LIZARRAKO HARITZA
Manuel izeneko bere semea ere Lizarran sortu zen 1891ko irailaren 25en. Manuel Irujo Ollo. Bere aitaren gisa eta Aranatarren itzala horren luzea bailitzan, Urduñako jesuitetan ikasi zuen. Ondoren, Daniel irakaslea zen Deustu eta Salamankako unibertsitatean Zuzenbidea zein Filosofia eta Letrak lizentziatu agiriak eskuratu zituen.
1919, 1921 eta 1930. urteetan ordezkari forala hautatu zuten. Ildo beretik, eta Tolosan, Lizarran nahiz Tafallan bere ogibideari esker bereganaturiko ospeaz baliatuz, 1933 eta 1936 data erranguratsuetan Madrilerako ere aukeratu zuten.
Edonola ere, zoritxarreko 1936ko uztailaren 18a heldu eta erabaki bat hartzeko beharturik senditu zen. Senide hurbilak atxilotu edota fusilatu zituzten. Bera Donostian zela dirudi, eta errepublikaren aldeko jarrera garbia hartu zuen EAJ alderdiko lehendabizikoetako agintaria ere izan zela azpimarratu da, Telesforo Monzon eta Jose Maria Lasartek erakutsiriko norabide berari jarraikiz.
1936ko irailaren 11n errepublikar gobernuan sartu zen. 1937ko maiatzaren 17 eta irailaren 10 artean eta, halaber, urte bereko abendutik 1938ko abuztua bitartez Justizia ministroa izendatu zuten, bertzeak bertze euskal estatutuaren aldeko lan garrantzitsua eginez. 1939ko otsailean Kataluniatik Frantziarat abiatu zen, Agirre lehendakariarekin baterat. Laster Londresen zen, bertan Eusko Kontseilu Nazionala sortuz (1941).
Bigarren Mundu Gerraren ondoren Agirrek 1937an zuen eragina berreskuratu zuela aipatu da hainbatetan. Honela, Irujok protagonismoa galdu zuen, Kontseiluak eta erakunde hark prestaturiko autonomia estatutuak bezala. Izan ere, 1945ean EEBBetarat jo zuen, non errepublika nahiz euskal autonomia zela medio kargu anitz bete baitzuen. Frankismoan, halere, alderdian zuen indarra gutitu zela atzematen ahal da, erraite baterako Leizaola edota Ajuriagerraren boterearen aitzinean.
1977ko martxoaren 24an Hego Euskal Herrirat itzuli eta Nafarroan senadore hautatu zuten, baita herrialde horretako legebiltzarreko kide ere. Bertan zenbait aldizkari, kirol elkarte edota ikastolaren sorreran parte hartu zuen. Nafar hiriburuan, Iruñean hil zen, 1981eko urtarrilaren batean. Laurogeita bederatzi urte zuen.
1937ko militar porrota gauzatu eta ondorengo urteetan, Eusko Jaurlaritzan arituriko partaide batzuen bizitza kinka larrian egon zen. Adibidez, lehendakaria bera herrialde batetik bertzerat ibili zen, Leizaola txiripaz salbatu omen zen Frantzian, eta, horietako une larri batean, Telesforo Monzonen berri izaiteko Afrikako Dakar hirian galde egin beharko genukeen.
Horietako bertze bat, Manuel Irujo jauna, Londresen zen, non Nafarroa barne zuen "Euzkadi"rako konstituzio baten projektua ere prestatu baitzuen. Horri loturik, "Proyecto de Organización Nacional" izeneko agiri estrategikoa landu zuen. Horren bitartez, eta bere hitzen arabera, "se abarca casi toda la vida económica y administrativa de Euzkadi" eta "estudios sobre límites de la tierra vasca". Hau, halere, ez zen lagun bakarraren saiakera izan, zeren eta erbesteratu anitzen iritzia jaso baitzuen, ikuspegi ezberdinen harien bitartez aberriaren jantzia josiz gero itxaropena errealitate bilakatuko zelakoan: "Habrá de surgir un día la ley fundamental de nuestra patria".
