"GIZA GENEROAREN NAHIKO DESENGAINATUTA NAGO"

  • Aitzakiarik ez da behar bera elkarrizketatzeko, baina bat bilatzekotan idatzi duen azken liburua, "Eterno retorno", izan daiteke. Aktore izateagatik ezaguna den ameslari honek bi antzezlan idatzi ditu eta beste bat du buruan. Beste gauza asko gordetzen dituen leku berean.
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Helduentzako bigarren liburua argitaratu duzu berriki: "Eterno retorno". Zure aurreko eleberria atera zenuenetik, "Para no sé quién", hainbat haur liburu idatzi duzu. Errazagoa al da haurrengana iristea?
Lehen liburua idatzi nuenean, "Para no sé quién" haur liburu bat idatzi nahi nuen, baina eskuetatik joan zitzaidan. Hari aurka egin gabe, bukatu egin nuen eta berriz ere irakurri nuenean, haurrentzat ez zela konturatu nintzen, baina ezta helduentzat ere. Ez nekien zein irakurle motarentzat zen, horregatik jarri nion izenburu hura. Haurrentzat idaztean helduentzat idazten dudanean bezain gustura sentitzen naiz, baina beste modu batean. Haurrentzako idaztea ez zait zaila gertatzen, nahiz eta harroa gerta daitekeen hori esatea. Liluratu egiten nauen mundua da haurrena eta konturatu gabe beraiei so egiten diet, niretzako haurtzaroa oso garrantzitsua baita. Nire haurtzaroari buruz idatzi nahi nuen lehen liburuan, haurtzaroarekiko dudan obsesioa gainditzeko, baina hura idaztean ezinezkoa zela konturatu nintzen. Ia obsesiboa da oraindik ere niretzat.

"Eterno retorno"ko ipuinetan bizitza zatiak ageri dira. Bizitzeko angustia, bakardadea, maitasuna, heriotza behin eta berriz aipatzen dituzu.
Segur aski gehiago idatzi dut gaizki egon naizenean ondo egon naizenean baino. Eta orain egiten dut gogoeta horri buruz. Haurrentzako adibidez ez dut behin ere gaizki nintzenean idatzi. Alabaina, gaizki egon naizenean idatzi ditut helduentzako edo helduei buruzko ipuinak. Esaterako "Testamento I" ipuina idazterakoan sekulako depresioa behar nuen izan, suizidio batez hitz egiten dudala konturatu bainaiz orain. Oso espontaneoki ateratzen ari zitzaidala idatzi nuen. Seguru ipuin hori idazterakoan besteetan baino okerrago sentitzen nintzela.

Horrela idazten al duzu, sentitzen duzun bezala?
Idaztea ia behar bat da niretzako. Askotan ideia bat duzu eta ideia hori benetan sartu eta ernatu bada, azkarrago ateratzen zaizu. Ez bada errotu, hasieran ez da ateratzen. Eta orduan ofizioz hasten zara, esperientziaren poderioz eskuratu dituzun armak erabiliz. Horrela, literarioki hobeto atera daiteke, baina beti izango da hobea burura etortzen zaizun moduan kontatzen duzun historia, konbentzituago zaudelako. Liburua osatzerakoan, ipuin batzuk baztertu ditut eta era naturalagoan idatzi nituenak jaso ditut. Antzerkian gauza bera gertatzen da. Pertsonaia guztiak lantzea gogorra da. Baina beti beraiekin borrokan bazaude eta ez badira naturalki ateratzen, seguru ez duzula ondo bereganatu. Eta bizitzan ere hala da, naturalki eta lasai egiten duzuna egiazkoagoa da. Behartutako guztia ezin da zuretzat ez besteentzat ona izan.

Eta nola lortzen duzu pertsonaiak natural jokatzea?
Antzerkian gotzainaz egiten baduzu, ezin duzu erabat bihurtu. Baina neurri batean berak bezala sentitu behar duzu, bestela ez duzu lehen aipatutako naturaltasun hori izango. Txorakeria bat iruditzen zait aktoreek pertsonaia etxera eramaten dutela esatea. Hori ez zaio inori gertatzen, niri behintzat ez zait pasatzen. Orain Txalo Produkzioak taldearekin egiten ari garen obran gaixo neurologiko batzuk antzezten ditugu. Hasieran oso arrotzak gertatzen zitzaizkigun, eta ahalegin handia egin genuen haiek gure egiteko eta ulertzeko, baina orain gutxi gorabehera gure egin ditugu. Orain arte nire bizitzan eragina izateko gai izan den zerbait egin badut, hau izan da, gaixotasun neurologiko gogorrak direlako. Hala eta guztiz ere, ni oso lasai joaten naiz etxera.

