Urola-Oria Kostaldea Arratoi kontuak eta beste


2007ko otsailaren 21ean
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Zumaia eta Getaria arteko itsasgaineko bidea oso polita da, begiratoki askorekin, nahiz eta batzuetan jausten diren harriengatik moztuta egon.
Laster "Getariako Arratoi" ospetsua ikusteko aukera izango dugu; bertaratzeko, herria hasi aurretik dagoen ezkerreko bidea har dezakezue (portura doana), eta mendiaren bidetxoa zabalik badago segitu, baina talaia izugarri hau oinez egitea gomendatzen dizuegu. Getaria euskal kostalde osoko herririk politenetakoa dela argi dago.
Kostaldeko errepidetik jarraituz, Getaria eta gero Zarautz herri turistikoa dugu. Berau zeharkatu eta atera ostean, Orio gainera igotzen hasiko gara. Hori bai, Orio herrira zuzen joan beharrean, lehenbizi mendatean bertan eskuinera desbideratuko gara, Aia-Pagoetako parkea norabidean. Era honetan, paisaia arbolatsuan zehar doan bideak askaldegi handi baten ondotik pasaraziko gaitu, mendatetik 3,5 km.tara Pagoeta natur parkearen sarrera aurkitu arte (ezkerrerako bidea beherantz).
Orio mendatetik ekarri dugun bidean aurrera, lau kilometrotara Aia dugu, Pagoeta kokatzen den udalerri zabalaren herrigunea. Gipuzkoako udalerririk handienetakoa eta batik bat menditsua.
Aia ezkerrerantz zeharkatu ostean, bidaiaren bukaera 10 km. beranduago dugun Orio da, ongi etorria ematen diguten arrantzontzien ondoan. Herriari kolorea eskaintzen dioten ontzi hauek sarrerako zubiaren alboan ikus ditzakegu, Oria itsasadarraren gainean.


GETARIA

Getariak herri txiki bati eskatu dakiokeen guztia dauka: Gipuzkoako lehenbiziko hirietakoa, pertsonaia oso garrantzitsuen sorterria, inguru zoragarria, monumentu natural eta artifizial ederrak, herri-giro polita eta gastronomiarako zaletasun nabaria.

Lehenago ere bai, baina batik bat 1209an Alfonso VIII.ak gotorleku hiri gisa fundatu zuenetik, Getaria beti itsasoari begira bizi izan da, batik bat baleanarrantzan nabarmenduz (hiriko armarria ikustea besterik ez dago). Bere izena "Kea" eta "Erria" hitzetatik omen dator; izan ere, San Anton mendia arerioen edo baleen presentzia zelatatzeko talaia pribilejiatua da.
Arrantza eta nabigazioaz arduratzearen ondorioz zenbait pribilejio jaso zituen. XV. mendean orduan irla zen San Anton ("Getariako Sagua") eta portuko etxeak lotu zituzten, herria ordenatuki garatzen joanez.


Getariako seme gorenak

Getaria arrantzale, itsasgizon eta nabigatzailez osaturiko herria da. Esaterako, 1711n Domingo Bonaetxea jaio zen, Polinesiako lehen esploratzaile eta Tahitiko konkistatzailea izan zena. Itsasoaz arduratu ez, baina mundu osoan ezaguna izan zen Cristobal Balenciaga "jostunen artean jostuna" ere Getariako semea zen, eta bertako hilerrian hilobiratua dago.
Baina munduan zehar herri honen izena ezaguna bada munduari bira egin zion lehenbiziko nabigatzailearen sorterri izateagatik da. Getariako armarrian ere munduko esfera ageri da, "Primus Circunderisti me" esaldiaz inguraturik.
Juan Sebastian Elkano 1487an jaio zen, eta 1519ean bost itsasontziz bere abentura fantastikoari ekin zion, Magallanes-en agindupean. Hau 1521ean Filipinetan hil ostean (indigenen aurkako borrokan) eta hiru untzi galdu ostean, Elkanok espedizioaren agintea hartu zuen. 1521eko abenduaren 21ean Tidor-etik bipiatutako Victoria ontzian 47 europar eta 13 indiar irten ostean, Sevillara, 1522ko irailaren 6an, 18 gizon besterik ez ziren iritsi (espedizioa hasi zuten 265 gizonen izenak beraien omenez jasotako Getariako monumentuan daude).


