Duela hogei urte, Ipar Euskal Herriko Ganbera sortzea helburu nagusia zuten ELB sindikatua sortu zutenek. Hainbat laborarik FNSEA sindikatua utzi zuen -Pirinio Atlantikoak departamenduan nagusi dena oraindik ere- beste gizarte eta laborantza proiektu mota bat bultzatzeko. Azkeneko bozetan, ELB Iparraldeko sindikatu bozkatuena izan bada ere, Paueko Ganberako ordezkaritzari dagokionean, sindikatu abertzalearen gehiengoa sinbolikoa eta erlatiboa da oraindik ere.
KANPAINA ONTSA LANDUA.
ELBk oso ontsa landu du bere kanpaina, lau ardatzetan oinarrituz: laborari berriek plantatzeko lagunduz, hauen ekoizpenak neurtu eta partekatuz, laborantza iraunkorra sendotzeko nahia agertuz eta Euskal Herriko Laborantza Ganbera eskatuz, eta orobat "Euskal Herriak bere laborari guztiak behar ditu" lema ozenki aldarrikatuz. ELBko Eric Dolosor bozeramaileak honela adierazi zuen ideia hau: "Laborantzan ezin da hamar moldetan aritu, Ipar Euskal Herriko laborariak hazkuntzari lotuak dira funtsean. Etxaldeak tipiak izanik, laborari hauek kalitatezko mozkinak erdietsi behar dituzte. Gure lema nagusiari kasu eginez, mendian nahiz zelaian edo itsasaldean, laborari guztiak laborantza iraunkorrean ari daitezen nahi dugu. Gure ustez, hobe da etxalde bat ezen eta hiru".
Jokamolde horiek kontuan hartuz abiatu zuen ELBk bere kanpaina, Mixel Berhokoirigoin gamartarra zerrendaburu izaki. FNSEA (Frantziako Nekazari Sindikatuen Federakuntza Nazionala) Biarnoko Cofederation Paysanne (CP) -ELBren ildokoak- eta Cordination Rurale aurkeztu ziren, bestalde. ELB eta CP ez dira departamendu mailan aurkezten, eta horrek biziki baldintzatzen du boz emaitzen araberako ordezkaritza. Izan ere, ELB Iparraldean garaile jalgi izan arren, bi ordezkari baino ez ditu izanen Paueko Laborantza Ganberan. Departamendu mailako emaitzak hauxek izan dira: FDSEA eta CDJA taldeek (lehena FNSEAren sindikatu nagusiaren kidea) bozen % 52,85 lortu dute. ELBk, berriz, bozen % 23,71. Emaitzen arteko aldea ez dator bat Ganberako aulkien kopuruarekin: FDSEA-CDJAk 21 aulkietatik 17 izanen ditu eta ELBk bi besterik ez. Beste bi aulkiak Biarnoko Confederation Paysannek eta Coordination Ruralek beteko dituztelarik. Frantzia mailan, FDSEA-CDJAk bozen % 53,57 lortu dituzte, azkeneko bozetan baino sei puntu gutxiago, alabaina. Confederation Paysannek, berriz, sei puntu irabazi ditu, bozen % 26,39 lortuz.
Laborariak dira Ganberako ordezkari gehienak eta ELBren ezarpena laborarien artean dago. Alabaina, Laborantza Ganberako aulkiak arlo ezberdinetako ordezkariz beteta daude; 40 kide guztira: laborariak, lur jabeak, laborari erretiratuak, kooperatiba eta bankuetako langileak eta giza kutxakoak. Herri eta hiri handietan kokaturiko arlo hauetako langileak FNSEAren aldekoak dira eskuarki.
GANBERARIK IZANEN OTE?
