LIZARRAKO HARITZA
Manuel izeneko bere semea ere Lizarran sortu zen 1891ko irailaren 25en. Manuel Irujo Ollo. Bere aitaren gisa eta Aranatarren itzala horren luzea bailitzan, Urduñako jesuitetan ikasi zuen. Ondoren, Daniel irakaslea zen Deustu eta Salamankako unibertsitatean Zuzenbidea zein Filosofia eta Letrak lizentziatu agiriak eskuratu zituen.
1919, 1921 eta 1930. urteetan ordezkari forala hautatu zuten. Ildo beretik, eta Tolosan, Lizarran nahiz Tafallan bere ogibideari esker bereganaturiko ospeaz baliatuz, 1933 eta 1936 data erranguratsuetan Madrilerako ere aukeratu zuten.
Edonola ere, zoritxarreko 1936ko uztailaren 18a heldu eta erabaki bat hartzeko beharturik senditu zen. Senide hurbilak atxilotu edota fusilatu zituzten. Bera Donostian zela dirudi, eta errepublikaren aldeko jarrera garbia hartu zuen EAJ alderdiko lehendabizikoetako agintaria ere izan zela azpimarratu da, Telesforo Monzon eta Jose Maria Lasartek erakutsiriko norabide berari jarraikiz.
1936ko irailaren 11n errepublikar gobernuan sartu zen. 1937ko maiatzaren 17 eta irailaren 10 artean eta, halaber, urte bereko abendutik 1938ko abuztua bitartez Justizia ministroa izendatu zuten, bertzeak bertze euskal estatutuaren aldeko lan garrantzitsua eginez. 1939ko otsailean Kataluniatik Frantziarat abiatu zen, Agirre lehendakariarekin baterat. Laster Londresen zen, bertan Eusko Kontseilu Nazionala sortuz (1941).
Bigarren Mundu Gerraren ondoren Agirrek 1937an zuen eragina berreskuratu zuela aipatu da hainbatetan. Honela, Irujok protagonismoa galdu zuen, Kontseiluak eta erakunde hark prestaturiko autonomia estatutuak bezala. Izan ere, 1945ean EEBBetarat jo zuen, non errepublika nahiz euskal autonomia zela medio kargu anitz bete baitzuen. Frankismoan, halere, alderdian zuen indarra gutitu zela atzematen ahal da, erraite baterako Leizaola edota Ajuriagerraren boterearen aitzinean.
1977ko martxoaren 24an Hego Euskal Herrirat itzuli eta Nafarroan senadore hautatu zuten, baita herrialde horretako legebiltzarreko kide ere. Bertan zenbait aldizkari, kirol elkarte edota ikastolaren sorreran parte hartu zuen. Nafar hiriburuan, Iruñean hil zen, 1981eko urtarrilaren batean. Laurogeita bederatzi urte zuen.
1937ko militar porrota gauzatu eta ondorengo urteetan, Eusko Jaurlaritzan arituriko partaide batzuen bizitza kinka larrian egon zen. Adibidez, lehendakaria bera herrialde batetik bertzerat ibili zen, Leizaola txiripaz salbatu omen zen Frantzian, eta, horietako une larri batean, Telesforo Monzonen berri izaiteko Afrikako Dakar hirian galde egin beharko genukeen.
Horietako bertze bat, Manuel Irujo jauna, Londresen zen, non Nafarroa barne zuen "Euzkadi"rako konstituzio baten projektua ere prestatu baitzuen. Horri loturik, "Proyecto de Organización Nacional" izeneko agiri estrategikoa landu zuen. Horren bitartez, eta bere hitzen arabera, "se abarca casi toda la vida económica y administrativa de Euzkadi" eta "estudios sobre límites de la tierra vasca". Hau, halere, ez zen lagun bakarraren saiakera izan, zeren eta erbesteratu anitzen iritzia jaso baitzuen, ikuspegi ezberdinen harien bitartez aberriaren jantzia josiz gero itxaropena errealitate bilakatuko zelakoan: "Habrá de surgir un día la ley fundamental de nuestra patria".
Britainiar gobernuak euskal ordezkaritzat hartu zuen Irujo politikari nafarra eta, Churchill sendoaren babespean 150 gudariz antolaturiko batailoia armatu zuen, De Gaulle frantses generalak berak horren beharra nahiz egituraketa txalotuz
"La comunidad ibérica de naciones"
"Inglaterra y los vascos"
"Arana Goiri ante los tribunales"
"Instituciones jurídicas vascas"
"Un vasco en el ministerio de justicia"
Hamaika artikulu, "Alderdi"koak kasu
1872. Bigarren Gerra Karlistaren hasiera.
1891. Manuel Irujoren jaiotza.
1893. «Gamazada», matxinada foruzalea. Sabino Aranaren hitzaldia Larrazabalen.