Ezagunagoa zara zure aktore lanagatik. Orain "Emakumea kapelarekin nahastu zuen gizona..." ari zara antzezten. Urte askotan "La cantante calva" egin duzu Teatro Estudio de San Sebastian-ekin. Talde horrek aurten ere lan hori taularatu du.
Bai, baina nik ez dut parte hartuko, eta izugarrizko pena ematen dit, "La cantante calva" Eugene Ionescorena delako. Ez nuen pertsonalki ezagutu, bere egunkaria irakurri dut eta zoragarria da, eta egunkari honengatik eta bere antzerkiarengatik ezagutzen dut, baina badakit oso ondo konponduko ginatekeela... Berak asmatu zuen beste batzuekin batera absurdoaren antzerkia. Bizitzaren absurdoa Ionescorentzat heriotzaren errealitatetik hasten dela uste dut, existentziatik eta bat bateko existentzia ezatik. Pentsatzen duen orori gertatzen zaio hori... horregatik ez dakit hainbeste pentsatu behar ote den, hobe bizitzea eta, batzuetan, pentsatzea. Baina orduan, txundituta uzten zaitu ingurukoak, bat batean hain deseroso sentiarazten zaituen gizarte batean aurkitzen zara, egiten dugunagatik, bizi garen moduarengatik... Uste dut gehienetan astakirtenak garela. Giza generoarekin nahiko desengainatua nago, nahiz eta salbuespenak egon badauden.

Antzerkian urte ugari daramatzazu, baina horren aurretik kazetari lanak egin zenituen Donostiako Herri Irratian, eta bertan "Señorita Elvira" pertsonaia ere antzezten zenuen...
Lehen ez nuen horretaz hitz egiten, ez aurreiritziengatik -gainera ia pertsonaia hori bera antzezten nuen "El Florido Pensil"en-, misterioa mantentzea, jendeak pertsonaia horrek benetan existitzen zuela sinetsi zezala oso interesantea iruditzen zitzaidalako baizik. Gero konturatu naiz ez duela garrantzirik. Egia esan irratian kazetari baino gehiago aktore izan naiz. Elkarrizketak egitea atsegin nuen gehien, entzutez bakarrik ezagutzen nituen pertsonak ezagutzeko jakin-minagatik.
"Señorita Elvira"k bazuen ahizpa bat Elsa Maxwell izenekoa Donostiako Zinemaldira etortzen zena. Bi ahizpen arteko elkarrizketa egiteko lehenengo ahots nagusia grabatzen genuen eta ondoren, gutxien hitz egiten zuena. Bazirudien bi pertsona ari zirela hitz egiten. Irratia asko gustatu izan zait, eta oraindik ere asko gustatzen zait, entzule legez. Telebista berriz ezin dut jasan, ezta aktore bezala lan egiteko ere, eta berarengandik ihes egiten saiatzen naiz. Irratiak bizitzan bertan atsegin dudan misterio hori du: zer edo zer entzuten ari zara eta gauza pila bat iradokitzen dizkizu. Bizitzan hori bera gertatzen da. Errealitate guztia aurkitzea baino interesanteagoa da nik zerbaiti buruz gogoeta egitea. Irratiak aukera hori ematen du, telebistak ez.

Elkarrizketa asko egingo zizkizuten. Bilatzen hasita ordea gutxi aurkitu ditugu...
Ez uste, asko egin dizkidate. Baina ez zaizkit batere gustatzen, agian deformazio profesionalagatik. Ohituago nago galdetzen duenaren aldean egoten, eta ez zait gustatzen niri galdetzea. Aktore izateak ezaguna bihurtzea dakar. Baina nik ez dut ospea gustuko. Orokorrean, eta ulertzen dut, jendeari gustatzen zaio. Niri, nire izaeragatik edo nire askatasunarengatik ez zait gustatzen. Kaletik zoazenean besteek hortik doana Pako dela jakitea ez dut atsegin. Nire intimitatea eta bizitza pertsonala askozaz ere garrantzitsuagoa da ospea baino. Baina oso maite dut antzeztea, uste dut aktore izateko jaioa naizela, eta badakit lan egin nahi badut, horrek besteek ezagut nazaten ekartzen duela, saihestezina da.