ELBk Ipar Euskal Herriko Laborantza Ganbera eskatzea zentzuzkoa da guztiz. Iparraldeko arazo politiko handienetako bat berezko instituziorik ez izatea da. Populazioaren %64ak Euskal Departamendua eskatzean, bere problemak bideratuko lituzkeen instituzio bat exijitzen du. Kultura, politika nahiz ekonomia alorrean instituzio propioa izatea azken urteotan herritarrek eginiko eskaera jakintzat emana da. Euskal laborariak Iparraldeko ekonomiaren oinarria diren aldetik beren instituzioa behar dute, halaber. Alabaina, galdera berriz ere pausatzen da: Euskal Departamendu bat sortzea ezinezkoa bada, Parisko agintariek ez dutelako nahi, Euskal Herriko Laborantza Ganberaren kasuan, berdin ote da? Mixel Berhokoirigoin ELBko zerrendaburuak honela argitu digu auzia: "Euskal laborarien eskakizunak erdiesteko Ganbera berezia sortu behar da Euskal Herrian. ELB sindikatu bozkatuena izanik euskal laborariek nahikari hori dutela agertu da. Bigarren sindikatua ginen bitartean, Euskal Laborantza Ganbera ez zela beharrezkoa zioten Pauen, baita departamendua behar zela Laborantza Ganbera sortzeko. Gure sindikatuak legea aztertu du, eta jakin dugu badela Ganbera berezi bat sortzea lehen ministroaren dekretu bidez. Ez da inolako lege berririk ez berezko departamendu bat behar geure instituzioa izateko. Orain bide politikoa eta administratiboa landu behar dugu"
ELB-KO LAN ZUHURRA.
Euskal Laborari Batasunak kanpaina zuhurra eramateaz gain, gaurkotasunezko gaiak karrikaratu ditu kanpainan zehar. Esate baterako, ELB mendiko laborantzan nagusi izaki, bere azkeneko emaitzak hobetu egin ditu mendiko eskualdetan. Kantonamendu guztietan handitu du bere boz kopurua, eta Mauleko kantonamentuetan izan ezik sindikatu nagusia da mendi aldean. Haatik, etxaldeak handiak diren kantonamenduetan ere bere emaitzak hobetu ditu, hala nola Bastida, Hazparne, Uztaritze eta Ezpeleta kantonamenduetan, kasu. Kostaldeko kantonamenduak FDSEAren eremuak izanagatik -laborariez bestera, laborantzari loturiko langileak bertan bizi baitira-, ELBk bere borroka fermuki planteatu du. Lurren kudeaketa publikoaren eskakizuna plazaratuz, adibidez. Baionatik Garazira doan bide nagusia blokeatu zuen kanpaina bitartean, kostaldeko lurren espekulazioa salatzeko. ELBko laborariak kosta eta barnealde arteko kantonamenduetara etorri ziren manifestatzera, bertako eskualdeetan -Ezpeleta eta Uztaritzeko eskualdeetan, bereziki- burutzen ari den gehiegizko espekulazioak eta lurren banaketa bidegabeak salatzeko.
Kanpaina burutu bitartean, bestalde, behi sektoreko laguntza banatzeko plangintza definitu zen Pauen. Parisko Gobernuak diru laguntza berri hauen bidez behi eroen krisiak laborarien artean eragindako galerak ordaindu nahi dituzte, nolabait. Alta, laguntza hauen erdiesteko baldintza berezi batzuk jarri ziren Paueko Laborantza Ganberan. Funtsean diru handia mugitzen duten laborari hazleentzako izanen dira laguntzak, eta finean, etxalde tipietako laborariek edo mozkin kopuru tipia ekoizten dutenek ezin izanen dituzte diru laguntza horiek jaso. Gauzak horrela, ELBk honela salatu zuen diru laguntza politika: "Euskal Herriko hazleak mesprezatuak izan dira Pauen. Plangintza honen arabera hazle tipiak desagertarazi nahi dituzte. Kurioski, kalitatezko haragiaren ekoizle laborari tipiak direlarik".
BOZ SISTEMAREN ALDAKETA.
