiri horrek?

Labur esanda, Europako herrietako hizkuntza ezberdinetako hainbat idazle bildurik, elkar ezagutzaren premia dagoela Europan ohartu garela, eta guretzat ezinbestekoa dela agintarien aldetik itzulpengintza plan nagusi bat bultzatzea, elkar ezagutza hortatik etorriko delako elkarrenganako begirunea. Balio kulturalak-eta babestu behar direla, eta gutxiengoen eta hizkuntza txikien eskubideak bermatu. Hemen ohar bat, halere: kontuz, gero, zeren frantsesak hizkuntza mehatxatuaz ari direnean, frantsesari buruz ari dira. Eta Europako aniztasuna aipatzerakoan, alemana, ingelesa eta horiei buruz ari da idazle asko. Inoiz inperio izan direnak, iraganaren minez eta euren handitasunari begira adurra dariela bizi baitira… Nolanahi ere zera uste dut: guk egindako bidaia hau sindikalistek, enpresarioek eta politikariek egin beharko luketela elkarrekin, ea gai izango liratekeen trenaren azken geltokiraino iristeko

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Segi dezala akelarre antifaxistak

Uxue Gutierrez Lorenzo

Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

ARGIA

Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Lander Arbelaitz Mitxelena

Efemeridea: Robert Caplanne miarriztarra hil zen GALen atentatu baten ondorioz

ARGIA

“Gizonok matxismoaren aurrean ardurak hartzeko unea iritsi da”

Euskalerria irratia

Azkenak

2025-01-04 | iametza

22. Txikipedia, umeentzako euskarazko entziklopedia txiki eta askea

MULTIMEDIA - Hodeia ez da existitzen

2025-01-04

Salaketa

MULTIMEDIA - Antzezlana

2025-01-03 | Xabier Letona Biteri

LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]

2025-01-03 | Leire Ibar

Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]

2025-01-03 | iametza | Asier Iturralde Sarasola

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.

2025-01-03 | Urko Apaolaza Avila

Analisia

2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]

2025-01-03 | Xabier Letona Biteri

Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.

2025-01-03 | Leire Ibar

2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]

2025-01-03 | Gedar

Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.

2025-01-03 | ARGIA

Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.

2025-01-03 | Jon Torner Zabala

Espainiako Pilota Federazioa

“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]

2025-01-03 | Lander Arbelaitz Mitxelena

Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]

2025-01-03 | Uxue Gutierrez Lorenzo

Segi dezala akelarre antifaxistak

FERMIN MUGURUZA 40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.

-------------------------------------------

Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]

2025-01-03 | Elhuyar | Ana Galarraga

Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]

2025-01-03 | Antxeta Irratia | Paola Oskoz

Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).

Eguneraketa berriak daude