1896. Daniel, Sabino defendatzeko abokatua.
1908. Manuel Irujok Azkuerekin euskara ikasi.
1914. I. Mundu Gerraren hasiera.
1919. Manuel Irujo hautetsi forala.
1931. Manuel Autonomia Estatutuaren aldeko kanpainan.
1933. Manuel hautetsi Gipuzkoan.
1936. Bidaia Erromarat. Gerra Zibilaren hasiera. Manuel ministro Errepublikan.
1937. Alemaniako naziek Gernika bonbardatu zuten.
1938. Manuel erbesterat: Paris, Bartzelona.
1939. Londresen finkatu. II. Gerrate Mundialaren hasiera.
1945. Baionako Itun errepublikarra Francoren aurka.
1951. EAJk greba orokorra Hegoaldean.
1952. Manuelek irratsaioa Londreseko BBCn.
1956. EAJko Galindezen bahiketa eta erailketa.
1958. ETAren sorrera.
1960. Jose Antonio Agirre, lehendakariaren heriotza.
1965. Durangoko azokaren hasiera.
1970. Burgosko epaiketa.
1973. Carrero Blancoren heriotza.
1975. Francoren heriotza.
1977. Manuel Nafarroan, senadorea.
1978. Lizarrako Batzokia ireki.
1980. Manuelek Iruñeko txupinazoa piztu Sanferminetan.
1981. Manuel Irujoren heriotza
1934 (Tolosan)
"Pirinioan lan egin behar dugu, bertan gure mendetako independentzia defendatu baikenuen. Eta horretan kausituko dugu berriro. Beraz, euskaldun eta katalanen arteko frontea ez da abaguneari loturiko kasualitatea, bizitzaren legea baizik. Pirinioak irudikatzen du gure estatu erakundeen sistema. Egun, Euzkadi handiaren burujabetasuna lantzeko bide bakarra dago, Nafarroa! Gaurko omenaldia, Noaingo gatazka gogoan, Gamazadan eta gure harrobian lanean aritu zirenei eskaini".
1936 (gerran)
"Errepublikar gobernuak ezin dit niri, euskal abertzale bati, parte hartzeko eskatu, baldin eta bere baitan bizi den eta konstituzioaren arabera estatutua izaiteko eskubidea duen herria aintzat hartzen ez badu. Nik, jauna, ez dizut independentzia eskatuko... Baina bai estatutua".
1937 (Bilbo galdu da)
"Zer musika izaiten ahal den orain Bilbon, jauna! Ez zortzikoen alai hura, ez Gernikako Arbolak duen handitasuna. Ez. Bakarrik bihotzik gabeko militar gaiztoen txarolezko botena. Unerik txarrena Bilbo konkistatu zutenean izan zen. Gure eskuetan zegoen bitartean potentziaren gisa bizi ginen. Hurrengo egunean ez ginen deus... Deus!".
1938 (katalan anarkisten hitzak)
"Guk uste genuen, zure jatorria eta heziketa zela medio, burges, atzerakoi, herriaren etsaia zinela. Oker geunden. Zu liberala zara, demokrata. Zure eskuetan errepublikaren Justizia Ministeritza egoteak ez du gobernuaren edo bertze erakunderen tresna suposatzen, hiritarren askatasuna eta eskubideen ziurtasuna baizik. Zurekin gaude".
1977 (Iruñea)
"Egia da ekitaldi honetan batez ere EAJkoak gaudela, baina euskaldun guzion Batasuna behar dugu. Gure hildakoak oroitzen ditugu, baina ezin berpiztu, aukera dugunean gure karrikek haien izenak izanen dituzte, baina egiten ahal duguna da, hau bai, espetxeetatik gure presoak ateratzea. Eguneroko bizitza politiko, sozial eta zibil osoa oztopatu behar dugu presoak askatu arte. Denei erraiten dizuet, Tarradellas eta Leizaolari zuzendurik, erbestean jarraitzeko Euzkadi eta Kataluniak ongi etorri duina eman ahal arte. Hauteskundea irabazi behar dugu, nola hala. Antolatu, antolatu, antolatu! EAJk errepublika garaian erdietsi zuena berriro lor dezan".
1979 (Bilbo)
"Ez dugu etsiko Nafarroan, Bizkaian, Gipuzkoan eta Araban Euskadi euskaldunon aberria dela ozenki erraiteko unea heldu arte, orain eta hemen gure eskubidea eta gogoa aldarrikatzen hasi baikara. Gora Euskadi!".
1944 (Paris. Zahartzaroan idatzirik)
"Mundua demokraziaren aldeko borrokan ari zen. Gu demokratak ginen. Parisen sartu zen lehen tankea ‘Gernika’ deitzen zen, eta bigarrena ‘Durango’. Gerran De Gaulle generalarekin ituna sinatu genuen militar unitatea izan genezan. Nuremberg epaiketarekin horren ilusio handia genuen! Pertsonen eta herri zapalduen eskubideen alde jokatuko zutelakoan! Ez genuen bat ere asmatu. Nurembergek ez zuen Franco kondenatu. Eisenhower, Europa askatu zuten indarren buruak eskua luzatu zion diktadoreari, baita poltsikoa ireki ere Madrilen eginiko 1953ko bisitan. Base militarrak gehiago axola zitzaizkion hildakoak, erbesteratuak, presoak baino. Huts egin genuen".
Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]
Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.
Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]
Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.
.jpg)
Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]
Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.
Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.
Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]
Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]
FERMIN MUGURUZA 40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.
-------------------------------------------
Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]
NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]
Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).