"TXAPELKETAKO FINALA KULTUR EKITALDIRIK GARRANTZITSUENA DA"

  • Nafarroako Txapelketa bertako bertsolaritzaren isla da. Horren arabera bertsolaritza gaztea ageri da, maila parekatua duena, urtero sorpresarentzat lekua duena. Nafarroako labelaren berezitasunak aztertu ditugu bertako kasta nagusiarekin.
Berako gorakada oraindik jaitsi gabe, Manolo Arozenarengana jo dugu bertako bertsolaritzaz eta txapelketaren zentzuaz hausnartzeko. Manolo da Nafarroako txapela urte gehienez eraman duena, eta bere oinordekotza ziurtatuta utzi duenabertso eskoletan.

Zure harrobitik atera da Nafarroako belaunaldi indartsuena: Silveira, Estitxu, Olaetxea, Telletxea... Zein da formula?
Ez da erraza. Hasieran dena izaten da ilusioa, eta gero denborarekin ilusioak itzaltzen joaten dira. Horregatik, oso garrantzitsua da talde giroa, alegia, bertso eskolaz kanpora ere afaltzera elkarrekin joatea... Taldea dagoenean, errazagoa delako ilusioari eusten.

Txapelketa bertsotan jarraitzeko motibazioa da?
Bai, ilusioa mantentzeko bertsotan egin behar da eta Nafarroan dagoen aukera bakarra mementoz txapelketa da. Bertsolaritza Txapelketagatik dago bizirik, baina Txapelketak beti ematen ditu ostikoak. Bat edo besterentzat ona izaten da, baina beste denentzat txarra.

Harrobia nola dator?
Nik uste Euskal Herri osoan bezala Nafarroan ere, orain baino egoera hobean egon izan dela. Duela 10-12 urteko apar hura bere lekura joan da. Aurtengo Txapelketan 17-18 urteko batzuk ikusi ditugu (Julen Zelaieta, Ekhine Etxepeteleku...), eta horien atzetik urte batzuetako hutsunea dator. Badira 12 urtekoak, baina geroago etorriko dira.

Hain Txapelketa gaztea izanda, beteranoenetako bat zeu zara. Zer helbururekin joaten zara txapelketara?
Nik oso zahartuta, 38 urterekin, hartu nuen parte lehen aldiz Txapelketan. Oso Txapelketa zaharkitua zen, eta finaletan gazteenetakoa nintzen. Orduan txapela lortzea nuen helburu. Aspaldiko urteetan ez, ez nau gehiegi motibatzen ere. Aurten parte hartzera animatu egin nautelako atera naiz, eta ikusten dut orain gazteak direnak ere (Estitxuk eta Silbeirak kasu) hamargarren txapelketa jokatzen ari direla. "Nik hamalaugarrena dut eta utzi egin behar dut", pentsatzen duzu. Baina hamargarren txapelketa duenak datorren urtean esaten ahal du hori. Errazena litzateke ez ateratzea, baina beti esan izan dugu Nafarroan bertsolaritza bizirik dagoela erakutsi behar badugu, Txapelketa urtero egin behar dugula. Bestela nafar bertsolariak urtean zehar ez baitira beste inon ateratzen.

Nafarroako Txapelketa soilik bertsolaritza da, edo zerbait gehiago?
Azken hiruzpalau urteotako finalak nahiko politak atera dira, eta 1.000 pertsona inguru bildu da ikusten. Final hori Nafarroan kultur aldetik egiten den ekitaldirik garrantzitsuena da, dudarik gabe. Nafarroako kultur eta euskal mundua nola dagoen ikusita, gero eta behar handiagoa izango du Txapelketa egiteko.
Zerbaitegatik antolatu da aurten saio bat Lodosan, iaz Tafallan... Nafarroa zabala da, eta Nafarroa osoan bertsolaritza zer den erakusten saiatzen gara.

Bertsolari nafarrek ba al dute lekurik Euskal Herriko plazetan?
Zaila da oso. Garai batean Nafarroako bat eta Bizkaiko beste bat eramaten ziren saioetara, baina hori bukatu zen. Nafar bertsolariak ezin gara egon beste herrialdeetatik deitzeko zain. Bertsotan aritzekotan, autoantolakuntza lana egin beharra dago. Bortzirietan, bertako taldekako txapelketa egin dugu hirugarren aldiz, inguruko auzoetako festetan sei-zazpi saio egiten ditugu urtero, eta horrelako saioak antolatu behar dira. Bestela, urte osoan bertso eskolan aritu eta gero, ez badago Txapelketa besterik, horrek berak desanimatzen zaitu.