Ikustekoak

Errepidearen alboan, herria, Malkorbe hondartza eta portua dominatuz, Elkanoren monumentu handiosoa dugu, "Samotraziako Victoria"n inspiratutako brankako irudi batek burutzen duen 1922ko lana. Alboan dugun Aldamar parkean, frontoia, udaletxea, turismo bulegoa eta "Hemen" arte galeria ditugu, errepidearen bi alboetan.
Hemendik aurrera porturantz jaisten diren San Roke, Elkano, Nagusia eta Aldamar kale paraleloek osatzen duten alde zahar atsegina zabaltzen zaigu. Alde zaharraren ezkerrean dugun Gaztetape hondartzatik gertuen dagoena San Roke da, eta bertan "etxe gotikoak" deitutakoak ditugu, 29-35 zenbakien artean. Hauen pean txakolinerako kupelategi zaharrak gordetzen dira, sabai ojibalekin. 35ekoa osorik dago.
Elkano kaleak herriko eraikinik esanguratsuenetakoak gordetzen ditu; horrela, arrantzale etxe estu, garbi eta koloretsuen artean XIX.eko Romero etxe aipagarria dugu. Kale Nagusian berriz, etxe tipikoen artean bi jauregi nabarmentzen dira, udaletxe zaharra 3. zenbakian eta etxe barrokoa, 33.ean, baina batez ere, erdigune osoa dominatzen duen Salbatore eliza.
1429an amaitu eta XV.etik aurrera handitutako gotikoaren perla honek hiru nabe eta sabai ojibal oso lerdenak ditu. Bi ate eta beste hainbat dorre ditu (zaharrena Inkisizioarena, iparraldekoa). Gaur egungo dorreak sei gorputz ditu eta 1755ean bukatu zen; bost urte beranduago tximista batek sabaia hautsi eta teilatu arrunta jarri zioten. Eliza honetan, 1397an gipuzkoar herrietako ordezkariek Gipuzkoako Anaiartea eratu zuten. Dena den, beste tenplu batzuekiko desberdin egiten duena zera da, kaleen trazadura dela-eta, bere barrua aldapan dagoela, gora begira eta egitura irregularra duela. Benetan bitxia.
Baita ere, eliza bera harresien zati zenez, kaletxoetako bat (Katrapona) bere azpitik igarotzen da, defentsa bateria bat jartzea ahalbidetuz. Elizaren hormen artean estuturik, Zarautz eta Olasotarren Erdi Aroko dorretxea aurkituko dugu. Izen bereko kalean aintzinako Aldamar dorrea azpimarratuko dugu, frontoiaren atzealdean. Kale berean, 12an, Balenciagaren jaiotetxea dugu.
Azkenik, merezi du hondartzan eta kaian zehar paseotxo bat egitea, hain famatu den Getariako txakolina dastatzen dugun bitartean. Bertatik herriaren beste ikuspegi eder bat edukiko dugu. Kaia eta "Sagua" elkartzen diren lekuan arrantzaleen monumentua dago.


Getariako Arratoia

Kondairaren arabera, Keta arrantzale gazte eta galantak, Itegi eta Alsakarteko andereek bere maitasuna lortzeko hasi zuten hil ala biziko borroka ikustean, ikaraturik jainkoei harri bihurtzea eskatu zien, San Anton mendia sortuz. Borrokalari biek, hau ikusita, damututa eta tristeturik gauza bera eskatu omen zuten, eta horrela alde batean Haitzakoarria eta bestean Itegi punta sortu ziren.
Kondairak kondaira, gaur egun San Anton parke handi eta zoragarri bihurtutako itsasoaren gaineko talaia izugarria dugu. Oinezko bidetik igoz, ohartzen bazarete, haitz baten gainean zizelkatutako emakume baten irudia ikusiko duzue.


Santa Barbara Baseliza

Getariatik gora, Santa Barbara auzoan (ikus ibilbidea), oinezko bidea hasi eta 100 metro ingurura, eskuinera eta pixka bat gora doan lurrezko bidezidorra hartuko dugu, geroxeago galtzada moduko bat bihurtuko dena.
Bide honetan zuzen eta beherantz segituz, urrunean jada ermita ikusiko dugu. Baserri batzuetara iristean ezkerrera egin eta bertara ailegatuko gara, guztira ordu laurdeneko paseoan. Bertatik Zarautz eta bere hondartzako bista ederrak ditugu.


