Armintzan sartu orduko, bertako kai-hondartza funtzio biak betetzeko ongi prestatua dagoela ikusiko dugu, iristeko herrixka zeharkatu beharko duzuelarik. Lemoizko auzune arrantzale honen kai txiki eta atseginaren inguruan paseotxo polita egin dezakegu.
Herritxotik irten ostean, guk Bakiorako bidean jarraituko dugu. Tartean dena den (2 kilometrotara) gure lurrari egin nahi izan zaion erasorik bortitzena irudikatzen duen "monumentua" inguratuko dugu: Lemoizko Zentral Nuklearra. Hitzak soberan daude.
Itsasbazterrari sigi-saga jarraitzen dion errepide arbolatsuan aurrera, zentraletik 7,5 kilometrotara begiratoki polita aurkituko dugu, urrunean Gaztelugatxe inguruak ere ikusteko aukera emango diguna. 5 kilometro geroago, azkenean Bakion sartuko gara, Bizkaiko txakolina dastatzeko eta hondartza gozatzeko duen herri atsegina.
Bidegurutzean eskuinera joz (ezkerrera ere egin dezakegu, hondartzako muturrera iritsi eta bertatik Gaztelugatxeko bista polita izango dugulako), herria hondartza ondotik zeharkatu eta honen beste alderaino iritsiko gara. Hemen ere gelditzea gomendatzen dizuegu, bertotik hondartza osoaren eta gertu ditugun labarren gaineko begiratoki oso polita dugulako.
Ekialderantz jarraikiz, pare bat kilometrotara eta eskuinera Bizkaiko baselizarik interesgarrienetakoa aurkituko dugu, San Pelaio Baseliza erromanikoa, hain zuzen ere. 500 metro aurrerago berriz Gaztelugatxe berriz ere ikusgai izango dugu, beste kilometro erdira dugun begiratoki apartak hobeto behatzea ahalbidetuko digun mirari misteriotsua.
Bertaratzeko aukera emango digun errepidea berriz (begiratoki funtzioa ere betetzen du) 500 metro aurrerago hasten da. Azkenean, aldapa jaitsi eta gure geografian aurki dezakegun mirari natural-artifizial mitiko eta izugarrienetako baten azpian geratuko gara. Orain, eskailera-gurutzebideari jarraiki, eta goiko Gaztelugatxeko Donibane baseliza-haitzaren misterio eta edertasunarekin topo egingo dugu.
Errepide nagusira itzulita, laster Bermeo arrantzalea ikusgai izango dugu, 2,5 kilometrotara begiratoki natural batetik hobeto behatu ahal izango duguna. Bere atzean Ogoño muturra. Betidanik itsasoari so bizi izan den Bermeon bertan bizpahiru kilometro gehiago egingo ditugu.
Dena den, ibilbidea era egokian amaitzeko, eskuinera Mungia-Bilborantz abiatu eta Sollube mendatera igotzea gomendatzen dizuegu, bertatik Bermeoko zein Urdaibaiko zati handi baten bista oso polita duzuelako.



Bizkaiko kostaldean, Bakio eta Bermeo artean, gure herriko monumentu ezagun eta era berean misteriotsuenetako bat ikusiko dugu. Olatuek errukirik gabe jotzen dute inguru hau, behin eta mila aldiz, eta orduantxe ageri zaigu inoiz baino basatiago, irailaren azkeneko itsasaldi gogorretan, alegia. Metro gutxira Aketx harkaitza lagun bakartzat duela , Gaztelugatxeko Donibane ermitak eta harkaitzak edozein olerkari inspiratuko lukete.
Harkaitza antzina uharte zen, baina Getariako "Xagua"rekin gertatu bezala, kostari lotzeko gizakiak harrizko zubi arraro samarra eraiki zion; arrazoia Donibane-ren irudiaren aurrean errezatu asmoz uharteraino gerturatzen ziren ehunka erromesak arriskurik gabe pasatzea zen. Izan ere, Donibaneren tailua harkaitzaren gainean dagoen ermitan gordetzen da.
Zubiak soilik bi begi ditu, baina irla ukitzen duenean 231 harmailako eskailera-gurutze-bidea hasten da, sigi-saga ermitaraino ailegatuz. Azken harmailan gizakiaren oinarrastoa ikusiko duzue eta herri kondairak dioenez Donibane santuak eskailerak igo eta arrastoa hor utzi zuen. Ermita honek X. mendetik hamaika gorabehera jasan du, ermita, gotorleku, babesetxe eta tenplarioen monasterio gisa, hainbat aldiz suntsitu eta berraltxatu baitute.
Goitik, 100 metroko altueran, itsasoaren indarra nabaritzen da, eta kostaldeko ikuspegia ikaragarria da, baina agian gehien txunditzen duena zera da, igaro berri dugun galtzada bide ikuspegia; irreala dirudi. Azkenik, ermitaraino behin itsasbeheran eta beste behin itsasgoran igotzea aholkatzen dizuegu, sentsazioak eta bistak oso ezberdinak baitira.

