MUGALARI ETA IRAULTZAILEAK
- Lapurtar barrualdea ezagutzera goaz eta, horrela, gure hurrengo geldialdia Sara herrian burutuko dugu, sakabanatutako baserri ederrez jantzitakoa eta betidanik mugalarien sorterri izan dena. Sorterri ezin egokiagoa, zenbait baserri, nahiz eta bertaratzeko bide bakarra Saratik eduki Nafarroako lurretan aurkituko ditugulako, mugaren gain-gainean baina metro batzuk hegoalderago.
Sarako Lezeetara joateko frontoitik lehenbizi "Lehenbizkai" eta gero "Route des Grottes" seinaleak segitu behar ditugu. Bidea ondo seinalizatuta dago.
Pirinioetako lehen gailur garrantzitsuaren pean dago Sara (Larrun mitikoa) eta halere itsasotik oso gertu dago; kokapen inbidiagarria du. Herriak itzeleko monumenturik erakusten ez badu ere, plaza aldeko eta auzoetako baserri multzoa ikustekoa da.
Honi guztiari leze famatuetako historia misteriotsua eta herriko kontrabandista mitikoen kondairak gehituz, osotasun ezin erakargarriagoa sortuko zaigu.
Izan ere, arrazoi bategatik edo besteagatik, hemendik igaro edo hemen geratu diren pertsonaia ospetsuak asko dira: Pedro Axular (bertan erretore zegoela "Gero" idatzi zuen), Napoleon III eta Eugenia, Luis Mariano, Winston Churchill... eta nola ez, Joxe Miel Barandiaran antropologoa (Ataungo baserriari Sara izena jarri zion).
Ikustekoak
Saran ere berdin gertatzen da, baina beste batzuek baino enparantza handiagoa eta politagoa du; handiagoa pilotalekua luzea delako (errebotean aritzeko egokia da) eta politagoa plaza inguratzen duten etxe koloretsuek enparantza edertzen dutelako.
Tamalez, frontoia askotan aparkalekutzat erabiltzen da, irudia erabat txikituz. Bestalde, frontoiak berak harmaila ikusgarri eta irregularrak ditu, leku gutxitan ikusiko ditugun modukoak.
Frontoiari begira gaudela, gure atzean arkupedun Herriko Etxea dugu, lehen aipatutako etxe ederren artean oso ondo nahasten dena. Enparantzan baita ere, San Martin elizaren kanpandorre trinkoa. Erlojuaren gainean, denbora etengabe aurrera doala gogoratzen digun esaera dago:
Oren guziek dute
gizona kolpatzen
azkenekoak du
hobirat egortzen.
XVII. mendeko eliza hilerriak inguratzen du, Ipar Euskal Herriko ohiturari jarraikiz; barruan berriz, bost erretaulak eta Erdi Aroko Kristoren irudia, zurezko gizonezkoentzako galeriak (emakumeek meza behealdean entzuten zuten) eta lurreko hilarriak azpimarra ditzakegu.
Axular idazlea bertan apaiz izan zela gogorarazten digun inskripzioa ere ikusiko dugu, Luis Luziano Bonaparte frantziar printze eta euskaltzaleak eginikoa.
Enparantza aldea bisitatu ostean, Sarako baserri batzuk ikustera biratxo bat egitea gomendatzen dizuegu. Auzo gehienek dituzte baserri atseginak, baina agian dotoreenetako batzuk Lehenbizkai auzoan aurkituko ditugu, erdigunearen hegoaldetik gertu eta Sarako Lezeetarako bidean (frontoia ezkerrean utziz, eskuinerantz jo).
Larrun trenbideko geltokia bisean bisko bidea hartuz gero Ortillopitz baserrira helduko gara. XVII. mendeko eraikina da eta ateak zabalik ditu inguratzeko gogoa duen bisitari ororentzat (54. orrialdean duzu baserriak erakusgai duenari buruzko informazioa).
Lezeen sarrera (txarteldegi-kafetegiaren aurrean) oso handia eta ikusgarria da, eta hortik aurrera teknologikoki ondo prestaturiko ibilbide batean (igaro ahala argi urdinska batzuek seinalatuko digute) zehar lurpeko mundu harrigarri hau ezagutu ahal izango dugu.
