Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
igandea 2024ko irailaren 01an
"NIRE OBRA NIRE OBSESIOEN, NIRE HARREMANEN EMAITZA DA"
- Hamabost urte joan dira Dora Salazar artista altsasuarra lanean hasi zenetik eta egun gutxi Bilboko Windsorren azken erakusketa paratu zuenetik. Iraganaz eta orainaz mintzatu gara Gasteizko bere etxe-estudioan. Ez baitu gogoko etorkizunean pentsatzea; gero gerokoak.
Gasteizko etxean egiten du lan Dora Salazarrek azken aldian. Garbi utzi digu hori etxean sartu eta pasiloaren amaieran topatu dugun kobrezko hariz eginiko meninak. Elkarrizketa guztian parean izan dugu, Doraren hitzak baieztatuz, 38 urteko altsasuarraren ibilbidearen azken etaparen erakusle. Oraindik amaitzeke badago ere, arin, hegalari ageri da kobrezko menina korridore estuan.
Bilboko Windsor galerian duela gutxi arte zabalik izan duzun erakusketan "Humano demasiado humano" eta "Ciudades de hilo" serieak bildu dituzu. Hitz egiguzu zure azken lanez.
BBKren beka bat lortu nuen eta hortik abiatuta nire lana aldatu egin dut. Altsasuko estudioa utzi nuen eta horrek materialak eta teknikak aldatzen lagundu dit. Gainera etxean lan egiteak beste konnotazio batzuk ditu, obsesiboagoa da. Eta egunerokotasunarekin lotura handiagoa du, egunero bizitzen ari zarenetik abiatzen baita lana. Dena den, haustura ere ez da horren garbia, baina erronka bat badago, materialei dagokienez batez ere. Baita kontatzen ditudan gauzetan ere. Zentzu horretan pertsonalagoa da.
Duela bizpahiru urte "artea artearengatik" ideia ez zenuela gustuko esan zenuen. Baina baita gero eta estetagoa zinela ere.
Hori egia da. Orain egiten ari naizena esteta da guztiz.
Baina non dago oreka?
Artearen kontzeptu itxia da gustuko ez dudana, bizitzarekin kontakturik ez duena, artearen arazoez, espazio, denbora edo material arazoez ari dena. Bizitzarekin lotura duen bidea behar dut nik. Artearen oinarrizko postulatuak (piezak espazialak izatea, konposizio bat izatea, egitura bat...) ez dira inoiz niretzat helburu izan. Hasieran adibidez espazioaren nire kontzeptua oso teatrala zen. Gero, garai batean, espazioari eta formari buruz asko hitz egin nuen, beharbada lehenago nire lanak espazioarekiko interes faltaren bekatua zuelako. Eta horrekin geratu nintzen, orain egiten ari naizena ere oso espaziala baita. Heziketa eta obserbazio kontua da eta ez dut teoria jarraitzeagatik egin. Agian nire formazioagatik izango da. Fakultatean nengoenean Oteiza eta Txillidaren postulatuak nolabait atzean utzi genituen. Une horretan beste korronte batzuek eragin gintuzten: pop-ak, azken dadaismoak... formak ez zuen hainbesteko garrantzirik, gauzak kontatzea zen garrantzitsua. Asko esperimentatu dut, baina azkenean horrekin geratzen naiz. Eta uste dut artea hortik doala egun; gauzak kontatzeko eta bizitzatik gertuago egoteko behar hori dagoela.
Zer kontatu nahi duzu?
Hori ez dut oso garbi. Kontatu nahi dudala diodanean ez dut esan nahi narrazio lineal eta koherente bat ezarri nahi dudala. Beti esan nahi duzu zeozer. Horregatik beti landu izan dut figurazioa, errazago iristen delako, gertuago dugulako. Baina kontradikzio bat beti dago nire lanean. Aurretik ikusitakoa, inguruan duguna, irudikatzen dut, baina hori trastokatua dago. Lan prozesuan badakit nola aritu nahi dudan, baina ez horrek zertara eramango nauen, non amaituko dudan. Gustuko dut sorpresa hori.
Kontatzen duzuna publikoak modu ezberdinetan interpretatu dezake. Kezkatzen al zaitu zure lanaren harrerak, jendearengan eragina izateak?
Ez. Edozein publizitatek atzean talde handi bat dauka eta helburu zehatz bat. Horren aurrean nik zer egin dezaket? Hori ez da gainera inoiz nire helburua izan. Faszista samarra ere iruditzen zait. Ez dut inoiz diskurtso garbi bat zabaldu nahi izan. Askotan entzun izan ditut nire lanen inguruan inoiz burutik pasa ez zaizkidan komentarioak.