Txakolinak ospetsu bihurtu duen herri hau uda pasatzeko ohitura handiko lekua da, bere inguruan kostalde ederra eta basatia luzatzen baita. Monumentu gehienak ere inguru ederretan sakabanaturik dituenez, paseatzeko abiapuntu polita da. Herrian bertan hondartza handi eta zabala azpimarratuko dugu, urpean aritzeko edo surferako egokia.

Itsasoari loturiko lehen hiria
Bermeo Bizkaia osoan izendaturiko lehen hiria da, Lope Diaz de Haro-k 1239an foru hori eman baitzion. Horregatik, Gernikako juntetxean lehen aulkia eta botoa zituen, eta bere ordezkariek hitz egiten zutenean, besteek txapela kendu ohi zuten. Horra hor bada, hiri arrantzale honen garrantzia historian zehar (Bizkaiko buru izan zen 1602a arte). Halere, Erdi Aroan, banderizoen gerrak eta suteak medio, herria bera kolokan jarri zen.
Lehendik landutako prestigioak eta lortutako pribilejioek aurrera egiten lagundu zioten, eta honenbestez, XVI. mendean penintsulako lehen arrantzu-flota osatzen zuen. Hortik aurrera arrantzak oparotasun aro luzea ekarriko dio, populazio haziz eta gune urbanoa asko garatuz. Izan ere, Bermeo beti itsasoari begira bizi izan da, eta itsasotik etorri zaio dirua, ospea eta prestigioa.

Horrelako herri batean egin daitekeen gauzarik atseginena zera da, kaitik ibili, itsasontzien sartu-irtenak ikusi (Bermeok oso kai-mutur aproposa du, eta gainera Izaro uhartea aurrean) eta kofradiako salerosketetan egotea da. Horrez gain, Bermeok oso alde zahar interesgarria du, eta bertatik ibiltzeko hiritik pasatzen den edonork ikusten duen Kasinotik hasiko gara. Hau hiriko zentruan dago, kaia ukitzen, eta bere ondoan Lamera parke atsegina dauka.
Kai ondotik zeharkatuz, portu zaharrerantz abiatuko gara, eta tartean Santa Eufemia eliza gotikotik pasako gara. Bertan gurutzeria bizantiarra, marmol zuriko erliebea eta Mendozarren hilobi gotiko loratsua nabarmentzen dira.
Alboan pilotalekua eta kofradia ditugu, eta atzean jada portu zaharra. Honen erdian eskailera batzuetatik Ercilla dorre gotikora iristen gara. Alonso Ercilla poetaren sendia du gogoan dorre honek. Orain Arrantzaleen Museoa dugu. Bertan historian izan diren hainbat itsasontzi eta tresnen bilduma zabala ikusiko dugu. Zabalik: asteartetik larunbatera 10:00-13:30 eta 16:00-19:30etara (igandetan goizez eta jai egunetan itxita).
Ertzilla kalea segituz, laster Sabino Arana enparantzan gaude. Bertan, alde batean Udaletxea (bere eguzki-erloju biekin) eta Santa Maria eliza neoklasikoa ditugu. Bien artean doan Doniene kaletik, San Juan Portaleko arku edo harrizko atera iritsiko gara. XV. mendeko harresietatik geratzen den sarrera bakarra da. Berau igaro eta ezkerrerantz, alde zaharra inguratuko dugu, eta, horrenbestez, Arresi kaletik, hasi garen kasinotik pare bat kale atzean dagoen Frantzisko Deuna eliza eta klaustro gotikora ailegatuko gara. Bizkaiko zaharrenetakoa den hau gaur egun azoka da.