Orain arte Nafarroan urtetik urtera aldatu izan da txapeldunez.
Nafarroan badira hamar bertsolari txapela irabaz dezaketenak. Badirudi orain Ametsek besteen gainetik maila ematen duela. Eta badira beste bi-hiru bertsolari besteen ondoan nabarmentzen direnak. Baina txapelketa batean huts bat nahikoa da beste batek irabazteko. Nik 91-92-93 urteetan irabazi nuen Txapelketa eta geroztik aurten arte ez du inork bi aldiz segidan irabazi. Gainera komeni da jende ezberdinak irabaztea, horrek animatzen zaituelako. Urtero Txapelketa egiteak arrisku hori dakar: bertsolari gazteek noizean behin ez badute ezer lortzen, desilusionatu egiten direla.

Finalerako zure izena esatean edo txapela janztean ez duzu aparteko poz aurpegirik jartzen. Zergatik?
Aurten kanpoan geratu naiz, eta minutu bateko pena izan nuen, ustez sailkatua bainintzen. Handik hamar minutura, nire lekuan sailkatu zena nirekin etorri zen kotxean eta pozetan nengoen. Ni baino 27-28 urte gutxiago dituelako eta hori oso garrantzitsua da. Ni ez naiz sekula harrotu Nafarroako Txapelketa irabazita. Badakit Nafarroako txapela jantzita ez naizela Egaña. Lehendabiziko txapela janztean poza sentitu nuen. Baina handik aurrera, jende gaztea sartzen hasi zen eta irabaziz gero, erdi poz eta erdi pena sentitzen nuen. Laugarren Txapelketan ondoan nituen Estitxu eta Silveira, bostgarren Txapelketa jokatzean Iñigo, Estitxu Fernandez, Amaia eta Aitor Telletxea eta beste koadrila bat ere bai. Nahiago nuen haien tartean edo atzetik geratzea. Haien poza nire poza zen, hamar urte zituztenetik astero biltzen baikinen bertsotarako.

Sanzekin zer moduz?
Nafarroko Aurrezki Kutxa izaten dugu babesle nagusia, eta kutxa hori Nafarroako Gobernuaren esku dago. Beraz, alde horretatik ez dugu inolako trabarik. Badira beste diru iturri batzuk, bertso eskolak direla edo eskolarteko txapelketak direla... Oraingoz, ez da mozketa handirik ezagutu, pentsa dezagun ez dela izanen gero ere!.

Amets Arzallus, bertsolaria
Amets Arzallus, bertsolaria
Bertsolari gisan, zaila da, txapelketarekiko distantzia hartu, eta kanpotik begira jarriz, balorazio zuzen bat egitea. Oraino zailagoa, dena borobil atera zaizularik. Etxabek zioen bezala, ordea, "oker zuzenik" ez da izaiten, eta oker dagoenarekiko balorazio zuzen bat egitea zaila bazait ere, saiatzera noa.
Egia da, final polit batek, gainerako guzia itzalpean uzten duela. Dena ahanzteko balio duela, alegia. Baina, aurtengo txapelketan, guzia ez da borobila eta polita izan. Beraz, Berako finalak itzalpean utzitakoa, argi ez zegoena, argitaratzea komeni da, ahantzi aitzin. Silveirak Etxaberi eman zion arrapostuaz oroituz, garaia badenez, okerrak zuzentzen hastea izanen da onena.
Lehenik eta behin, antolakuntzak sartu du hanka. Txapelketa burua galtzear egon da, eta batzuk buru belarri saiatu direlako, aitzina eraman ahal izan da. Hasteko, aste beteko berantarekin hasi zen. Atzerapenak, nahasketa bat baino gehiago eragin zituen, eta horrek, bertsolariengan eragina izan du. Zerbait oker zegoenaren sentimentua denongana kutsatu zen, eta finalerdiak horren islada izan ziren. Bertsolariek nahiko sufritu zuten, eta entzuleek ere, bertsolariek adina bai. Ezintasun bat ageri zen. Leitzan, bazen jende sobera, baina bertsoak eskas ziren. Iruñean eta Izpuran aldiz, jendea eskas, eta bertsoetarik ez aski. Beti zerbaiten faltan ibili gira. Beti, edo finalera heldu arte behintzat bai. Azken saio horrek salbatu eta itxuratu du dena. Eta beharrik.
Hala ere, oker zegoena ez du finalak estaltzen, eta txapelak ere ez du estaliko. Bazkari exkax bati, alferrik da deserta on bat gaineratzea. Ezpainetan zapore ona utzirik ere, tripako min ugari sor litzazke. Ez du nehor asetzen gainera. Beraz, aitzina begira, aurtendik hasiz, goizik eta ongi pentsatu beharko dira gauzak. Heldu den urterako. Edo bertzenaz, bi urteren bururako.