PAGOETA PARKE NATURALA

Aiako udalerrian zabalduz, turismo gune oso garrantzitsua den gipuzkoar kostaldetik gertu, inguru honek lasaitasun-uharte ederra osatzen du.


Parkearen ezaugarriak

9.000 hektareako parke honetan, Gipuzkoako Foru Aldundiaren esku gaur egun, azken mendeetako giza presioa txiki samarra izan da, eta ondorioz, baso zabal eta aberatsa gorde ahal izan da.
Horrenbestez, faunaren inguruan, azeriak desagertu egin badira ere, 1982ko azterketa batek 20tik gora ugaztun (basurdeak, basakatuak, katagorriak...), bederatzi anfibio eta narrasti eta 46 hegazti mota aurkitu zituen. Dena den, animalia hauetako batzuk (ugaztunak batez ere) gauez ateratzen dira bakarrik, eta, beraz, berauek ikustea ez da oso erraza.
Florari dagokionez, urte horretako ikerketan 341 espezie aurkitu zituzten, baina segur aski gehiago daude, eremu pribilejiatu batean gaude-eta. Bertako espezie garrantzitsuenen artean artea, gaztainondoa, gorostia, hagina, haritza, lizarra, pagoa (jakina!), urkia eta abar aipa ditzakegu.


Agorregi burdinola

Parkearen sarrera nagusitik (iristeko ikus ibilbidea) hurbil Iturraran baserria dugu, kotxea utz dezakegun aparkalekuaren ondoan. Baserri hau gaur egun parkearen harrera gune eta interpretazio zentroa da, eta berez Gipuzkoako baserririk zaharrenetakoa dela dirudi, XIV.ean jada esistitzen baitzen. Gaur egun duen itxura orain dela lau mendekoaren antzerakoa da.
Baserriaren ondoan lorategi botaniko interesgarria dugu, bertan hainbat espezie ikusteko parada izanez. Honen erdian hain zuzen, Agorregirantz zuzenduko gaituen bidezidorra hasten da, sigi-sagan eta beherantz. Bidea oso ondo seinalizaturik dago eta ez dago galtzeko arriskurik. Azkenik, ordu laurdeneko paseoaren ostean, uraren soinua entzungai dugula, burdinola ikusgarriaren ingurura iritsiko gara.
Agorregi XV. mendean dagoeneko funtzionamenduan zegoela dirudi, XVI. erdialderako, ur emari txikia zela edo beste arrazoiren bat medio, lanari utzi bazion ere (errotek bere horretan jarraitu zuten). 1754an, Joaquin Lardizabalek, Laurgaingo jauna zenak, berriz ere martxan jartzea erabaki zuen, gaur ikus dezakegun lan bitxia eginez.
Izan ere, lau presen bidez Mindiko erreka eta Giltzur-Iturriko errekatik ateratako ura bi altura ezberdinetan kokatutako ur biltokik jasotzen zuten, makineria konplexua mugitu ahal izateko (bakarrarekin uraren indarra ez baitzen nahikoa). Berrikuntza nabaria izan arren, kalkulu batzuk txarto egiteagatik, ez dakigu burdinolak inoiz funtzionatu ote zuen (ondoko errotak bai).
Funtzionatu ala ez funtzionatu, egia dena zera da, hau dela Gipuzkoan geratzen diren antzinako burdinoletako bat, bakanetako bat, eta horregatik bakarrik, bere itxura bitxi eta ikusgarriarengatik, eta kokatzen den inguru ederrarengatik, bisitaldia merezi duela. Zabalik: 10:00-14:00 artean urtean zehar igande eta jai egunetan; uztaila eta irailean asteburuetan; abuztuan egunero (astelehenetan izan ezik) 10:00-14:30 eta 16:00-18:00 artean. Noski, hau parke zabal honetan egin dezakezuen ibileretako bat da, besterik ez, basoak beste txoko interesgarri asko gordetzen dituelako.
Informazio Praktikoa
AIA
Udaletxea: 943- 13 11 44.
Jatorduan:
Aitzondo Jatetxea- Orio-Zarautz bidea, 13,5. km.
Kanua Jatetxea- Gozategi Enparantza 11
Jauregi Bar-Jatetxea- Gozategi Enp. 9.
Jan eta lo egiteko:
Camping Zingira- Olaskoegia z/g. 943- 13 20 79.
Lo egiteko:
Pagoederraga Nekazal Etxea- Santiago auzoa. 943- 83 42 98. Logela bikoi-tza 7.000 pzta.
Agerre Soro Haundi Nekazal Etxea- San Pedro 21. 943- 83 50 53. Logela bikoitza 3.500-4.000 pzta.
Landarbide Zahar Nekazal Etxea- Laurgin. 943- 83 10 95. Logela bikoitza 5.500 pzta.
Olaskoaga Goikoa Nekazal Etxea- Ubegun bidea. 943- 58 08 14. Logela bikoitza 4.000-5.000 pzta.
Txangiluenea Landa Etxea- Gozategi plaza. 606- 10 24 23. Logela bikoi-tza 5.000-6.000 pzta.

