Paueko Kontseilu Nagusian kargu hartu zenuen egunean, protagonista izan zinen Jean-Jacques Lasserre presidente hautatu berriarekin. Hitza hartu zenuenean arrabotsa jalgi zen sozialisten artetik. Nola bizi zenuen unea?Arrabots zenbait izanik ere, franko ongi bizi izan nuen memento hura. Egia erran, Kon-tseilu gelako giro ezezaguna inpresionagarria da lehen aldia, bereziki nork bere burua bakarrik sentitzen badu; besteak lagunen artean baitira. Hala ere, azpimarratu behar dut -ofizialki horrela ez bada izan ere- kontseilariek, bederazka, etorri bero bat egin zidatela. Gero, prentsan agertu den bezala, sozialistek beren agerpenaren bukaeran bizpairu esaldi erran zituzten niri buruz, bortizkeriaren inguruko aferaz pixka bat mintzatzera bortxatu nahi izan ninduten. Nire kantonamenduaren izenean joana naizela erran nuen, kargu horrengatik nintzela han eta nire abertzaletasuna bazter utzi gabe lan eginen dudala. Funtsean, Euskal Departamenduaren afera pausatu dut, gaur egun sekula baino kontseilari gehiago gara honen alde eta tenorea da Kontseilu horretan gaia tratatzeko. Anartean, nola ez naizen bortizkeriari buruz mintzatu, nire aitzinean zegoen sozialista bat kexatu da eta arrabotsa atera ere. Nik bortizkeriari buruz nire iritzia emana dudala erran nien, ez dela berria. Sozialistek nirekiko ukan duten jarrera ez da ongi hartua izan Kontseiluan, inpresio horrekin gelditu naiz.
37 urteren ondoren bigarren kontseilari abertzalea zara. Jean Etxeberri-Aintzart notable abertzalea izan zen lehena, zu, berriz, abertzale laboraria. Diferentzia hori da, oraingo kontseilaria ez dela notable bat. Ni pertsona herrikoia naiz, laborari bat. Azpimarratzekoa da laborari abertzalea eta kontseilari izatea, nik uste. Laborari izateak lagundu nau hauteskunde hauek irabazten. Laborari bezala agertu naiz, abertzale ideiekin, baina laborantzari lehentasuna emanez eta laborantzaren inguruko arrenkurak aipatuz. Egun, laborari mundua biziki arrankuratua da egungo egoera larriarengatik. Eskualdearen etorkizuna laborantzaren bidean ikusten dut, lehenbizi kantonamenduko ekonomiaren garapenean lan egin behar dela erran dut kanpainan, horrek bereiztu nau beste hautagaiengandik, mezu horrekin jendea hunkitu dudala uste dut.
Etxeberri-Aintzart lehen eta orain zu Baigorri eskualdeko kontseilaria izateak, eta Filipe Bidart IKko militante presoa bertakoa izateak, kasu, badute erranahi komunik? Beldur naiz horri buruz mintzatzeko. Uste dut ustegabeko gauza dela, azarean gertatzen diren gauzak dira Etxeberri-Aintzart eta ni eskualde berean hautatuak izatea eta Filipe Bidart eskualde honetakoa izatea gauza bera; ez dut loturarik egiten, zinez. Alta, presoak Euskal Herriratzearen aldeko kanpainan ene izena emana dut, aspaldi engaiatua naiz publikoki presoen hurbiltzearen alde. Gauza horiek niretuak ditut, publikoak dira, eta horrek ez ditu bozemaileak beldurrarazi, ez naute horregatik bederen baztertu. Nik horrela pentsatzeak ez ditu bozemaileak gogaitu. Baina, horrek ez du erran nahi boza eman didaten gehienek presoen arazoa beretu dutenik. Naski, abertzaletasuna ari da normalizatzen, lehen baino onartuago dago abertzale baten alde bozkatzea. Alde horretatik urrats bat eman da. Alabaina, beste balore batzuengatik ematen didate beren boza, nire ustez.
Zer nahi gisaz, ABren izenean izan zara hautatua. Ez dut uste kontseilari izatea ABko izateari zor zaiola. ABko gisa agertu naiz, ABkoa bainaiz, baina horrek ez nau kontseilari egin. Pixka bat ezagutua nintzen herriko auzapez gisara, eta kanpainako gaietan besteek baino gehiago hunkitu ditut hautesleak. Nire hitzak -ez dira nik erranak- zintzoak eta sinesgarriak zirela entzuna dut.