Britainiar gobernuak euskal ordezkaritzat hartu zuen Irujo politikari nafarra eta, Churchill sendoaren babespean 150 gudariz antolaturiko batailoia armatu zuen, De Gaulle frantses generalak berak horren beharra nahiz egituraketa txalotuz
"La comunidad ibérica de naciones"
"Inglaterra y los vascos"
"Arana Goiri ante los tribunales"
"Instituciones jurídicas vascas"
"Un vasco en el ministerio de justicia"
Hamaika artikulu, "Alderdi"koak kasu
1872. Bigarren Gerra Karlistaren hasiera.
1891. Manuel Irujoren jaiotza.
1893. «Gamazada», matxinada foruzalea. Sabino Aranaren hitzaldia Larrazabalen.
1896. Daniel, Sabino defendatzeko abokatua.
1908. Manuel Irujok Azkuerekin euskara ikasi.
1914. I. Mundu Gerraren hasiera.
1919. Manuel Irujo hautetsi forala.
1931. Manuel Autonomia Estatutuaren aldeko kanpainan.
1933. Manuel hautetsi Gipuzkoan.
1936. Bidaia Erromarat. Gerra Zibilaren hasiera. Manuel ministro Errepublikan.
1937. Alemaniako naziek Gernika bonbardatu zuten.
1938. Manuel erbesterat: Paris, Bartzelona.
1939. Londresen finkatu. II. Gerrate Mundialaren hasiera.
1945. Baionako Itun errepublikarra Francoren aurka.
1951. EAJk greba orokorra Hegoaldean.
1952. Manuelek irratsaioa Londreseko BBCn.
1956. EAJko Galindezen bahiketa eta erailketa.
1958. ETAren sorrera.
1960. Jose Antonio Agirre, lehendakariaren heriotza.
1965. Durangoko azokaren hasiera.
1970. Burgosko epaiketa.
1973. Carrero Blancoren heriotza.
1975. Francoren heriotza.
1977. Manuel Nafarroan, senadorea.
1978. Lizarrako Batzokia ireki.
1980. Manuelek Iruñeko txupinazoa piztu Sanferminetan.
1981. Manuel Irujoren heriotza
1934 (Tolosan)
"Pirinioan lan egin behar dugu, bertan gure mendetako independentzia defendatu baikenuen. Eta horretan kausituko dugu berriro. Beraz, euskaldun eta katalanen arteko frontea ez da abaguneari loturiko kasualitatea, bizitzaren legea baizik. Pirinioak irudikatzen du gure estatu erakundeen sistema. Egun, Euzkadi handiaren burujabetasuna lantzeko bide bakarra dago, Nafarroa! Gaurko omenaldia, Noaingo gatazka gogoan, Gamazadan eta gure harrobian lanean aritu zirenei eskaini".
1936 (gerran)
"Errepublikar gobernuak ezin dit niri, euskal abertzale bati, parte hartzeko eskatu, baldin eta bere baitan bizi den eta konstituzioaren arabera estatutua izaiteko eskubidea duen herria aintzat hartzen ez badu. Nik, jauna, ez dizut independentzia eskatuko... Baina bai estatutua".
1937 (Bilbo galdu da)
"Zer musika izaiten ahal den orain Bilbon, jauna! Ez zortzikoen alai hura, ez Gernikako Arbolak duen handitasuna. Ez. Bakarrik bihotzik gabeko militar gaiztoen txarolezko botena. Unerik txarrena Bilbo konkistatu zutenean izan zen. Gure eskuetan zegoen bitartean potentziaren gisa bizi ginen. Hurrengo egunean ez ginen deus... Deus!".
1938 (katalan anarkisten hitzak)
"Guk uste genuen, zure jatorria eta heziketa zela medio, burges, atzerakoi, herriaren etsaia zinela. Oker geunden. Zu liberala zara, demokrata. Zure eskuetan errepublikaren Justizia Ministeritza egoteak ez du gobernuaren edo bertze erakunderen tresna suposatzen, hiritarren askatasuna eta eskubideen ziurtasuna baizik. Zurekin gaude".
