Jai bila doazen erromesen helmuga
Bertatik 3,5. km.ra azkenean, eskuinera Erreniaga (El Perdon) mendatera igotzen den bidea ikusiko dugu. Hortik joz, handik kilometro batera askaldegi batetik igaroko gara, eta laister parke eolikoan barneratuko gara. Erromesen monumentutik Iruñeko bista oso politaz goza dezakegu.
Errepiderantz itzuliz, bere gainetik pasatzen dugunez Iruñearantz joateko oraingoan ezkerrera egin behar dugu. Azkenik, atarian dugun Zizur Nagusia (San Andres eliza gotikoa) igaroz, Erresuma Zaharreko, gaur egungo Nafarroako eta berez Euskal Herriko hiriburu den Iruñea berde, monumental eta ederrera iritsiko gara.
Victor Hugok jadanik 1843an idatzi zuen moduan "Iruñea agintzen duena baino askoz gehiago ematen duen hiria da". Horrela izanik, historia soberan duen hiri honi adjektibo asko eskain dakioke: berdea, garbia, erlijiotsua, ordenatua, noblea, lasaia... eta uztailaren bigarren asteko iraultzan: zoroa, kosmopolita, parranderoa, basatia, eleanitza...
Baskoiek Iruñea deitzen zioten tokian historiaurreko aztarnak aurkitu badira ere, lehen gauza jakina zera da, K.a. 75-74an Ponpeiok bere tropa erromatarrak negua pasatzeko Pompaelo fundatu zuela.
Hortik aurrera hiriak erromanizazioaz gain, germaniarrek eragindako suntsiketa (275 urtea), eta bisigotuen (VIII.a arte) eta musulmanen (VIII.ean) konkista nahia ezagutu zuten. 778an Carlomagnok harresiak suntsitu zituen, baina baskoiek mendekua hartuko dute Orreagan. Orduan, IX. mendean Nafarroako Erresuma sortu zen.
Bitartean, gaur egungo hirian nekazariz populatutako Nafarrerriari (aintzinako hiriskaren ondorengoa), San Zernin eta San Nikolas burgo independenteak gehitzen zaizkio. Ordudanik, bizitza-maila ezberdinak burguen arteko gorroto eta liskarren zergati izango dira.
1319an hiria Eliz-agintetik Koroaren eskuetara pasatzen da, eta hortik aurrera harresiak altxatu eta Erresumako hiriburu bihurtuko da, 1512an Gaztelaren eskuetan geratzen den arte. Dena den, Nafarroak bere foruak mantenduko ditu, XIX. mendean beste probintzia bat besterik ez bihurtzen duten arte, herriaren iritziaren aurka. Mende horretan, Iruñeak frantziar okupazioa eta Gerra Karlistetako urte gogorrak ezagutuko ditu.
XX. mende hasieran harresietako zati bat bota eta hiria zabaltzen da. 1932an Euskal Autonomia antolatzeko udalek Iruñeko Asanbladan bozketa burutu zuten, eta 1978tik aurrera Nafarroako Foru Komunitateko hiriburua da.
Iruñera bakarrik San Ferminetan etorri bazarete, edo alderantziz, soilik urtean zehar bisitatu baduzue, ez dituzue hiriko bi aurpegiak ondo ezagutuko.
Jai hauen jatorria XIV. mendean egon daiteke, urriaren 10 inguruan (orduko San Fermin eguna) nekazal azoka bat egiten hasi zenean. Arrakasta ikusita, uda hasieran beste bat antolatzen hasi ziren, geroago jai bihurtzen hasiko zena. Horrela, agintariek San Ferminen onomastika urritik uztailaren 7ra eramatea eskatu zuten, jai hauen barnean ospatzeko. Gaur ezagutzen ditugun antzeko lehenak 1591n ospatu ziren.
Jaiak uztailaren 6ko eguerdiko 12:00etan hasten dira, txupinazoarekin (Udal Plaza telebistan dirudiena baino askoz txikiagoa da, eta parte hartu nahi baduzue askoz lehenago agertu beharko duzue) eta uztailaren 14ko gaueko 00:00etan amaitzen dira, "pobre de mí"arekin (akto ofiziala leku berean izaten da, eta peñena Gaztelu Plazan).
Hurrengo eguneko goizeko 08:00etan, "bizirik" daudenek "Villavesaren entzierroa" egiten dute, zezenen ordez konpainia horren autobusaren aurretik. Bitartean, egun eta gaueroko parrandaz gain, bestelako ekintza ospetsuak badira:
Uztailaren 6ko arratsaldeko 16:00etan, Riau-Riauean, Udalbatza Udaletxetik San Lorenzo parrokiaraino dauden 400 metroak oinez egiten ahalegintzen da, Astraingo Valsa dantzatzen duten ehundaka gazteren artean.