Azkareteko auzapeza izateak lagundu al dizu Kontseilaria izateko bidean. Zein da zure esperientzia auzapez gisara? Duela sei urte auzapez izan nintzen hautatua lehen aldikotz. Bi zerrenda zeuden, eta hamaika hautetsietatik seik nire alde bozkatu zuten. Doi-doia, boz batengatik gertatu nintzen auzapez. Beraz, kasu! Hara zein baldintzatan hautatua izan nintzen. Herriko Etxean borroka pixka bat izan genuen hastapenean, eta sei urteren ondotik, egun hamaika hautetsietatik hamar nirekin aurkeztu dira. Bakezale edo elkarretaratzaile indar bat erakutsi dut, irudi hori baliatu dut nire alde. Herritarrak lekuko dira zertarako gai naizen, naski, elkarrizketarako eta gauzen elkarri lotzeko problemen aitzinean. Kudeaketa hori baliatu dut eta ezagutza horrek ekarri dit kontseilari izatea. Baina, pentsa, argazkietan nirekin agertu izan diren batzuk Herriko Etxean aurkari nituen duela sei urte.
Laborari izatea ere lagungarria izan zaizu, naski. Bistan da, laborari izateak lagundu nau. Laborantza munduan arrankura franko dago egun: behi eroen afera dela, arto transgenikoa dela, eta oro har, elikagaietan dauden kezkengatik biziki arrankuratuak dira laborariak. Nik hor jo dut, ELBko kide naizen aldetik, bertze laborantza politika egin behar dela erranez. Laborantza Ganberako bozketan Baigorriko kantonamenduan laborarien %62k ELB bozkatu dute. Faktore honek ere eraman nau Kontseilu Nagusira.
Laborarien eskaerak eta abertzaleenak hurbiltzen ari ote dira? Erran dezaket, nonbait, laborariak abertzaletasunaren bidez tokian tokiko gauzez interesatzen ari direla. Abertzale ez direnak bere erroak beste nonbait dituzten alderdi politikoengandik hurbilago dira; interesak beste nonbaiten dituzte. Zentzu honetan, nire kasuan, abertzaletasunak laguntzen nau gure herriko arazoak hobekiago ezagutzen.
Nola bideratu nahi duzu zure lana Kontseilu Nagusian? Kontseilari gisa lanean aritzeko ezin izanen dut bakarrik ari izan, beharko dut lan taldeetan sartu. Euskal Herriko kontseilariak gehiengo handi bat UDFkoak direla ikusirik, eta hauetako bost kontseilari berrietatik lauk Euskal Departamendua galdatzen dutela, nik haien ondoan egin nahi dut bide. Bestela, moztura jokamolde batean paratuko naiz. Ez dut izpiritu horrekin abiatu nahi, lan izpiritu batean baizik. Uste dut haiek eskua luzatzen didatela, eta gero handik aitzina ikusiko dugu. Konparazione, Amikuzeko Agerre kontseilariak erreferenduma egitea aipatu du bere kanpainan, eta nik horren gainean galdatuko diot Lasserre presidenteari, bere alderdikideek erreferenduma egitea eskatzen dutela, bost kontseilari berri Euskal Departamenduaren alde garela.
Oro har, zein da abertzaleek erdietsi dituzuen emaitzei buruzko balorazioa. Uste dut ez dugula espanturik egin behar, errealitatea hor baita. Aitzina ari gara, eta nonbait onartuak gara, abertzaletasuna normalizatzen ari da. Nire kasuan ABko gisa hautatua izan naiz, ez dut ukatuko. Baina, beldur naiz AB ez ote den memento bateko gauza, eta biharamun handirik duen duda egiten dut. Ez dakit hau erran behar den, baina oraingo maneran beldur naiz ABk etorkizun luzerik ote duen.
Bortizkerari buruzko zure jarrera publikoa dela erran duzu lehen. Bai Alain Iriart eta bai zu kritikoak zarete borroka armatuarekiko ABn. Jarrerak lagundu ote dizue hautatuak izateko? Duela urte bat egin zen bozketa publikoan hartu nuen jarrerak lagundu nauela pentsu dut; Alain Iriartek ere egin zuen. Lau ginen agiri haren izenpetzaileak ABn; jendea oroitzen da horretaz. Baina ez dut aldi guziz gauza bera erran beharrik, errana dut nola ikusten dudan boztikeriaren afera. Kanpaina honetan nehork ez dit galdatu biolentziaz, pixka bat estonatu naiz, ez irratietan ez prentsan nehork ez baitit galdatu horri buruz.
Zein da justuki borroka armatuari buruzko zure iritzia? Hasteko, hemengo jendeak ez du konprenitzen bortizkeria. Gainera, praktika hori hemen izanik ere, abertzaleoi bereziki Hegoaldeko bortizkeriaren arazoa digute bizkar ezartzen. Hemen bortizkeriazko ekintzak ez dira konprenituak ez onartuak, eta beraz gure kontra bihurtzen dira. Aldi berean, borroka armatua gaitzesgarria izan badaiteke ere, nik irtenbideak proposatu eta bilatu behar direla erraiten dut. Elkarrizketa dela bidea eta horretarako biga behar direla. Nik ildo hori urratu nahi dut. Nahiz eta euskaldunok izugarrizko injustiziak eta umiliazioak jasan -konprenitzen dut injustiziek bortizkeria dakartzatela- ez dut uste bortizkeriaren bidea egokia denik. Hori da nire eta besteen arteko diferentzia. Gainera, boza eman didan jende anitz abertzaletasunetik urrun-urrun da.
