Duela 20 urte egin ziren EAEko lehenbiziko hauteskunde autonomikoak eta harrezkero EAEko euskal herritarrek sei bider hautatu dute Eusko Legebiltzarra. Maiatzaren 13an herritarrek zazpigarrengoa hautatuko dute, 84ko legealdikoa bezala hau ere erdibidean geratu dena. Orduan EAJren zatiketa izan zen arrazoia, oraingoan EAJ eta EAren gobernua sostengatzen zuen EHrekiko itunaren apurketa. 1998ko irailean sortutako egoera berriak haize berria sarrarazi zuen euskal politikagintzan eta honen ondorio izan zen hiru indar abertzaleen akordio hura, ETAren su-etenaren apurketaren ondoren bertan behera geratu zena.
Hor hasi zen Juan Jose Ibarretxeren gobernuaren sufrikarioa, PP-PSE-UA hirukotearen aurrean Legebiltzarrean gutxiengoan geratuz oposizioaren golak bata bestearen atzean etorri ziren. Tamainako blokeoaren aurrean, Ibarretxek blokeoa apurtzeko hauteskundeak deitu zituen maiatzaren 13rako. Inkesta eta analista guztien arabera, ostera, blokeo egoerak hobera baino txarrera egin dezake hauteskundeen ondoren.
Ezpatak goian dira eta lehiakideek inoiz baino gehiago beren indar guztiak erabiliko dituzte aurkariak gailentzeko. 1998, 1999 eta 2.000.eko hauteskunde kanpainen gogortasuna txiki utziko bide du datorren 26an hasiko den kanpainak. Ohiko esamesak dira euskal politikagintzan, baina ez dirudi errealitatetik urruti ibiliko direnik, besteak beste, oraingoetan gatazkaren gordintasuna bere gorenean dagoelako.
Oraingo hauteskundeen ondorioz, gainera, EAJk hogei urtetan gidatu duen Eusko Jaurlaritza galdu dezake eta horrek lehia gori-gori jarri du, EAJ-EAren aldetik espainolismoaren mamua astinduz eta bloke konstituzionalistarenetik alternantziaren aukera akuilatuz. Giltza, aldiz, 98an bezala EHk izan dezake, lortuko dituen eserlekuek bloke abertzaleari nagusitasuna eman diezaioketelako, ia ezinezkoa aurreikusten den adostasun mailaren bat lortuz gero Ezker Batuak (EB-IU) ere izan dezake beste giltza txikiago bat, inkestek aurreikusten duten oreka handi hori benetakoa bada behintzat. Gaur egun bi eserleku dauzka EB-IUk (71.000 botorekin) baina 96ko Espainiako Parlamenturako hauteskundeetan, bere gorenean, 116.000 botu lortu zituen; lortuko al du orduko puskarik berreskuratzea? Galdera ugari egin daiteke maiatzaren 13ko gaueko emaitzei buruz eta guztiak ia erantzunik gabekoak. Inkestek popular eta sozialisten blokea ematen dute garailetzat, eta datuak hotzean aztertuz hori gertatzea oso posible dela aitortu behar da. EH eta EB-IUren klabeak, aldiz, hor dira.
EHk bere prezioa jarri dio EAJ eta EAren Jaurlaritzari sostengua emateari: bi indar hauek Jaurlaritza EHk gaur egun burujabetzaz duen eskeman kokatzea; egungo markotik beste batera pasatzeko trantsizio proposamenean hain zuzen, egungo egoera politikoan EAJk eta EAk jadanik baztertu dutena.
Akordio hori egon ezik -Ezker Batuarena gako txikiagoa da- Jaime Mayor Orejak eta Nicolas Redondo Terrerosek hurrengo lehendakariak bihurtzeko aukera handiak dituzte. Maiatzaren 13tik hilabetera hori esatea ez da inongo mundurik deskubritzea. Abertzale gehienentzat eskandalua da hori, batzuentzat desio eta ez abertzaleentzat pizgarri.
Edozein modutan, bloke batetik zein bestetik ateratako gobernuaren zailtasunak, Ibarretxe lehendakariak mozio zentsura eta guzti eta bonbardaketa mediatikoaren azpian kudeatu duen gobernuaren berdintsuak ala handiagoak izango bide dira.
Datu bitxiak ere atera dira dagoeneko: CIS Espainiako ikerketa soziologikoen zentruak martxoan egin zituen inkestetan datu bitxi eta esanguratsua atera zen: euskal herritarren artean, bost hautagai nagusietatik -Ibarretxe, Otegi, Mayor Oreja, Redondo Terreros eta Madrazo- Mayor Oreja da irudi kaskarrena duena; Espainian baloratuena eta EAEn azkena.
Bitxikeriatik harat joan daitekeena bozkatzeko identifikazio agiriarena da. Izango da euskal nortasun agiriren batekin bozkatu nahiko duen jende multzoa, baina Hauteskunde Batzordeak aukera hori baztertu du eta PPk eta PSOEk halakorik onartzen den mahaietako datuak inpugnatuko dituzte. EAJk eta EAk botorik galtzekotan ez daudela jakinarazi dute. Zalaparta iragarria dago.
Bitartean, ikusi behar gudu kutsuko hautes-lehia egiazko gatazka eszenarioan nola garatzen den; eszenariorik okerren eta desiratu gabekoenean posible baita hautagaietako batzuk edo haien hurbilekoak maiatzaren 13ra bizirik ez iristea; edo, besteak beste, posible delako hautagaietako batzuk espetxean bukatzea (batzuk badira dagoeneko) edota legez kanpoko jardueran. Egunotako zurrumurru eta giro prestatzeak ikusita, oraindik gerta liteke Garzonen batek EH legez kanpo uztea. Kontraesan eta guzti, Espainiako Gobernuak eta Justiziak daramaten bidearen amaieran ondorio hori usaindu liteke. Zoritxarrez, edonork daki egungo egoera ikusita aipatutakoan ez dela esajeraziorik eta egunetik egunera bizi daitezkeen egoera errealak direla, baita hauteskunde giroan ere edo, horrexegatik, akaso gehiago.