Urri omen dira ardorik gabeko pozak eta are gutxiago berriketak. Horrela zioen Luis Haranburu-Altunak, behintzat, ZERUKO ARGIAn "Euskal mitologia"z aurrera zeraman asteroko zitan "ardoa" sartzea erabaki zuenean. Irakurri ahala, bihotza pilpilean jarri zitzaion hemen idazten duen honi. Izan ere, sapristi! Oi zer gaia! Bere drogarik preziatuenak euskaldunon artean duen eraginaren azterketa! Haatik, ez zeuzkan denak berekin, zehatz-mehatz irakurrita baitzizkion Luis Haranburu-Altunari aurreko asteetako lanak, eta beraz, ondotxo zekien zorrotz bezain zehatz aditzera eman ohi zituela bere esatekoak...!

"Euskalduna antzu eta zurtz gertatzen da ardorik ezean", zioen hasieran, Oihenart-en "ahoa dabilano, sabela botz" itxaropentsua aitatu ondoren. Eta arrazoirik ez zitzaion falta, honakoa kontuan izanik: "Euskal Herria dela Frantziaren urren, alkoholarik gehien edaten dan Herria, gauza jakina" omen dugulako. Eta ez hori bakarrik, "jakina eta onhartua" baizik. Hara, bada, Haranburu-Altunak zuen kezka. "Hemen datza ene aburuan gure errurik larriena" aitortu eta berehala bere kritika eskaintzen hasten zen:
"Aztarrika dezagun gaingiroki bederen ardo-mitoaren funtsa".
Ukitzen zituen puntuen artean, sexua ere bazegoen. "Ikuspen sexual batetik egin lekioke so ardoari: 'Ardoa hobe diagu/ guk andrea baino'. Honela zioen G. Anduaga bertsolariak eta agian gure sexual problemaren soluzionea lortu nahi dugu ardoaren bidez".
Haranburu-Altunak, halere, badaezpada-edo, ez zeukan horrelako gai sakonean gehiei korapilatzeko ez asmo ez gogorik, jarraian adierazten zuenaren arabera: "Hemen luzatu gabe, zuzenean ardo-mitoaren alderdi politikoa zehaztera noakizue. Nor beraren etxean edan leike ardoa, baina ardo honek ez du piparrik eta ez grazi nabarmenik. Ardoa ardo izateko lagun artean edan behar da" baieztatzen zuen aurretik, bere baieztapenaren arrazoiak azaltzeko gero. "Ardoa soilik harturik eta kimiko elkartu bat bezala ikusirik, mahatsetik ateratako edari bat besterik ez da. Mitotik at arkitzen da. Baina ardoa politiko eta ekonomiko egitura batean kokatua denez gero, mito bezala agertzen zauku".

Ondoren, alkoholaren "bertuteak" aipatzen zituen. Besteak beste, hauexek: "Antzuena ere haurdun bihurtzen du. Mutuari hitza. Motelari bizia. Traketsari finezia. Hozperari beroa ematen dio. Ardoak 'bizitu' egiten du". Eta horrek guztiak bultzatzen omen ditu ardoa maitatzera.
Ez dira bakan batzuk izango, zeren "euskal gizartearen maila guztietan aurki daiteke ardoa" eta hau "sozializatua" omen dugulako. "Inork -'Nik ez dut edaten'- esaten duanean, benetan miresgarri iruditzen zauku. Ala fede! Nolaz leike hori? Ardorik ez edan? Eta bat-batean kulpa-dun senti arazten dugu ur-zale ausarta. Ardoa edaten ez duanak ez lezake zainetan odolik ez eta bihotzean segoa besterik izan. Euskal Herriko ur-zaleak ba du problemarik".
Kontxo, horrela ikusita...! Hain gaiztoak al gara? Okerrena, ordea, irakurtzeke neukan: "Behin maitatu den ardoa ez leike gero gorrota; eta horrela euskaldunok aitzakizko eta zinezko arrazoiez etika bat osatu dugu, eta ardo-etika hontaz izkutatzen dugu zenbait akats eta erru. 'Guztiok edaten diagu ardoa, beraz ez lezake txarrik egin'. Denok erren garenez, zuzen dabilena nabarmen".
Gero, arazoari aurre egin ziezaioketen neurriak eskaintzen zituen. "Hordikeriari aurre egiten ez dion gobernua ez da gobernu jatorra izanen", aldarrikatzen zuen, izki larriz, eskaeraren arrazoia agertu baino lehen: "Ardoa politikoa da; eta ez bakarrik ekonomikozko egituran ardo produkzio eta kontsumoak garrantzi handi bat dualako. Gizonaren alderdi guztiak politiko dira eta are gehiago ardo irrikia, zeren ondorio latzak eta astunak dakazki gizarte guztirako. Ardo gutizia dela ta zenbat familia deseginik? Zenbat haur elbarri? Zenbat gizon alkoholak harturik ezertarako gauza ez direla? Mindura eta malura dario Euskal Herriko ardoak. Eta gaitz horri aurre ematen ez dion egitura politikoa ez da jatorra izanen".
Are gehiago zioen: "Agian, ardoa ez da euskaldunon gaitzik nagusiena baina beste gaitz handiagorik estaltzen digu. Gisa hontara, sarritan jokatzen da politika alorrean. Alegia, zuhaitz bat jarri basoa izkutatze arren. Bidenabar diot, ez lezakeela" -izki larriz hemendik aurrerakoa- "Euskal Herriak aurrerat jo, ahalik eta ez duan ardorako irrikia bide honetatik zuzentzen".
Beraz, nola harritu, ondorengoa irakurtzean? "Abisu eta ohar ematen diat euskaldun: gaur gauen libro eta bakarrik mozkortu eginen haizenean, ez duk bildurrik ez eta kulparik izanen, lurrean etzanik, izanen duk pozik. Baina ostera bihar goizean lepoezurreko minaz esnatzean, ohar adi Euskal Herriak berdin irauten duala". Eta jarraian, Axularren hitzok: "Ohoin bat, iokari bat, arnegarri bat, putaner bat, gaixto da: ordea gizon da, bere adimenduan dago, zerbaitetako gai da. Baina hordia, ardankoia, abere da, ezta gizon".
Ez dakit zuek, baina ni, emakumea nauzuen arren, bihartik aurrera urzale!