Asko saltzen al duzu?
Asko?... Horri esker bizi naiz.
Eta nork erosten ditu zure lanak?
Diru mordoa dabil hortik...
Lehengo batean irakurri nuen artelan ugari arrazoi fiskalengatik erosten dela.
Nire kotizazioak gora egin du, baina ez hainbeste. Nire lanek ez dute oraindik horretarako balio. Windsorren saldutako bi obretatik bat dentista batek erosi du. Arrebato sentimental bat izan zen, erakusketa jaso baino lehen eraman zuen. Horrelako ezustekoak hartzen ditut batzuetan, eta horiek obra nik baino gehiago maite dute. Niri egitea interesatzen zait, ez gordetzea.
Eta, atrebentzia ez bada, zenbat balio du horrelako arrebato sentimental batek?
800.000 edo 900.000 pezeta inguru. Baina nik gehienbat gauza merkeagoak, txikiak, marrazkiak... saltzen ditut.
Deskribatuko al zeniguke zure lan prozesua?
Nire lan egiteko modua aldatu egin da materialarekin batera. Batzuetan ideiak materialera eramaten zaitu eta bestetan materialak ideiara. Azkenean lan bakoitzak bere prozesua du. Orain kobrezko hariak baldintzatu egiten nau; baina laster utzi egin beharko dut, bestela gehiegi amaneratzeko arriskua dut. Kontzeptu edo material berri bat bilatu beharko dut.
Zarauzko malekoian zure eskultura bat dago. Nola sortu zen proiektua?
Deialdira azken unean aurkeztu nintzen eta zorte izugarria izan nuen. Horrelako lehiaketak loteria bezalakoak dira. Esperientzia moduan oso aberasgarria izan zen eta, gainera, eskala handian ez nuen inoiz lanik egin. Kezkaturik nengoen, hiru piezak eskala txikian aurkeztu bainituen eta ez baineukan garbi nola egin aurrera. Azkenean lana bete eta gustura gelditu nintzen. Separatu samarrak daude beharbada... Orain, hemen, Gasteizen beste batzuk jarri nahi ditut.
Kalerako lan egitea ezberdina izango da, ezta? Ingurunea kontuan hartu beharko duzu...
Zarauzko kasuan, alde batetik ez nuen nire eskultura oztopo izaterik nahi. Niri itsasora joan eta itsasoa ikustea gustatzen zait. Brontzezkoak dira eta paisaiarekin bat egiten duen kolore urdinxka, berdea, hartu dute. Horregatik erabaki nuen hiru pieza txiki egitea, handi bakarra beharrean. Orohar kanpokoa eta barrukoa batzeko joera daukat. Kalerako lanak iristen erraza izan behar du. Galeria batera nahi duena sartzen da, baina kalean dabilena behartuta dago zure lana ikustera.
Hamabost urte daramazu lanean eta zure ibilbidea nahiko lineala bada ere, zein eboluzio izan duzu materialei dagokienez?
Nire lehen erakusketan aulkiekin egin nuen lan, gero altzariekin, gero bizikletekin, gero latekin... Nire lehen etapa guztian hondakinekin egin nuen lan.
Zergatik hondakinekin? Arrazoi ekonomikoak ere tartean al ziren?
Bai, hori ere bazen. Badakizu, fakultateko urteak... Nire lehen lana kontainer batetik hartutako bi aulkirekin egin nuen. Baina hondakinek badute, alderdi ekonomikoaz gain, beste ezaugarri bat: inork nahi ez duenarekin zerbait interesgarria sortzea. Bestalde, baldintzatu egiten zaitu, material zatiak dituzu eta puzzle moduko bat egin behar duzu. Ez dituzu forma guztiak zuk erabaki behar, materialak berak ematen dizkizu batzuk. Niri muga horiek batzuetan gustatzen zaizkit, bestela betiko pieza berdinean jardungo nuke lanean. Beste batzuetan gehiegi mugatzen dutela egia da, ordea. Hondakin zatiek berek gehiegi esaten dute, obrak osotasunean esaten duenaz gain. Orain ez dut hondakinekin lan egin nahi. Baina horrek ez du esan nahi materialak ez duenik ezer esaten; duen kargarekin lantzen dut material jakin bat.
Eta formei dagokienez?
Nire lehen erakusketa nire modura antolatutako historiaren pertsonaien bilduma zabala zen: dantzari batzuk, On Kixote, Kristo... pertsonaia mordoa pilatu nituen. Orain, alderdi humanoa aztertuago eta antolatuago ageri da nire lanean. Baina giza irudiarekiko interesa nire ibilbide osoan izan dut.