ORIO
Udaletxea: 943- 83 03 46.
Udaltzaingoa: 943- 83 00 28.
Anbulategia: Kaia 1. 943- 83 58 88.
Jatorduan:
Xixario Erretegia- Eusko Gudari 2.
Itsas-Ondo Jatetxea- Kaia 7.
Joxe Mari Jatetxea- Herriko Enparantza.
Arrillaga Jatetxea- Aritzaga 4.
Lo egiteko:
Hostal Esnal- Aita Lertxundi 9. 943- 83 00 29. Logela bikoitza 4.000-5.000.
Aizperro Nekazal Etxea- San Martin auzoa (Igeldora bidea). 943- 83 54 19. Logela bikoitza 4.500-5.000 pzta.
Amalur Nekazal Etxea- Ortzaira auzoa. 943- 83 28 88. Logela bikoitza 4.000-5.500 pzta.
Camping Playa de Orio- Donostia-Bilbo errepidea, 13. km. 943- 83 48 01.

GETARIA
Turismo Bulegoa: Aldamar Parkea. 943- 14 09 57.
Osasun-zentrua: Kaia. 943- 14 06 53.
Botika: Elkano 1. 943- 14 04 41.

Bankuak:
BSCH eta Lan Kide Aurrezkia- Herrerieta.
Kotxe-Tailerrak:
Carrocerias Guridi- San Prudentzio auzoa. 943- 14 01 88.
Carrocerias Gotzon- K. Balentziaga Ibilbidea 7. 943- 14 05 04.
Jatorduan:
Elkano Jatetxea- Herrerieta 2.
Kaia Jatetxea- General Arnao 10.
Talaipe Jatetxea- Kai Zaharra.
Astillero Erretegia- kaia 1.
Jan eta lo egiteko:
**Hostal San Prudencio- San Prudentzio auz. 943- 14 04 11. Logela 5.000.
**Pensión Azkue- Meagas gaina. 943- 83 05 54. Logela 5.500-6.900 .
Abeta Nekazal Etxea- Meagas gaina. 943- 13 24 96. Logela 3.500-4.000.
Lo egiteko:
Agote-Aundi Nekazal Etxea- Askizu auzoa. 943- 14 04 55. Log. bikoitza 4.000-4.500 pzta.
Gure Ametsa Nekazal Etxea- Orrua. 943- 14 00 77. Logela bikoitza 4.000-6.500 pzta.

Azkenak
Munstrok izaki beldurgarriak batzera eramango gaitu puzzle joko frenetikoan

Threes! edo 2048 klasikoen bertsioa prestatu dute Julen Irazokik eta Ibai Aizpuruak, Mikel Dale musikagilearekin batera. Android-en doan deskarga dezakegu euskarazko bideojokoa.


Jakes Bortairu eta Dominika Dagerre militanteak atxilotu dituzte Baionan goizaldean, eta eguerdian askatu

Urtarrilean salmenta espekulatibo bat salatzeko ekintza egin zuen Arberoa Lurra eta Etxebizitza kolektiboak, eta horrekin lotuta egon daitezke atxiloketak. Goizeko seiak aldera atxilotu dituzte, "atea kasik hautsiz eta esku-burdinak segidan ezarriz", Ostia sareak... [+]


2024-11-28 | Jon Torner Zabala
Gehiago Gara jaia egingo dute Antzuolan, hil diren haurrak “bizipozetik” gogoratzeko

Hil Argi elkarteak antolatuta, Bizipoza egitasmoaren laguntzarekin, Gehiago Gara jaia egingo dute abenduaren 15ean Antzuolan. Haurrak galdu dituzten familiak, lagunak, eskolako kideak eta, oro har, hil diren umeak "bizipozetik" gogoratu nahi dituzten herritar guztiak... [+]