ELB sindikatuak ustekabe bat hartu zuen kanpainan zehar. Bozkatzeko sistema aldatua izan baitzen azken hauteskundeetan. Departamenduko prefetak, Herriko Etxe guztietan bozkatzeko partez, kantonamenduko hiri nagusietan baino ez zela bozkatuko adierazi zuen. Laborantza Ministerioak departamenduko prefeten esku utzi zuen bozkatzeko moldea. Frantziako departamendu gehienetan bakoitzak bere herrian bozkatzeko aukera mantendu bazen ere, bitxikeria gisara-edo, Pirinio Atlantikoetako prefetak sistema aldaketaren aukera hautatu zuen. Postaz bozkatzeko aukera bazegoela adierazi zuen prefetak. Postaz bozkatzeko aukera betidanik izan da alta, eta aukera hau aipatzean, laborari askoren begietara bere erabakia zuritzeko era baino ez zen izan prefetuarena. Bozen ibilmolde honi buruzko gorabeherak Eric Dolosorrek berak honela azaldu digu:"Herri askotan laborari kopurua tipia da, eta prefetak dioenez, laborarien konfidentzialtasuna galduko ote den beldur da jendea. Beraz, herri tipi batean, ELBri boza ematean badakite denek zeinen alde bozkatu duten, edo berdin bertze sindikatuaren alde delarik". Sistema aldaketaren atzean bada beste asmo bat, nonbait: "Pentsa, afera ez da nolanahi gauzatu. Prefetak hiru eskaera egin behar izan ditu: lehena, Laborantza Ganberari berari, bigarrena Kontseilu Nagusiari eta hirugarrena, auzapezen elkarteari. Hirurek baimena eman dute, bistan da. Ados, oso demokratikoki egin dute hautua. Alta, konfidentzialtasuna hori gal-tzearen beldur baldin badira, zergatik ez dute egiten molde horretan hauteskunde guztietan. Hauetan konfidentzialtasuna galtzen bada, berdin guztietan ere, ezta?"
Eric Dolosorren aburuz jendea ez da usatua etxetik bozkatzera, alta, aukera hori aipatu du prefetak. ELBko eledunari entzunez kontraesanak ageri dira bozkatzeko sistemaren gibelean: "Duela 6 urteko bozetan Euskal Herriko boz emaileen %66ak eman zuen boza, departamendu mailan boz emaleen %63ak eman zuelarik. Baionako Merkataritza Ganberako hauteskundeetan etxetik bozkatzen da, eta kontent ziren bozemaileen
%25ek boza eman baitzuen, eta estatu mailan %23k. Jendeak bazuen nahikaria bertzerik gabe bozkatzeko. Gibelasmo bat egon da hor".
NAGUSIA ORAINO NAGUSI.
Sinbolikoa eta erlatiboa izanagatik alimaleko garrantzia du ELBren garaipenak. Iparraldeko laborariak Ganbera propio batean ordezkatuak baleude, ELBk laborantza politikaren zenbait ildo aldarazi lezake. Laborantza Ganbera eztabaidagai da, eta FNSEAko ordezkariek beren nagusitasuna arriskuan ikusten dute engoitik. FNSEA sindikatuko Luc Guyau burua Zuberoan izan zen hauteskunde kanpainan FDSEAri laguntzeko -Mauleko kantonamenduan nagusi da oraino sindikatu hau-. FDSEAko Sauver Urrutiaguerrek emaitzak ezagutzean ezin izan zuen bere ezinegona gorde: "Emaitzen erranahia aztertu beharko dugu, naski. Gu ELBrekin elkarrekin lanean aritzeko prest gara" zioen Domin-txineko laboraria eta zerrendaburuak.
FDSEA sindikatua utzi eta ELB sindikatua sortu zuten laborariek egindako lana ez da ahuntzaren gauerdiko eztula izan. Zaila izanda ere, iraganean utopia zena egingarria ageriago da hemendik aitzina.