Bereziki emakumezkoen irudia landu duzu. Zergatik?
Batetik, arte historia gizonezkoek egindako emakumezkoen biluziez beterik dago. Eta gizonezkoek gizonezko modeloak ere ezarri dituzte. Eta nik emakumezko batek egindako emakumezkoa egin nahi dut. Bestetik, ni emakumezkoa naiz eta emakumezkoen gorputza hobeto ezagutzen dut. Dena den, nire eredua nahiko androginoa izan da beti, nire emakumezkoen irudiek sorbalda handiak dituzte, esaterako; ezarritako pautak ez jarraitzeko ahalegina dago hor.
Emakumezko eta gizonezko artisten arteko desberdintasunen inguruan hitz eginez, joko horretan sartzea gustuko ez duzula esan izan duzu.
Shapiroren lana ezagutu nuenean asko gustatu zitzaidan eta, ez dakit zergatik, baina gizonezkoa zela pentsatu nuen. Harritu egin ninduen emakumezkoa zela jakiteak. Baina, beste alde batetik, emakumezkoek arte historiari ekarpen bat egin diotela pentsatu nahi dut. 70eko hamarkadatik aurrera emakumezkoen presentzia nabarmendu egin zen, baina adituek ez dute horrek eraginik izan zuenik esaten. Nik, ordea, emakumezkoek modu eta estrategia berriak ekarri dituztela pentsatzen dut, eta gizonezko batzuek bide horri heldu diotela. Baina ez dut femeninoa eta maskulinoaren arteko afera horretan sartu nahi, ez baitut sinesten modu femenino edo maskulinoetan. Ez dago arte femeninorik. Izan ere, azken finean, nork definitu du femeninoa? Nik beste modu batera definituko nuke. Pluralean sinesten dut, bakoitzak diskurtso berri bat proposatzean, eta ez idatzitako historia jenerikoan.
Zuk lehenxeago esan duzu, gizonezkoek hainbeste emakume irudikatu ondoren, emakumearen irudia emakumea zaren aldetik egin nahi duzula.
Baina arte historiaren berrirakurketa modura egiten dut hori. Historia errebisatu eta bertsionatzea gustatzen zait. Meninak, esaterako, askotan bertsioneatu ditut. Nolabait arte historiari ekarpen bat egiteko modu bat da. Noski, modu fiktizio eta pertsonal batean. Atzera egiten dut, baina ez soilik errebisio moduan, heziketa dosi handi bat ere badu horrek. Nik nire lanarekin zalantza batzuk ditut, artista jakin batek obra jakin horretan irtenbidea bilatu die eta nik hori erabiltzen dut. Ez da irudiak kopiatzea, elementuak xurgatzea baizik.
Artea desmaterializatzen ari omen da eta zuk artelan kontzeptu klasikoarekin jarraitzen duzu, zure obra oso fisikoa da.
Nik fisikoa behar dut. Nire obren atzean ideia ere badago, baina gauzen sentsibilitatea behar dut. Artearen barruan aukera asko dago eta nirea objektu fisikoarena da. Proposamen batzuk erradikalagoak eta itxiagoak dira publikoarenganako. Ni errazago iristen naiz. Nire obrak ez du gehiegi harrituko. Nik ez dut ibilbide intelektual bat, diskurtso kontzeptual bat. Nire obra nire obsesioen, harremanen emaitza da. Badu zerbait nolabait hegalaria, baina hemen dago, bertan dago.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Onintza Enbeita
#2
Eva Perez-Pons Andrade
#3
Maddi Sarasua Laskarai
#4
Xabier Letona Biteri
#5
Arkaitz Zarraga Azumendi
Azkenak
2024-08-30
Xabier Letona Biteri
Elektrizitate kontsumoa geldituta dago Espainiako Estatuan 2004ko mailan
Espainiako Sare Elektrikoak jakinarazi berri du ekaineko elektrizitate kontsumoa zein izan zen Espainiako Estatuan: 19.422 gigawat orduko. Hau da, 2004ko datuaren oso antzekoa: orduan 19.384 gigawat izan ziren.
2024-08-30
Julen Ugartemendia Carcedo
Bilboko genero-indarkeriagatiko epaiketetan kolore bereizgarriak jartzeko neurria ezabatzea erabaki du EAEko Auzitegi Nagusiak
Emakumeen Aurkako Indarkeriaren Bilboko bi Epaitegiek neurri hori onartu dute. Bilboko epaile dekano Aner Uriartek neurria emakumeak babesteko eta ez birbiktimizatzeko helburuarekin hartu dela esan du, baina Bilboko Abokatuen Elkargoak salatu du kolokan jartzen dituela ikertuen... [+]
2024-08-30
Urko Apaolaza Avila
Menditik hirira: zer ezkutatzen digu Pirinioetako sendabelar saltzaileen lanak?