Lotsatia zarela diozu, baina horrela izanik ere, eszenatokira igotzen zara. Han goian denaz ahazten zara?
Oso une txarrak pasa ditut lotsatia izateagatik eta gauza asko gainditu ditut antzerkiari esker eta bizitzari esker, noski. Ez nintzen gauza asko egitera ausartzen. Parisen izan nintzenean, adibidez, jatetxe batean lan egiten nuen eta hamabietan, bazkaltzera eramaten gintuzten. Lehenengo egunean kamarero guztiekin aurkitu nintzen hantxe mahaian eta platera jarri zidaten denen aurrean jateko... Ordura arte beti etxean jan izan nuen, eta bat batean konturatu nintzen ezin nuela jende arrotzaren aurrean bazkaldu. Jatea, edatea, zerbait intimoa zen niretzat, komunera joatea bezala. Lotsa oso latza da. Une batean, zera erabaki nuen: "Lotsatia naiz eta listo". Beraz, horrelako egoera baten aurrean aurkitzen naizenean "Aizu barkatu, baina ni oso lotsatia naiz", esaten dut. Erabaki nuen ez nintzela saiatuko nire lotsa ezkutatzen. Dagoeneko ez dut ezkutatzen eta ezkutatzen ez dudanetik, ez naiz hain lotsatia.
Eszenatokira igotzen zarenean zein zaren ahazten duzu: "erdizka zara eta ez zara". Hori da nire teoria antzerkian. Nigan, eszenatokira ateratzen naizenean, indar handiagoa du naizen aldeak ez naizenak baino. Orduan ez dut inoiz lotsarik sentitu. Beldurra bai, sentitu dut. Eszenatokiarekiko beldurra izugarria da, denborarekin eta esperientziarekin lasaitzen joaten zara, baina beldurra ez zaizu inoiz kentzen. Badirudi, ordea, aktore eta aktoresa asko direla lotsatiak. Eta kontrako irudia ematen duen jendea, Federico Luppi adibidez, bere nortasunarekin mundua jango duela dirudien pertsona hori, lotsati samarra da. Elkartu ginenean, ia ni baino gehiago ezkutatzen zen bera, gero ordea, ederki egon nintzen berarekin. Gutxiena espero duzun antzerki munduko jendearengan asko gertatzen da lotsaren fenomeno hau.

Berriki jaso duzu "Garnacha de Rioja" saria "El Florido Pensil"en eginiko lanagatik. Antzezlanak arrakasta handia izan du. Zergatik?
Askotan galdetu digute hori. Prentsaurrekoetan nire lankideek zioten gertakari sozial bat zela, jende askorengana iristen zela jende askok bizi izan zuelako. Hortik omen zetorren arrakasta. Nik beti izan dut gogoa esateko zerbait sortzen duzunean, edo harreman batean, izaten den "graziazko egoera" horretan egoteko zortea izan genuela. "Graziazko egoera" bat non berez jokatu nahi duzun bezalaxe jokatzen duzun beste pertsonak gustuko izan zaitzan. Batbatean zure xarma guztia loratzea, zure energia positibo guztia, beste jende horrentzat. "El Florido Pensil" egin genuenean, bai egokitzaileak bai zuzendariak eta baita antzezleok ere "graziazko egoera" horretan egon ginen, harreman on bat egon zen, eta "graziazko egoera" hori sortu zen. Noizbehinka zerbait egiten dugunean gertatzen den "miraria" jazo zen. Gutxitan gertatzen da, zergatik? Agian deskubritzeko dagoen misterioetako bat da. Zergatik ez gara beti zoragarriak? Antzerkiarekin berdina gertatzen da. Bat-batean besteentzat liluragarria den zerbait ateratzen da edo "kaka" bat suertatzen da. Perfekzioa ez delako existitzen, hurrengo egunean pertsona berdinarentzat edo beste batentzat inperfektua izan litekeelako.