Azkenak
Ertzain bat atxilotu dute homizidio saiakera egotzita, lan orduetatik kanpo hiru pertsonari tiro egiteagatik

Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.


Sardiniak ezetz esan dio kolonizazio energetikoari

Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.


2024-08-08 | ARGIA
Venezuelako Askapenaren brigada
“Herriak eta gobernuak ez dute atzerapausorik onartuko”

Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.


2024-08-08 | ARGIA
Puigdemont Kataluniara itzuli da zazpi urteren ondoren, eta berriz ere desagertu da

Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]


2024-08-08 | Sustatu
Twitterren alternatiben analisia: Bluesky, Mastodon eta Threads

Elon Musk-en jarrera ultra eta toxikoak egunetik egunera agerikoago izanik, X/Twitter noren eskutan dagoen edozeinek ikusten du. Berriz ere egunotan sare horretatik alde egiteko deiak eta agurrak ikusten ari gara, eta horren harira artikulu interesgarria irakurri dugu Electronic... [+]


Israel Donostiako Klasikotik kanporatzeko eskatu du Gernika-Palestina herri ekimenak

Larunbatean zeharkatuko ditu hiriko kaleak Donostiako Klasikoak, eta Gernika-Palestina herri ekimenak Israelek bertan duen presentzia salatu du, prentsaurreko batean. Adierazi dutenez, “genozidioa eteten ez duten bitartean” klasikoak ez luke Israel-Premier Tech... [+]


Egiazko arrazoia Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko

Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko helburua ez da erresistentzia ahultzea. Benetako asmoa da inteligentzian eta arlo militarrean bere nagusitasunaren irudia berrezartzea Israelgo iritzi publikoaren aurrean .


Puigdemontek esan du osteguneko inbestidura saioan izango dela

2017tik Bruselan dago Kataluniako presidente ohia, baina itzultzea erabaki du Generalitateko hurrengo presidentearen inbestidura eztabaidarako. “Normaltasun demokratikoko baldintzak ez” izatea salatu du, eta aipatu du itzultzeak suposatzen duen atxiloketa arriskua.


Donostian jarrera eta eraso arrazistak ugaritzen ari direla salatu eta borrokatzera deitu dute

Udaletxe aurrean eginiko prentsaurreko jendetsuan, Donostian gertatzen ari diren jarrera arrazista, klasista eta faxistekin kezka adierazi dute hiriko eragile sozial eta politiko ugarik. Irakurketa bateratua eskaini dute 37 eragilek, besteren artean, Ernai, GKS, Bilgune... [+]


Venezuelako oposizioak dei egin die poliziei eta militarrei gobernuaren kontra egitera

“Herriaren eta beren familien alde” jartzeko eskatu diete Edmundo Gonzálezek eta María Corina Machadok adierazpen bateratu baten bitartez. Maduroren gobernuak erantzun egin die, eta erabaki dute dokumentuaren sinatzaile biei “ikerketa penala... [+]


Israelgo armagile nagusiaren fabrika batera sartu eta gerrarako materiala suntsitu dute Erresuma Batuan

Palestine Action taldeak dio bere ekintzaileek astelehen goizean (abuztuak 6) Elbit-ek Bristolen duen fabrika "inbaditu" dutela. Ikerketa eta fabrikazio zentroa oso zainduta dago, eta espetxeko furgoneta bat erabili dute kanpoko perimetroa txikitzeko.


2024-08-07 | Euskal Irratiak
Oihana Goiriena
“Haserre gara, Polonia airos atera baita Pabloren kontrako salaketa frogatu gabe”

Osasun artak biltzen ari da Pablo Gonzalez Moskun une honetan. Joan den astean, Poloniako Radomgo segurtasun handiko espetxetik atera zen kazetaria bi urte eta bost hilabeteko preso egon ondoan. Poloniak leporatzen zion espioitza frogatu gabe libre atera da.


Talde ultraeskuindar baten errekurtsoak geldituta du Donostiako Loiolako Kuartelen salerosketa

Loiolako kuartelen afera ez dago bere onenean. Espainiako Defentsa Ministerioak eta Donostiako Udalak akordioa “aldi baterako” etetea erabaki zuten joan den astean, hilaren 18a baino lehenago ezin izango zutelako gauzatu, eta hori delako, hain zuzen, salerosketa... [+]


Eguneraketa berriak daude