1977 (Iruñea)
"Egia da ekitaldi honetan batez ere EAJkoak gaudela, baina euskaldun guzion Batasuna behar dugu. Gure hildakoak oroitzen ditugu, baina ezin berpiztu, aukera dugunean gure karrikek haien izenak izanen dituzte, baina egiten ahal duguna da, hau bai, espetxeetatik gure presoak ateratzea. Eguneroko bizitza politiko, sozial eta zibil osoa oztopatu behar dugu presoak askatu arte. Denei erraiten dizuet, Tarradellas eta Leizaolari zuzendurik, erbestean jarraitzeko Euzkadi eta Kataluniak ongi etorri duina eman ahal arte. Hauteskundea irabazi behar dugu, nola hala. Antolatu, antolatu, antolatu! EAJk errepublika garaian erdietsi zuena berriro lor dezan".
1979 (Bilbo)
"Ez dugu etsiko Nafarroan, Bizkaian, Gipuzkoan eta Araban Euskadi euskaldunon aberria dela ozenki erraiteko unea heldu arte, orain eta hemen gure eskubidea eta gogoa aldarrikatzen hasi baikara. Gora Euskadi!".
1944 (Paris. Zahartzaroan idatzirik)
"Mundua demokraziaren aldeko borrokan ari zen. Gu demokratak ginen. Parisen sartu zen lehen tankea ‘Gernika’ deitzen zen, eta bigarrena ‘Durango’. Gerran De Gaulle generalarekin ituna sinatu genuen militar unitatea izan genezan. Nuremberg epaiketarekin horren ilusio handia genuen! Pertsonen eta herri zapalduen eskubideen alde jokatuko zutelakoan! Ez genuen bat ere asmatu. Nurembergek ez zuen Franco kondenatu. Eisenhower, Europa askatu zuten indarren buruak eskua luzatu zion diktadoreari, baita poltsikoa ireki ere Madrilen eginiko 1953ko bisitan. Base militarrak gehiago axola zitzaizkion hildakoak, erbesteratuak, presoak baino. Huts egin genuen".
Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.
Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.
Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.
Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]
Larunbatean zeharkatuko ditu hiriko kaleak Donostiako Klasikoak, eta Gernika-Palestina herri ekimenak Israelek bertan duen presentzia salatu du, prentsaurreko batean. Adierazi dutenez, “genozidioa eteten ez duten bitartean” klasikoak ez luke Israel-Premier Tech... [+]
Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko helburua ez da erresistentzia ahultzea. Benetako asmoa da inteligentzian eta arlo militarrean bere nagusitasunaren irudia berrezartzea Israelgo iritzi publikoaren aurrean .
2017tik Bruselan dago Kataluniako presidente ohia, baina itzultzea erabaki du Generalitateko hurrengo presidentearen inbestidura eztabaidarako. “Normaltasun demokratikoko baldintzak ez” izatea salatu du, eta aipatu du itzultzeak suposatzen duen atxiloketa arriskua.
Udaletxe aurrean eginiko prentsaurreko jendetsuan, Donostian gertatzen ari diren jarrera arrazista, klasista eta faxistekin kezka adierazi dute hiriko eragile sozial eta politiko ugarik. Irakurketa bateratua eskaini dute 37 eragilek, besteren artean, Ernai, GKS, Bilgune... [+]
“Herriaren eta beren familien alde” jartzeko eskatu diete Edmundo Gonzálezek eta María Corina Machadok adierazpen bateratu baten bitartez. Maduroren gobernuak erantzun egin die, eta erabaki dute dokumentuaren sinatzaile biei “ikerketa penala... [+]
Palestine Action taldeak dio bere ekintzaileek astelehen goizean (abuztuak 6) Elbit-ek Bristolen duen fabrika "inbaditu" dutela. Ikerketa eta fabrikazio zentroa oso zainduta dago, eta espetxeko furgoneta bat erabili dute kanpoko perimetroa txikitzeko.
Osasun artak biltzen ari da Pablo Gonzalez Moskun une honetan. Joan den astean, Poloniako Radomgo segurtasun handiko espetxetik atera zen kazetaria bi urte eta bost hilabeteko preso egon ondoan. Poloniak leporatzen zion espioitza frogatu gabe libre atera da.
Loiolako kuartelen afera ez dago bere onenean. Espainiako Defentsa Ministerioak eta Donostiako Udalak akordioa “aldi baterako” etetea erabaki zuten joan den astean, hilaren 18a baino lehenago ezin izango zutelako gauzatu, eta hori delako, hain zuzen, salerosketa... [+]