Zineman lan asko egin duzu: "Tasio", "Mikelen heriotza", "Cuando vuelvas a mi lado"... Baina telebistan ez zaitugu ia ikusi.
Ez daukat ezer telebistaren aurka medio bezala, baina bai bere erabileraren aurka. Sarritan esan den arren, telebistan asko alferrik galtzen da, jendea, sormena, irudimena... Benetako kaka bat da. Saiatzen naiz medio horrekin ez kolaboratzen. Euskarazko bi telesailetan lan egin dut: "Bi eta bat" eta "Jaun eta jabe", eta euskaraz lan egiteko aukera eman zidatelako izan zen, zeren nik euskaraz zailtasun handiak dauzkat eta gustura egin nuen. "Caligula" lana ere egin nuen telebistarako, baina hori egiteko gogoa banuen jende onarekin eta Camusen obra handi batean lan egin behar nuelako.

Zergatik eta zeinentzat idazten duzu?
Behar hutsagatik eta segur aski baita ere gogobetetze hutsagatik. Barrua lasaitzen dut, mendekatu egiten naiz, ondo pasatzen dut, bizi egiten dut, oso maite dut. Edozeinentzat edo inorentzat idazten dut. Badakit ezin dudala literaturatik bizi. Liburua atera dut lotsa kentzeko. Gehiago idatzi izan banu, ez nuke nire aktore esperientziaz hainbeste gozatuko, ezta irratiaz ere. Ez naiz ezertaz damutzen. Liburua jendearengana iritsi bada, ni pozik.

Nonbaiten esan duzu zalantzez eta galderez beteta gaudela. Adinak laguntzen al du hauek konpontzen?
Uste dut zure buruari gero eta gehiago galdetzen laguntzen duela. Zientzian adibidez zerbait deskubritzen denean, konturatzen dira beste hiru gauza daudela deskubritzeko. Eta bizitzan hori bera gertatzen da. Uste duzu gauzak aurkitzen dituzula, baina aurkikuntza horiek ikusarazten dizute gauza gehiago daudela deskubritzeke. Bizitzan ikasten zoazen neurrian, zure buruari galdetzeko eskubidea daukazu, galdetzeko beharra eta obligazioa, zeren zure askatasuna da, nahiz eta erantzuna ez duzula topatuko jakin. Arreta pixka bat jarrita, ikusten duzu unibertsoa inperfektua dela, Jainkoaren irudi eta antzera egina badago, bera ere inperfektua dela. Ez dugu honez gain beste unibertsorik ezagutzen, baina amets egin dezakegu, egon daiteke beste bat. Honekin guztiarekin jolastu dezakegu eta hori da politena. Orain modan dago esatea irudimena dela bizitzatik salba gaitzakeen bakarra, arauak haustea. Aske izatea lortzen dut? Hori da galdera bakarra. Baietz uste baduzu, ederki; bestela, kaka bat da, hil zaitez, esklabo bat zara


Azkenak
2024-11-08 | Egurra Ta Kandela
Eusko Jaurlaritzaren ildo estrategikoak

Nekazari eta abeltzainentzat Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektoriala (EEBB LPS) irakurtzea etsigarria izan bazen –eta izan zen–, ez pentsa askoz alaiagoa izan denik 2023ko uztailean horri jarritako 4.217 alegazio-egileri emandako erantzunen txostena... [+]


Volkswagen: Alemaniako itxierek kezka barreiatu dute Nafarroan

María Chivite lehendakariak esan du kezkatuta dagoela Alemaniatik Volkswagenetik datozen albisteekin, baina aldi berean, konfiantza duela multinazionalak Iruñean duen lantegian, orain arte iragarritako planak betetzen ari direlako.


2024-11-08 | ARGIA
Sindikatuek Confebaski egotzi diote absentismoa arazotzat hartzen duen kanpaina egitea

Sindikatuen ustez, absentismoa ez da arazoa, “baizik eta lan osasunerako araudia errespetatzen ez duen patronala”. Patronalaren jarrera salatzeko baliatu dituzte azaroaren 7an, Bilbon, Confebaskek gai horren inguruan antolatu dituen jardunaldiak.


