Enpresa eta saltokiak euroak ekarriko dituen aldaketekiko prestatuak dauden jakiteko, Adur, Eroski eta Kutxako ordezkariekin izan gara berbetan. Halaber, Eusko Jaurlaritzak abiatutako Euro Kalea ekimena izan dugu hizpide.

Urrun zirudien Europako moneta bakarra, euroa, gauzatzea, baina, dagoeneko, gain-gainean dugu. Datorren urteko martxoan pezeta eta libera desagertu egingo dira, eta gure merkataritza eragiketa guztiak eurotan egin beharko ditugu. Atzean gelditu dira prestaketarako urte haiek guztiak, Europako Banku Zentrala eratzea, trukerako tasak finkatzea eta abar. Enpresak eta erabiltzaileak prestatzen eta ohitzen joateko egin behar izan ziren deialdi eta gomendiotarako urteak igaro dira, eta orain erabiltzen hasteko ordua iritsi da, gure txanpon-zorro eta karteretan erabili beharko dugun euroa ate joka hasia da. Horretarako ondo prestatu direnak aurreratuta ibiliko dira, baina utzikeriaz edo ezinagatik gerorako eta gerorako utzi dutenak zailtasun gehiago izango dituzte.

Zein urrats geratzen zaizkigu egiteko euroa erabiltzen hasi aurretik? Galdera horri erantzuteko prestatu dugu honako erreportajea.

Sei euro 1.000 pezeta edo 40 libera direla erakusten ari zaizkigun bitartean, finantza erakundeak aldaketarako bidea prestatzen ari dira. Horretan ari dira, batetik, euroaren inguruneko banku zentralak eta, bestetik, banku komertzialak. Izan ere, azken horiek, monetaren batasuna iristen den egunean, hainbat arazo larri izan dezakete logistikaren eta segurtasunaren aldetik.

Une honetan, duela urte batzuk hasita, euroguneko 11 zentrotan ari dira euroak egiten. Euroguneko herrialde bakoitzak horrelako zentro bat du, bat ere ez duen Luxenburgok eta bi dituen Alemaniak izan ezik. Guztira euroaren 14.500 milioi billete egingo dituzte: 10.000 nazio bakoitzeko monetak trukatzeko; eta 4.500 stock logistiko gisa edukitzeko. Billete horietatik 1.924 milioi billete egin beharko dira Espainian, eta, gainera, 7.800 milioi txanpon, hau da, eurogune guztiko %12. Billete eta txanpon horiek guztiak egiteak ez dirudi arazo handirik sortzen duenik, baina biltzeak eta garraiatzeak, nonbait, benetako arazo larriak eragiten ditu, hartzen duten bolumenagatik eta pisuagatik -37.600 tona-.
Espainiako Estatuan diru hori guztia Logista-ko biltegietan eduki da pilatuta, eta han sartu dira izendatutako zorrotan. Aurtengo maiatza edo ekaina arte egon dira, segurtasun eta garraio enpresak lehen banaketa egiten hasi arte. Enpresa horiek dira hornidurarako gutxieneko unitateak (HGU) egiteko ardura dutenak. Unitate hori finantza erakundeek erabaki dute, Espainiako Estatuko 40.000 bulego ingurutan egin beharreko euroen banaketarako lehen urratsa errazteko asmoz. HGU bakoitzak 36.750 txanpon ditu, eta 9.512 euroren balioa eta 177 kiloko pisua du.
Aurtengo irailean bertan hasita, garraiorako enpresek finantza erakundeetara eramango dituzte eskatutako HGUak eta "Starter kit" izenez ezagutzen diren zorrotxoak. Zorro txiki horietako bakoitzean 2.000 pezetako balioa duen euro kopurua egongo da, eta partikularrek abenduaren 15etik aurrera eskuratu ahal izango dituzte. Halako 30 milioi banatzeko asmoa dago. Guztira, egingo diren 7.800 milioi txanpon horietatik %43,3 banatuko dira lehen urratsean. Billeteei dagokienez, 1.674 milioi billete egingo dira, eta Espainiako Bankuak dituen biltegietan gordeko dira. Segurtasun eta garraio enpresek txanponen banaketa egin ondoren banatuko dituzte billeteak, datorren abendutik aurrera, 100 billetetako sortetan. Txanponen arazo handiena pisua izango dela dirudi, eta billeteena, berriz, segurtasuna. Esate baterako, Frantziako Estatuak eta beste estatu batzuek armada erabiltzea erabaki dute lan horretarako, eta Espainiako Estatuak, berriz, nahiago izan du enpresa espezializatuen bidez egitea.
Lehen banaketa honen helburua 2002ko urtarrilaren 1ean euroaren zirkulazioari ekiteko nahiko kopuru garrantzitsua esku artean edukitzea da. Horrek bere kostua du, noski. Finantza erakundeek hiru epealdi izango dituzte euro horien balioa banku zentralei ordaintzeko: 2002ko urtarrilaren 2a, 23a eta 30a. Epealdi bakoitzean heren bat ordaindu beharko dute, eta epe horien bitartean banku bakoitzak bere euroak banatuak eta kobratuak izango dituela uste da.

Euskal Herriko hamar saltokitik sei prestatu gabe daude euroaren aurrean, edo, beste modu batean esanda, euskal enpresa txiki eta ertainen arteko %40k adierazi du erabat buruturik duela euroa moneta bakar bihurtzeak eskatzen duen egokipen prozesua. Arabako saltokien %60k, Bizkaiko %66k eta Gipuzkoako %65ek bere enpresak moneta bakarrerako egokitu gabe dituzte oraindik (kobratze kutxak, balantza elektronikoak, informatika eta kontabilitate sistemak). Hori diote behintzat euskal merkataritza ganberek. Nafarroan, berriz, enpresa txiki eta ertainen arteko %47k txanpon eta billete berriak zirkulazioan sartu aurretik prest egotea espero du, hau da, 2002ko urtarrilaren 1a baino lehen; eta %11 besterik ez dira egun horretaraino itxaroteko asmoz dabiltzanak.
Euroa indarrean jartzeko epea iristeko zortzi hilabete besterik geratzen ez zirenean zegoen egoeraren larria ikusita, Eusko Jaurlaritzak, Merkataritza Sailaren bidez, 1.100 milioi pezeta (44 milioi libera) xedatzea erabaki zuen, EAEko merkatariak eta ostalariak beren negozioak beranduegi izan aurretik eurora egokitzen has zitezen.
Zentzu honetan, merkataritzaren egoera nahiko antzekoa da EAEko hiru lurraldeetan. Gipuzkoan merkatarien %65 oraindik ez da egokitu moneta bakarraren premietara; %60k prezioak pezetatan eskaintzen ditu soilik, eta erdien ustetan euroak arazo gehiago ekarriko dizkie onurak baino. Bestalde, %26 bakarrik dira moneta aldaketari buruzko nahiko informazio ez dutela uste dutenak.
Bizkaian, merkatarien %66k ez du bere negozioa eurora egokitzeko neurririk hartu, eta laurden batek ez du epearen amaieraraino ezer egiteko asmorik, eta seihileko honetan hasiko da prestaketaren bat egiten. Halaber, 2002ko urtarrila arte, beste irtenbiderik ez duen arte, ez da hasiko euroekin lanean.
Araban ere antzeko datuak aurkitzen ditugu. Enpresen %53 Europako moneta bakarrera egokitu gabe daude, baina kopuru hori %60ra iristen da merkataritzaren arloan. Establezimendu txikiak dira beranduen dabiltzanak. Horrela, 50etik 250era bitarteko langile kopurua duten enpresen %70ak kalkulatua du zenbaterainoko kostua eragingo dion eurora egokitu beharrak, eta, aldiz, 50 langiletik behera duten enpresetan %50ak soilik egin du urrats hori. Araban ere merkatarien erdiek bakarrik adierazten dituzte salgaien prezioak eurotan eta pezetetan.
Euskal merkatariek euroarekiko duten prestakuntza urriaren beste adierazgarri bat Eusko Jaurlaritzako Merkataritza Sailak eratutako "Eurologo" kanpainaren emaitza kaskarrean aurkitzen dugu. Merkataritza Sail horrek,1999az geroztik, Euro Behatokia du moneta berria merkataritzan eta ostalaritzan sar dadin erraztu eta bultzatzeko. Horretarako, Merkataritza Sailak "eurologo" izeneko ezaugarri bat eratu zuen, Europako monetari begira nolabaiteko gutxieneko baldintza batzuk betetzen zituzten merkataritza gune, ostatu eta bidai agentzientzat. Eta arlo guztien artean 561 bakarrik izan dira ezaugarri hori bereganatu dutenak; oso kopuru urria, kontuan izanik merkataritza arloak berak 31.200 establezimendu biltzen dituela EAEn.

Gipuzkoako Ganberak aurten egindako azterketa baten arabera, euroak enpresetan eragiten dituen arazo larrienetakoak prezioak biribiltzea eta informatika egokitzea dira. Hori adierazi du behintzat galdetutako enpresen %29k. Ematen zaion garrantziaren araberako zerrendan, kontabilitatea da ondorengo arazoa (%27), eta pixka bat urrunago dago prezioak egokitzearen arazoa (%16). Merkataritzaren sektorean berariazko arazoak sortzen dira: balantza elektronikoak eta kobratzeko makinak egokitzea esaterako.
Hain zuzen ere helburu horrekin, enpresa mota horietan guztietan euroak eragiten dituen egokitze arazo horiei buruzko laguntza eskaintzeko xedez, badira hainbat informazio bulego Hego Euskal Herriko lau hiriburuetan nahiko aspalditik. Bulego horietan ikastaro bereziak eskaintzen zaizkie enpresetako informatika eta kontabilitateko arduradunei. Ikastaro horietan, esate baterako, biribildu beharrak edo kapitalen inguruko kontabilitate aldaketek eragiten dituzten arazoak gainditzeko moduak erakusten dira.
Egokitze prozesu honek eragin ditzakeen kostuei dagokienez, enpresa arloko iturriek diotenaren arabera, urteko fakturazioaren %1,5 ingurukoa izan daitezke. Kopuru horren %70 informatika sistemaren inguruko inbertsioak lirateke. Adibide gisa, Gipuzkoan, egokitzearen kostuei buruz erantzun zuten enpresen %41ak 250.000 eta 1.000.000 pezeta artean balioesten zuen kostua. %36aren ustez, berriz, 250.000 pezetatik beherakoa izango zen, eta %22ari milioi bat pezetatik gorakoa izango zela iruditzen zitzaion.

Europako Batzordeak joan den apirilaren hasieran proposamen bat onartu zuen, 2002ko urtarrilaren 1ean egin beharreko aldaketa horretarako azken urratsa errazago eta estuasun handirik gabe eman dadin. Proposamen horretan 20 jokabide gomendatzen dira, eta, itxura batean, betetzen errazak ematen dute. Horietako bat hain zuzen, urtarrileko beherapenak hil horretako bigarren asteraino atzeratzea da, kontsumitzaileek prezioekin nahasmendu gutxiago izan dezaten.
Batzordeak dei egiten die eragile ekonomiko guztiei gomendio hauek bete ditzaten eta euroa izango duten 12 herrialde horietako biztanleek datorren urteko urtarrilaren 1ean kalera ateratzerakoan herrialde arrotz batean esnatu ote diren zalantzak uxatzeko. Gomendio hauek Europako 12 estatu horietako bakoitzean helburu horrekin hartutako neurri interesgarrienetatik egindako aukeraketa baten bidez osatu dira.
Urtarrileko beherapenak atzeratzearena izan daiteke, agian, gomendio horien arteko deigarrienetakoa. Izan ere, merkataritzan egun aktiboenak dira. Batzordearen beste gomendio aipagarri batzuk honakoak dira: arazo jakinetan bezeroei lagunduko dien pertsona batzuk izatea establezimenduetan edo banketxeak urtarrilaren 1ean irekita egotea.
Azken batean, Europako Batzordeak kezka nagusi bat du: enpresa txikiak eta ertainak euroa iristen denerako prestaturik ez egotea. Eta horregatik ari da erosleei nahiz saltzaileei informazio gehiago emateko ahalegina areagotu nahian.

Europako herritarrek euroarengan duten konfiantzak behera egin du azken hilabeteotan, batez ere Espainiako Estatuan eta Portugalen. Gaur egun herritar guztien arteko %55 soilik agertzen da euroaren alde (duela urtebete baino hiru puntu gutxiago) eta %37 aurka (duela urtebete baino lau puntu gehiago). Hala adierazten du Europako Batzordeak joan den maiatzaren 1ean ezagutzera eman zuen Eurobarometroak.
Txosten horren arabera eurogunearen hamabi herrialdeetan moneta bakarraren aldeko jarrera batez bestekoa baino handiagoa da (%62), eta, aldiz, moneta bakarra onartu ez duten herrialdeetan (Britania Handia, Suedia eta Danimarka) %26 soilik agertzen da euroaren aldeko.
Euroa ibilian jartzeko sei hilabete besterik geratzen ez diren honetan, moneta bakarraren aldeko jarrerarik tinkoena Italian aurkitzen da (%79), eta ondoren, Luxenburgon (%75), Belgikan (%72), Grezian (%70), Irlandan (%69), Espainiako Estatuan (%68) eta Holandan (%64). Aldiz, errezelo gehien azaltzen dutenak Finlandiako herritarrak dira (%45), eta horien ondoren, Alemaniakoak (%47), Austriakoak (%53), Portugalekoak (%57) eta Frantziako Estatukoak (%62).
Gizarteko herritarren sektoreen arabera, ikasleak (%67) eta goi mailako karguak dituztenak (%66) dira moneta berriaren aldeko jarrerarik onena dutenak, eta, aldiz, jarrerarik ezkorrena erretiratuek eta ikasketa handirik gabekoek (%45) dute. Euroari buruz jasotako informazioari dagokionez gehien kexatzen direnak Greziakoak, Portugalekoak, Ingalaterrakoak, Suediakoak eta Italiakoak dira, eta gutxien kexatzen direnak, berriz, Luxenburgokoak eta Danimarkakoak. Espainiako Estatuko herritarren arteko %54k "gaizki informatuta" dagoela uste du, orain dela urtebete bezalaxe.
Telebista, idatzizko prentsa, bankuak, irratiak eta familia dira, hurrenkerahoTestuak: Daniel Udalaitz

rretan, herritarrek gehien erabiltzen dituzten euroari buruzko informazio iturriak; eta kexu dira, agintariek, kontsumitzaileen elkarteek eta sindikatuek horri buruzko argibide handirik ematen ez dietelako