Bestalde, zein da zure iritzia Lizarra-Garaziko Akordioaren bilakaeraz? Niretzat, ez da dudarik, gibelatze handia bizi izan dugu. Akordioaren karietara giro berri bat sortu zen, elkarrizketarako giro berri hura hemengo abertzaleen artean biziki sentitu zen. Akordioaren porrotarekin berriz ere tentsio batzuk sentitu dira gure artean eta gure etsaiek baliatzen dituzte tentsio horiek. Damugarria da gibelatze hori.
ABren etorkizun sendoa ez duzula ikusten erran duzu. Hegoaldean bizi den egoerak eragin dezake ABren etorkizunean? Bai, beldur naiz AB ez den urrun joanen oraingo egoeran. Azken Biltzar Nagusian kritiko agertu nintzen beste kide batzuekin batera, bortizkeriarekiko jarrera da besteengandik aldentzen gaituena. Hegoaldeko giroak kutsatzen du AB. EHko Batasuna prozesua nola joan den eta zein joera nagusitzen ari den ikusita, beldur naiz ondoko hilabeteetan hori nabarituko dela hemen. Hemengo jendeek ez dute ongi biziko handik datozen jokamoldeak. Gero, bestetik da, gure etsaiek nola lantzen eta erabiltzen duten bortizkeriaren arazoa hemen. Kasu, ez naiz aise mintzo gauza hauetaz. Baina, Hegoaldeko dinamika hemen finkatzen bada, prezio karioa pagatuko dugu. Horrek ABren zatiketa ekar dezake. Hango arazoa honera etortzeak desmobizilizazioa ekar dezake ABren parte inportante batean.
Oraingo testuinguruan nola ikusten duzu Udalbiltzaren geroa? Udalbiltza sortu ondotiko aroa azkarregi joan da hemengo jendearentzat. Ni Udalbiltzan mintzatu nintzen lehen aldian; ekintza sinbolikoa izan zen. Alta, han mintzatu zena ez zen Azkarateko kontseiluaren ordezkaria, Jean-Michel Galant abertzalea baizik. Orduan, gauzak bere testuinguruan ulertu behar dira. Sinbolo bezala urrats handia da, baina entzuten dugularik Udalbiltza alderdi bakar batek (EH) eginen duela, seinale txarra da. Oraingo egoeran jakin nahi nuke zenbat hautetsi joaten ahal den Udalbiltzara. Alain Iriart, kasu. Bera joanen da menturaz, baina ez bere herriko kontseiluaren izenean, bere izenean baizik. Nik Udalbiltza abiatu zen gisan ikusten dut bakarrik, bestela ez du indarrik. Iparraldetik so eginez, ez dut uste elkarretaratzeko giroan garenik. Giro honetan Udalbiltzak ez du etorkizunik, ez dut sinesten. Hango errealitateak eta hemengo hain ezberdinak izanik, oraingo testuinguruan ezinezkoa bihurtu da Udabiltza proiektuak Iparraldetik segidarik izatea.
Non dago gakoa abertzaletasunak Iparraldean aitzina egin dezan?
Ez dakit Iparralde osoari begira non den gakoa. Nire txoko honetatik so eginez, ni Kontseilari Nagusia -eta Alain Iriart auzapeza- izateak ondorioak ekar ditzake. Administrazioa eta mundu abertzalearen arteko junta egiteko gai izanen gara, menturaz. Alta, herri ttipietan abertzale anitz ez dira hautatuak izan, eta hurbiletik so egiten bada, ez gaude espantu handirik egiteko maneran. Mementoa da bildu duguna ontsa kapitalizatzeko eta abertzale gisa dugun erantzukizunaz ohartzeko. Jendearengan konfiantza sorrarazi behar dugu, abertzaleak ere gai garela gauzen egiteko. Bortizkeriarik gabe, bozen bidez, lanaren bidez eta abertzaletasunaren ildotik gure etsaia bezain azkarra izan gaitezkeela erakutsi behar dugu. Hemendik aitzina eskuratuko ditugun informazioa eta baliabideak zabaldu eta proposamenak egin behar ditugu. Abertzaleek beste indar politikoek baino ahal gehiago dugula erakutsi dezakegu, herria maite dugulako. Hori da gure bidea edo hori ibili nahi nuke. Abertzaleen artean oraindik ahultasun puntuak daude, etsaiak jakitun dira eta hori baliatu nahiko dute. Beraz, kasu.