Frantziak “immunitatea” aitortu dio Netanyahuri, Libanoko su-etenaren truk

Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk "immunitatea", hau da, babes politikoa duela adierazi du Frantziako Kanpoko Aferen ministroak. Israelgo Haaretz eta Maariv komunikabideek jakitera eman dute Libanorekin adosturiko su-etenaren baldintzen artean zuela... [+]


2024-11-28 | Gedar
Zumaiako Balenciaga ontziolako langileek mobilizazioei ekingo diete, lanpostuen defentsan

Enpresa jo dute egoeraren erantzuletzat, baita erakunde publikoak ere. Langile batzuek bost hilabete baino gehiago daramatzate kobratu gabe, eta ostiral honetan egingo dute manifestazio bat, ontziolatik abiatuta: ez dezatela itxi aldarrikatzeko.


Sindikalismo eraldatzaileaz eta lanaz eztabaidatzeko nazioarteko kongresua Leioan

Ostegun eta ostiral honetan 40 hizlari baino gehiago ariko dira EHUko Leioako campusean Lana eta sindikalismoa XXI. mendean Nazioarteko Lehen Biltzarrean. Lan munduaren eta sindikalismo eraldatzailearen erronkez eta estrategiez eztabaidatuko dute.


2024-11-28 | Irutxuloko Hitza
Mikel Zabalzaren omenezko plaka jarriko du Donostiako udalak larunbatean, Intxaurrondoko kuartelaren aurrean

Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]


Plastiko kutsadura mugatzeko negoziaketen azken fasea abiatu du NBEk

Azaroaren 25ean hasi eta abenduaren 1era arte iraunen du Hego Koreako Busan hirian aitzina doan gailurrak. Petrolio ekoizle diren estatuak eta beraien lobbyak oztopoak jartzen dabiltza, ekoizpenaren mugatzerik ez dutelako nahi.


“Hezkuntzak izan behar du patxadatsua eta geldoa”

Eguneroko abiadura itogarritik atera eta eskola-proiektua amesteko, gogoetatzeko denbora hartzea aldarrikatu dute solaskideek, Superbotereak liburua aurkezteko mahai-inguruan. Patxadatsu aritu dira, hain justu, eraldatzeaz, inpotentziaz, ilusioaz, eskola bakoitzak egin beharreko... [+]


2024-11-27 | Julene Flamarique
"Euskara ez den hizkuntza bat” erabili du Barakaldoko Udalak kanpaina batean

Barakaldoko Udalak euskararen erabilera “umiliagarria” egin duela salatu du Sasiburu euskara elkarteak. Salaketa argitaratu ostean kanpainaren euskarazko bertsioa ezabatu du udalak. Halakorik berriz gerta ez dadin arduradunen barkamen publikoa eta behar diren... [+]


2024-11-27 | Leire Ibar
180 eragile baino gehiagok egin dute bat etxebizitzaren eskubidea bermatzearen aldeko mobilizazioarekin

Abenduaren 14an Bilbon etxebizitzaren negozioaren aurkako mobilizazio nazionala antolatu dute Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatuen Sareak. Ia 200 izan dira auziarekiko elkartasuna adierazi duten eragileak.


2024-11-27 | Julene Flamarique
Gutxienez 2027ra arte atzeratu dituzte berriro ere AHTren obrak EAEn

2024ko otsailean Astigarraga-Hernani tartea amaitu zutenean Abiadura Handiko Trena 2027an prest egongo zela aurreikusten zuen Eusko Jaurlaritzak. Orain Arkautiko lotunearen obren lizitazioari ekin dio Jaurlaritzak; Euskal Trenbide Sarea enpresaren esku utzi du, eta 2027an hasiko... [+]


Erretiroa hartuko du Benito Lertxundik

82 urteko abeslari oriotarrak azken disko bikoitza kaleratu du, Gernikan 2023ko azaroaren 11n eskainitako kontzertuaren zuzenekoa. Eta horrekin bere ibilbideari amaiera eman diola iragarri du.


Materialismo histerikoa
Zuekin nahi dut

Gutxi ateratzen naiz azken urteetan. Askotan esan dut, badakit, baina badaezpada ere. Bertso saio batera joan naiz gaur. “Bejondeizula”. Bai, horregatik abisatu dut gutxi ateratzen naizela, pentsatzen dut zuek kultur ekitaldi askotara joaten zaretela, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude