EMAKUMEA EDOTA HUTSAREN HURRENGOA

  • Euskal Herriko emakumeen bizimodua izan zuen hizpide nagusi orduko aleak, sehaskako haurtxo izatetik etxekoandre izatera heldu arteko garaiak aipatuz.

2021eko uztailaren 15ean
Antza denez misoginia, hau da, emakumea gutxiestea, oso ohitura zabaldua genuen geurean, baita 1971n ere. Hori atera daiteke ZERUKO ARGIAren 431. zenbakian agertzen zen "Goierriko emakume batek" izenpetutako idazlanetik behintzat: "Gure auzoko Mikelak alaba bat izan du eta urrengo azokan, bere senar Milixio ferian ikusi ta asten zaizkio zorionak ematen. Eta ala dio: 'Bai! Ez da gutxiagotarako ere'. Eta berriro galdetzen diote: 'Ez al aiz ba aita egin?'. 'Bai. Azaldu zaigu utsaren urrengo bat'. Ori entzutean, ardangelako mirabeak esaten dio: 'Kontuz itz orrekin. Zerorri ere, andra koskor bat etxeratu arte larri ibilli zerala entzun det ba. Alabatxo bat izango zan ura ere, zurea bezalaxe!'". To!


EZJAKINTASUNA NAGUSI

Nork esan zenbat itsutasun eta ezjakin zegoen -ala, dagoen?- kontu honetan? Nik ez, bederen. Baina ezjakintasuna aitatu dudanez, joka dezadan gizalegez eta ezer baino lehen neurea aitortu: izan ere, Jose Antonio Sistiagak egindako filmari eskaintzen zion Z. ARGIA hark bere lehen orrialdea. Film hori, Sistiagak eginiko lehena, oso interesgarria behar zuen izan -"munduaren zehar, txalo eta sari ugari jaso ondoren Donostian ikusi berri" zuela ohartarazten zien irakurleei Luis Haranburu-Altunak-. Haatik, nik ez nuen ikusi, eta barkatuko ote zait haren titulua ere ez badut aipatzen, lehen orrialde osoaz gain zazpigarrenaren pusketa dezentea bete arren, elkarrizketa luze hartan behin ere ez baitzen aipatzen film horren izenburua -behar ere ez orduan, apika, hain ospetsua izanik seguruenik denen ahotan egongo zen-eta-. Apustua egitea balitzait, "Lan" izan zitekeela esango nuke, han-hemenka horixe agertzen zelako izki larriz idatzia... Dena dela, film horri buruz neukan ezjakintasun ikaragarria medio, erabaki nuen beste gai bati kosk egitea, eta hara zergatik iritsi nintzen "Goierriko emakume batek" izenpetutako "Emakumea dala-ta" idazlan bikainera!
Ni bezalakoen ama, izeba edo amonak bizi izandakoari eskainitako lan hark, "etxekoandrea" hitza zeukan hizpide. Egilearen iritziz, "entzun edo irakurtzean, itz bat nola edo zer eratan artzen dan, asko esan nai du eta 'etxekoandrea' baiño itz txukunagorik, oitura bezela ez da noski Euskal Errian emakume eldu batentzat, zeren orren urrena ibilli oi dana, neskazarra edo atsua izan oi da". Halere, bere ustetan, "aurreko orren idazlanari -Luis Haranburu-Altunaz ari zen- bere esnaia edo muiña ateratzeko ez dago Euskal Erritik atera bearrik", zeren emakumea "etxekoa, etxeari lotua, beti katibu dago gizonezkoaz konparatuta. Orrengatik, ongi daritzat emen jartzea, emakumearen bizitza nolakoa izan dan; eta guzia dijoa nik nere senitarte, erriko eta inguruetan ikusi ta entzun eta ezagutu dituanaz, gutxi gora beera".
Eta hitzaurrearen ondoko lehen emaitza gisa, lan honen hasieran jasorik agertzen den pasadizoa eskaintzen zuen.


GUZTIEN MENPE BIZI BEHARRA

Gero, "Senideak ugaritzen" zeritzan pasartea zetorren. "Ba ditu anaitxo bat edo bi eta orra aiei kontu egiten gure neskatxoa lau-bost urte orduko, seaskari eragin negar egiten badu, berogarriak zuzendu eta abar. Ara berealatik asi egia biurtzen, idazlearen 'mitoa', etxekoandre edo etxeari lotua bein sei, zazpi urtez gero, sukaldeko lana, ontziak garbitu, naiz ta garbilekura ezin iritxi. Eta bitartean, mutikoak azitzen baiña oriek gero ere ba daukate noski non nekatua eta orain behintzat, utzi deiogun. Eta or dabiltz jolas ta borroka, euren biurrikeritan".
Eskola ordua iristean, "ikastolara ere pozik joango litzateke gure neskatxoa. Iñoiz bidali izan dute baiña badakizute zer erantzun dioten: Orrek, meza-liburua irakurtzen ikastea, aski du. Zertarako emakumeak eskola gehiago?". Hamar urterekin, "Jaunartze aundia" ospatu ohi zen lehengo garai haietan, eta "ori egin orduko, zai dauzka batetik eta bestetik, neskametzarako eske". Eta neskame zihoazen, "Goierriko emakume batek" aipatutako adibide hartan baserri batera. Han, lan eta lan arituko da, etengabe. Gaitz erdi, halako batean erromerira joateko baimena ere ematen zaio, baina "erriko festak eta erromeria ustekabean luzatu eta etxeratzerakoan, bidean, jo ez diote ba, illunabarreko 'avemaritako' kanpaiak? 'Au al den neska etxeratzeko garaia?'. Zigorra eta ez nolanahikoa, aitaren eskutik artua; eta binbitartean, anaia, oraindik gazteago dana, or dabil, Jainkoak dakian ordutan. Orri, barkatu bear zaio; ez da itxurazkoa orri erritan egitea".
Hemezortzi urte. Maitemintzen da. Ez alferrik! Bere kuttuna ez da aitaren gogokoa. "Nik billatuko diñat ori baiño etxe obegoko maiorazkoa!", ohartarazten du hark. Esan eta egin. Aitaren "kinto" -lagun baten semearekin ezkondu beharko du, nahita nahiez. Trukean, hamar mila erreal ordainduko ditu aitak eztei egunean, diru-poltsa atera eta esanaz: "Au da nere alabari ematen diodan dotea". Baina, "aitak azaldu, alabak ikusi eta senarrak jaso"tako dotea izango da "berea".
Jarraitzen zituen ematen "Goierriko emakume batek" hain era bikainean agertutako gure kulturaren ezaugarriak, baina... lekua bukatu zait eta besteak ezin jaso.

DABILTZANAK
Urkidi, 1971-VI-06
Aberritik urrun, amairu urte luze egin ondoren, Australiako Melbourne uri ederrean, etxeratu da aita-amari ikertalditxo bat egitera etorrita Joseba Urkidi Bilbao eta bere emazte liraiña. Laster, berriro be, arantza joateko asmotan dabiltzaz. Ostera on bat egin. Obeto bizi eta Kurtziotarrakaz ez aaztu. Atzerrietako lan ogia/ Gozoia baiña latzagoa...

EUN DA LAU LANGILLE LANETIK BIALDUAK
Astez aste, 1971-VI-06
Bizkaitik datorkigu berria: "Franco-Belga de Minas" lantegintzak eun da lau bialdu-agiri zabaldu ditu bere langilleen artean. Elkarte orrek Gallarta eta Somorrostroko lurretan lan egiten du. Eun da lau sukaldetan, beraz, giro estua sortuko da, biar zer jango asmatu eziñik. Lantegi berean 239 langille ari dira lanean; eta leengo batean, bizimodua garestitu dala ta jornala jasotzeko eskatu zuten. Gorakada ori iristeko asmoz, batzuek lana utzi zuten. Ortik etorri zaie orain lan-tokitik bialduak izatea. Ez bear au ezin luza diteke guztion kalterik gabe. Leenbaileen zuzenduko al dute nagusi-langille arteko kinka au!

EMAKUMEEN LEKUA
Eliza bizi da, 1971-VI-06
Oraingo iraultze ta zalantzen erdian, Elizak berea duen irakatsirik badu emateko; eskua eman bearra dauka gizonei etorkizuna menderatu ta antolatzeko ari dituzten ekiñaldietan. (...) GAZTEAK: Uri-bizitzak eta industri berriak, gaiñera, orain artean gutxi ezagunak ziran arazoak ateratzen dituzte azalera. Esaterako, sortzen ari dan mundu ontan zer egiteko izango dute gazteek? Gazteri berrizale, goranai ta nora jo ez dakianaren eta adiñekoen artean zail agertzen da elkarrizketa. Nork ez du ikusten, famili-barruetan ere, paketxarrak, elkar artu eziñak eta igeskadak sortzen dirala, eta or eztabaidaka diardutela, ea nola agindu bear dan, nola aukeramena landu, nolako bizilege ta siñiskaiak eman. Orra gizartearen sustrairik sakonenak jotzen dituzten eztabaida-gaiak. EMAKUMEEN LEKUA: Errialde askotan, era berean, badiardute, eta batzuetan eskabide gogorrak egiñez, emakumearentzat bere legea egin bearrez, oraindik or dirauten ezberdintasunak kendu eta emakumeak eskubide berdiñak eta berari zor zaion begiramena iritxi dezan. Ez degu aipatu nai beste berdintasun gezurrezko ori, Egilleak berak jarritako ezberdintasunak ukatzen dituen ori. Berdintasun ori, emakumeak etxean eta gizartean daukan eginkizun berezi ta ain bikaiña ukatzea litzake. Legeak, ordea, aurrera egiterakoan, emakumearen eginkizun bereziaren alde jo bear du, eta, era batera, aren nortasuna ta jabetasuna zaitu, eta berdin, ekonomian, gizartean, kulturan eta politikan parte artzeko daukan eskubidea ere.


Azkenak
LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


2025-01-03 | Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]


Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]


Segi dezala akelarre antifaxistak

FERMIN MUGURUZA  40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.

-------------------------------------------

Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]


Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]


Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).


Eguneraketa berriak daude