ESNEZALE GAIXOARI MARMITA ERORI ZITZAIONEKOA

Bazen behin esne saltzaile bat, marmita gainean hartuta merkatura abiatu zena, esnea saltzeko asmotan. Bidean esnea saldu eta lortutako diruarekin arrautzak erosiko zituela pentsatu zuen. Arrautzetatik txitoak jaio eta oilaskoak salduko zituen ondoren, diruarekin zerri bat erosteko. Zerria gizendu eta haren irabaziekin behia eta txekorra erosiko zituela pentsatzen ari zela, ordea, denok dakiguna gertatu zen: marmita erori eta esnea bertan galdu zela, esnezalearen ametsekin batera.
Istorio hau, modu egokiagoan, errimaturik eta gaztelera aberatsean Felix Maria Samaniego (1745-1801) biasteriarrak idatzi zuen duela bi mende pasatxo. Bereak dira, halaber, beste hainbat fabula ezagun: «Inurria eta txitxarra», «Belea eta azeria» edota «Igelak errege eske».
1745eko urriaren 12an jaio zen Felix Maria familia aberats eta noble batean. Bere osaba Peñafloridako konteak eragin handia izan zuen bere bizitzan eta, Baionan eta Bordelen zientzia eta musika ikasketak burutu ondoren, harekin batera Euskalerriaren Adiskideen Elkarteko fundatzaileetako bat izan zen 1764. urtean. Bilbon eta Azkoitian bizi izan zen, baita gortean ere, eta Tolosako alkate eta Arabako diputatu ere izan zen. Duela ehun urte hil zen, bere idatzi polemikoak eta ipuin erotikoak erre zitzaten agindu ondoren.
Hain zuzen Peñafloridako konteak eskatuta hasi zen fabulak idazten. 1776an idatzi zuen bere lehen fabula eta urtebete geroago, Tomas Iriarte poeta eta fabulistari aholkua eskatu ondoren, berehala ospe handia emango zion lehen liburua argitaratu zuen. Iriarte eta biak izan ziren gaztelerazko fabularen aitzindari eta La Fontaine bezalako klasikoen eragina nabari da Biasteriko idazlearen idatzietan. Iriartek orijinaltasuna bazuen bere ezaugarri nagusia, Samaniego bestearen gainetik zen, bizitasunean, deskribapenetan eta bertsoa osatzeko orduan. Sinpletasuna bilatzen zuen bere idatzietan, modu horretan irakurlearengana errazago irits zedin. Izan ere, Samaniegoren fabulak helburu moralizantea, hezitzailea dute. Animalien bitartez hainbat jarrera islatzen dute idatziek; inurria eta txitxarraren kasuan, esaterako, alferkeriaren aurka mintzo zaio egilea irakurleari.

Lehen aipatu dugun bezala, Iriarte ezagunarekin batera, biak izan ziren garaiko fabulista nagusiak. Lagunak izan ziren biak, baina apurka apurka nolabaiteko guda edo leiha literarioa sortu zen bien artean, harremana erabat hautsi zen arte. Edo, hobe esanda, Iriartek Inkisizio santuan biasteriarraren aurkako salaketa jarri zuen arte. Iriartek Samaniegoren testu baten eduki «desegokia» hartu zuen aitzaki. Egia zen Samaniego zela testuaren egilea (eta gogoratu hainbat ipuin erotikoren egilea ere badela). Baina, orohar, Inkisizioak gogoko ez zuena Samaniegok Frantziatik ekarritako ideia ilustratuak ziren. Azkenean Inkisizioak aske utzi zuen, baina Felix Maria ez zen nonbait lasai geratu eta horregatik agindu zuen, hil baino lehen, bere idatzi polemikoak desagertarazteko. Testu horiek ondoren izan dituzten irakurle guztien onerako, ez zen bere eskakizunik bete

Jekyll doktorearen fabuletatik Hyde jaunaren ipuin erotikoetara
Felix Maria Samaniegok orotara 257 fabula idatzi zituen, bederatzi liburuetan banatuta. Horiek guztiak, lehenago aipatu bezala, helburu hezitzaile eta moralez izan ziren idatziak. Ile beltz eta begi biziko gizon txiki horrek, ordea, bestelako biderik ere jorratu zuen literaturaren barruan, garaiko moralarekin bat ez zetozen bideak. Horrek, pentsatzekoa da, ez zion gehiegi lagunduko Inkisizioarekin zituen harreman zailetan eta horregatik bere lan erotikoak ez ziren erakunde hori desagertu arte argitaratu: «Album de Príapo», «Fábulas frutosóficas», «Cuentos y poesías más que picantes», «Cancionero de amor y de risa» eta «El Jardín de Venus» dira ordutik argitaratutakoak. Azken hau, esaterako, Gasteizko seminarioan idatzi zuen Samaniegok, garai horretan, paradojikoki, pedagogo eta moralista gisa jarduten baitzuen bertan. Paradojikoki, diogu, liburu horren bertso erotikoak bereziki zorrotz eta satirikoak zirelako kleroarekiko.

Bere idatzi lizunetan, fabula hezitzaileetako hizkuntza zuzen eta garbi berbera darabil. Baina testu horietan egilearen umorea da bereziki azpimarragarria. Dirudienez bere azken uneetan nolabait galdu zuen umorea


Azkenak
LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


2025-01-03 | Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]


Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]


Segi dezala akelarre antifaxistak

FERMIN MUGURUZA  40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.

-------------------------------------------

Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]


Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]


Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).


Eguneraketa berriak daude