2024-11-08 | Euskal Irratiak
Iñaki Berhokoirigoin
“Oraingo munduan, iruditzen zaigu kontsumitzailea ere ez dela irabazle”

Ostegun arratsean abiatu da Lurrama, Bidarteko Estian egin den mahai-inguru batekin. Bertan, Korsika eta Euskal Herriaren bilakaera instituzionala jorratu dute. Besteak beste, Peio Dufau diputatua eta Jean René Etxegarai, Euskal Hirigune Elkargoko lehendakaria, bertan... [+]


Oasi bat hiri erdian

Kutixik jaialdia
Non: Intxaurrondoko Kultur Etxean, Donostian.
Noiz: Urriaren 26an.

---------------------------------------------

Donostialdean sortutako musika ekimena da Balio Dute, autogestioa zimendu eta lan-tresna gisa hartuta, "musikariak prekario, bakarti eta... [+]


Ipuinak idazten ikasten: nondik hasi eta zeri jarraitu?

Garazi Arrula (Tafalla, 1987) eta Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) gonbidatu ditu Mikel Ayerbek (Azpeitia, 1980) Idazteaz beste euskal literaturari buruzko elkarrizketa-saioetako bigarrenera. Euskal ipuingintza izan da elkarrizketa saio honen gaia, eta gonbidatuen... [+]


2024-11-08 | Leire Ibar
Farmazia enpresen erdiak baino gehiagok adimen artifiziala erabiltzen du

Sendagaien garapena "bizkortzeko, tratamenduak pertsonalizatzeko eta barne-prozesuak optimizatzeko" erabiltzen ari dira adimen artifiziala. Enpresen % 33k erabiltzen du gaixotasunen analisian, eta % 29k sendagaien garapenean eta fabrikazioan.


Karine Jacquemart (Lurramako aurtengo gomita berezia)
“Egungo elikadura- eta nekazaritza-sistemek ez gaituzte autonomo bihurtzen”

Laborantza iraunkor eta herrikoiaren hitzordua den Lurrama azokan izanen da Karine Jacquemart, Frantziako Foodwatch elkarteko zuzendaria. Elikadura-eskubidea herritar orori bermatzeko helburuari tiraka, hainbat ekintza bideratzen dabiltza –herritar mobilizazioak, agintari... [+]


2024-11-08 | Euskal Irratiak
AirBnb motako epe laburreko alokairuen abantaila fiskala murriztu dute Ipar Euskal Herrian

Frantziako Estatuko diputatuak eta senatariak ados jarri dira. Orain arte, alokairu turistiko bat alokatzen zutenek etekinen %50 zergapetik kentzeko aukera zuten, urte osoko alokatzaileek, berriz, %30. Lege proposamenak biak hein berdinera ekarriko ditu, hots, %30era.


2024-11-08 | Irutxuloko Hitza
KASen kontrako elkarretaratze berria egingo du LQNTCDD taldeak datorren astelehenean Donostian

Lo Que No Te Cuentan De Donosti taldeak mobilizazio berri bat antolatu du datorren astelehenean, hilak 11, Amara Berrin, Kaleko Afari Solidarioak banatzen diren ordu eta leku berean. Hiriko hainbat eragile antifaxista eta antirrazista batzen dituen plataformak... [+]


2024-11-08 | Hala Bedi
Errota Zaharra auzo elkartea
“Arrazoi eta interes askok eraman gaituzte oraingo egoerara, baina kaltetuak bizilagun guztiak gara”

Gasteizko Errotako (Koroatze) auzoan izan diren manifestazio "anonimoek" kolokan jarri dute auzokoen arteko elkarbizitza. Azalera atera dituzte ere hauetan parte hartu duten partidu politiko batzuen eta beste kide batzuen izaera faxista eta arrazista.


“Atera ala hil”, Gaza iparralderako Jeneralen doktrina

Israelgo armada urria osoan bereziki gogor aritu da Gazako iparraldean, eta egunotan ere azken urteko erasorik gogorrenak egiten ari da bertan, ehunka pertsona hilda, gehien-gehienak zibilak eta tartean hamarnaka ume. Herritarrei Gazako hegoaldera joateko agindua eman diete... [+]


Bilboko Etxaniz Suhiltzailearen anbulatorioko sexu-transmisiozko infekzioen zentroa “gainezka” dagoela salatu dute

Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariak esan du langile eta informazio falta dagoela, itxaron zerrenda “luzea” dela eta estigmatizazio “handia” dagoela.


Eguneraketa berriak daude