XIX. eta XX. mendeetan ohikoa zen hiri nagusietako kaleetan ikustea janzkera tradizional ikusgarria zuten emakume batzuk, sendabelarrak saltzen. Ansotarrak ziren, Aragoiko Ansó ibarrekoak. Erakusketa batek haien historia kontatu digu, eta bide batez azalerazi du atzean... [+]
2024-08-30
Gedar
Pertsona migratuen deportazioaren alde agertu da Pedro Sanchez
"Migrazio zirkularra" sustatu nahi du PSOEren gobernuak, langile batzuek behin-behineko hainbat lan egiteko migra dezaten Espainiako Estatura, eta gero euren jatorrizko herrialdeetara itzul daitezen.
2024-08-30
Julen Ugartemendia Carcedo
Talgo erosteko eskaintza kenduko du Ganz MaVag talde hungariarrak
Ganz MaVag-ek adierazi du ez diola uko egiten etorkizunean tren-enpresa erosteko beste eskaintza bat egiteari. Talde hungariarraren ekintzari esker, Talgok eskaintza berriak entzun ditzake.
2024-08-30
ARGIA
Polio txertaketa igandean hasiko da Gazan
Igandean hasiko dira polio txertaketa egiteko su-etenak, goizeko 6:00etan hasi eta 15:00ak arte. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) eman du operazioaren berri eta bederatzi egunetan hiru esparrutan emango da: iparraldean, zentroan eta hegoaldean.
2024-08-30
Manex Usarralde Garmendia
Amezketako paper fabrikako langilearen heriotza salatu dute
30 urteko behargina hil da Amezketako (Gipuzkoa) paper fabrikan. Ibarra Argi Lanak enpresak azpikontratatuta zegoen. Elkarretaratzea egin dute ostiralean, 11:00etan, gertatutakoa salatzeko. 2024an hil den 38. langilea dela adierazi du LABek.
2024-08-30
Axier Lopez
Espainiar eta britainiar kolonialismoaren arrastoak ezabatzen hasi da Trinidad eta Tobago
Karibeko bi irletan kolonialismoaren loriarako dauden monumentu, iker eta izendapenak ezbaian jartzen hasi dira herritarrak eta gobernua. Lehen pausua eman dute agintariek eta erabaki dute herrialdearen armarritik Cristobal Colonen lehen espedizioaren hiru karabelak kentzea.
2024-08-30
ARGIA
Aurtengo hiru disko on eta gomendagarri
ARGIAko erredakzioak aurtengo zortzi hilabeteotan kaleratu diren diskoen artean hiru hautatu ditu, gomendatzeko.
2024-08-30
Olaia L. Garaialde
Eskoletan eduki sexualeko irudi faltsuak zabaltzen ari direla salatu dute Hego Koreako feministek
Neska gazteak agertzen dira irudietan eta Telegram bidez zabaltzen dituzte. Irailaren 1ean kanpaina bat abiatuko dute sare sozialen bidez, gobernuak neurriak hartu ditzan.
2024-08-29
Euskalerria irratia
Europako Mugikortasun Astea irailaren 16tik 22ra egingo da Iruñean
Iruñeak bat egiten du irailaren 16tik 22ra egingo den Mugikortasunaren Europako Astearekin, mugikortasun iraunkorra eta espazio publiko partekatuari buruzko hausnarketa sustatzeko diseinatutako jardueraz betetako programa batekin. "Konbinatu eta mugitu"... [+]
2024-08-29
Sustatu
Suitzan diote: Diru publikoa, kode publikoa
Duela aste batzuk Suitzak lege federal aitzindaria onartu du (Europako legedietan aitzindaria), LMETA delakoa, Loi fédérale sur l’utilisation de moyens électroniques pour l’exécution des tâches des autorités frantsesez,... [+]
2024-08-29
Gedar
Aurrekontuetan aitortutakoa baino are handiagoa da Espainiako Gobernuaren gastu militarra
2022an, urteko aurrekontuan onartutakoa baino %20 handiagoa izan zen inbertsio militarra; 2023an, %30 handiagoa. Europako herrialdeen gastu militarra Gerra Hotzaren amaierakoa baino handiagoa da une honetan.
Eguneraketa berriak daude