Galeria hauetan historiaurreko aztarna ugari aurkitu da, eta gure antzinako arbasoen kultura ezagutzeko garrantzi handiko ikerketa-leku izan da (beste batzuen artean, berau ikertzen Joxe Miel Barandiaran ibili zen, sarrera aurreko ziluetak gogoratzen digun moduan).
Baina honez gain, naturak lurpeko galeria hauetan forma bitxi eta harrigarri askotxo moldatu ditu, bisitaria harrituta uzten dituen kare-harrien gaineko benetako eskultura naturalak. Sarrerako kafetegiaren ondoan ikus-entzunezko ikuskizun batek kobazulo hauei buruzko azalpen gehiago eskainiko dizuete.
Lezeen egutegi-ordutegia: Inauteriak arte 14:00etatik 16:00ak arte; Inauterietatik Aste Santua arte 14:00etatik 17:00ak arte; Aste Santutik ekaina arte 10:00etatik 18:00ak arte (asteburuetan 10:00etatik 19:00ak arte); uztail-abuztuan 10:00etatik 19:00ak arte; irailean 10:00etatik 18:00ak arte; urriaren 1etik azaroaren erdira arte 10:00etatik 17:00ak arte. Urte bukaera arte 14:00etatik 17:00ak arte. Helduentzako sarrera 35 libera; haurrentzako 20 libera.
Turismo Bulegoa (Syndicat d Initiative):
(0)5 59 54 20 14.
Herriko Etxea:
Botikak:
Garat- Herriko Etxearen ondoan.
Kotxe-tailerrak:
Garage Herrikoa- (0)5 59 54 21 16
Jan eta lo egiteko:
**Hôtel Pikassaria- Lehenbizkai auzoa. (0)5 59 54 21 51. Logela bikoitza 220-280 libera.
**Hôtel Baratchartea- Ihalar auzoa. (0)5 59 54 20 48. Logela bikoitza 230-350 libera.
*Hôtel Lastiry- Herriko Plaza.Soilik jaten ematen dute. (0)5 59 54 20 07.
Hôtel Portua- Istilart auzoa. (0)5 59 54 22 07. Logela bikoitza 180 libera.
Lo egiteko:
- Hôtel de la Poste- Herriko Plaza. (0)5 59 54 20 06. Logela bikoitza 150-180 libera.
- Vella Aterpetxea (Gîte de groupe)- La Petite Rhune kanpin ondoan (Berarako bidea). Txaletak ere badituzte. (0)5 59 54 23 97.
- ***Camp. La Petite Rhune- Berara bidea (Lehenbizkai). (0)5 59 54 23 97.
- **Camping Goyenetche- Lezeetara bidea. (0)5 59 54 21 71.
- Aire naturel Goyenetche (0)5 59542834
- Tellechea (0)5 59542012/2601
- Village vacance Omordia (0)5 59542095.
Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]
Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]
Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]
Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]
Aspaldi ezagutu genuen gaur gaurkoz Añube taldeko abeslari den Aitor Bedia Hans. Garai berean adiskidetu ginen egun Añube taldeko gitarra jotzaile ohia den Beñat Gonzalezekin. Unibertsitateko garaian izan zen, Debagoienako bi gazteak musika zainetan... [+]
Atxuriko irakasle eta ekintzaile batek uko egin dio akordioari kontzientzia arrazoiak direla eta. Voxek bost urteko kartzela-zigorra eskatzen du auzokidearentzat, Fiskaltzak aldiz zazpi hilabeteko espetxe-zigorra hauteskunde-delituagatik eta hiru hilabeteko isuna mehatxu... [+]
Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.
Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.
Gizateriaren aurkako krimenak eta gerra krimenak egotzi dizkie Hagako auzitegiak bi sionistei. Erabakia "antisemitismotzat" jo du Netanyahuk, eta Hamasek, aldiz, "Justiziarako urrats garrantzitsutzat".
Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]
Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]
Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.
Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]
Polizia etxegabetzea geratu nahi zituzten herritarren aurka oldartu da eta hainbat lagun zauritu ditu. Azkenean, etxegabetzea atzeratu duela jakinarazi du epaitegiak.
Gaur, azaroak 21, Mastodon.eus komunitateak sei urte bete ditu. Urteurrena ospatzeko Gure aukera, sare libreak kanpaina abiarazi dute, atxikimenduak biltzeko. Izan ere, azken asteetan “eXodoa” ematen ari da: erabiltzaile asko X-tik ihes egiten ari dira, sare... [+]
Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]