Uztailaren 7ko goizeko 10:00etan Prozesioa izaten da, Udalbatza, txistulari, dantzari, erraldoi, agintari zibil eta erlijiotsuekin, eta batez ere, jota sentituak kantatzen dizkioten santuaren irudiarekin.
Baina San Ferminak batipat zezenengatik ezaguna dira munduan, entzierroengatik hain zuzen. Eguneroko goizeko 08:00etan izaten den gizon-emakume eta zezenen arteko lasterketa arriskutsu honek 850 bat metroko luzera dauka, eta gauzak normal joanda hiru minutu inguru irauten du.
Modu batera edo bestera 600 urte iraun duen tradizio honek Hesietan hasi eta Santo Domingo, Merkatariak, Estafeta eta Zezen-Plazaren artean aldapa gogorrak, bihurgune itxiak, kale estuak eta beste hainbat oztopo pasatzen ditu, bihotza lehertzear jartzen duen lasterketa ausart eta arriskutsuan.
Goizean arineketan egin duten sei zezenak arratsaldeko zezenketan hilko dituztenak dira, baina bertan, ikuskizuna plazaren erdian baino peñek betetzen dituzten eguzkiko harmailetako festan dago.
HAPOn etxebizitza turistikoak arautu eta mugatzeko aldaketa puntual bat egin arte eten egingo da herrian gisa horretako etxe gehiago irekitzeko aukera. Alokabiderekin hitzarmen bat egin duela ere iragarri du udalak, etxe hutsak alokairuan jartzeko.
Palestinako Ilargi Gorria larrialdi zerbitzuak baieztatu du gorpuei eginiko autopsiak erakusten duela soldadu israeldarrek tiro egin zietela medikuei. Hil aurretik osasun langileetako batek soldaduek eraso egin zien unea grabatu zuen mugikorrarekin, eta bideoan ikus daiteke... [+]
Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkariaren bidez ezagutarazi da Cañaveras Solar enpresak egingo duela zentrala. Cañaveras Solar enpresaren zuzendaria Rafael Benjumea da, oligarkiako Benjumea familiako kidea. 15 milioi eurotik gorako kostua izango du proiektuak... [+]
“Etapa berri baten hasiera” eta “historikoa” moduko hitzekin aurkeztu du Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailak Euskal Eskola Publikoa Eraldatzeko I. Plan Estrategikoa, Eusko Legebiltzarrean. Edukiak oraindik ontzeko eta zehazteko daudela, plana hamar... [+]
Bost greba egun deitu dituzte apirilerako, "lanez gainezka" daudela eta giza baliabide eta material "oso murritzak" dituztela argudiatuta. ELA sindikatuaren esanetan, udalak "ez du mugimendurik egin nahi".
Osakidetzan egun, ez dago bermatuta euskarazko zerbitzua. Zerbitzu gehienetan ez dago hizkuntza irizpiderik eta herritar euskaldunek bere burua nabarmendu beharra daukate, egoera oso zaurgarrian, euskarazko zerbitzua jaso ahal izateko.
ELA, LAB, ESK, STEILAS, CGT-LKN, CNT, HIRU, EHNE eta ETXALDE sindikatuak, Sarek abiatutako Gotzon SOS kanpainara batu dira. 2019an antzeman zioten gaixotasun genetiko sendaezina 68 urteko preso politiko bilbotarrari. Sindikatuek gaixotasun larriak dituzten presoak kartzelatik... [+]
.jpg)
Astearteko greba egunak %100eko jarraipena izan du, sindikatuen arabera. Hilaren 11rako eta 15erako deituta daude beste bi lanuzteak. 335 langile kaleratu nahi ditu Japoniako pneumatikoen multinazionalak Basauriko (Bizkaia) plantatik.
Aberri Eguna elkarrekin ospatzeko xedez sortu zen Euskal Herria Batera plataforma. Aurten, ikusgarri bat eskainiko dute apirilaren 11n, Manex Fuchs antzerkilariaren, Lorea Agirre idazlearen eta Martxel Rodriguez dantzariaren eskutik.
Apirilaren 4an, ostiralarekin, Ipar Euskal Herriak Lurralde Kolektibitate baterantz bilakaera instituzional bat behar duela egiaztatuz, Batera plataformak herritarren mobilizazio dinamika baten abiatzea aurkeztu du. Hitzordua emana da maiatzaren 10ean, larunbatez, Ezpeletan,... [+]
Fabrika itxi eta 106 beharginak kaleratzeko asmoa dauka enpresako zuzendaritzak, eta zabalik dago lan-erregulazioari buruzko kontsulta-aldia.
Abenduan ezagutarazi ziren Espainia, Maroko eta Portugalen jokatuko den Munduko Futbol Txapelketako egoitzak. Donostia eta Bilbo zerrendan ageri ziren. Donostiako sei auzo elkartek, gutun bidez, FIFAri eskatu diote atzera botatzeko hiriaren egoitza izendapena; FIFA bera ere... [+]