"IDAZLEAK EZ DU BERE BURUA MAKURTZEN SEKULA SANTAN"

  • Nobelaz, poesiaz, ipuinaz... mozorrotu izan ditu hitzak Felipe Juaristi idazleak. 1999an kaleratutako "Animalien Inauteria" ipuinean ohorezko jantzia ipini zien zibilizazioaren eta naturaren arteko lehiaz mintzatzeko. Horregatik, lehenengo saria jaso du: Euskadi Haur-Literatur saria.

2007ko otsailaren 21ean
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Egunaren senti-sentian iratzarri zuen leihotik sartutako argi printza bihurriak hartz jauna, sudurrean kilimak eginez". Era erraz eta kuttun horretan hasten du Felipe Juaristik Euskadi Haur-Literatur saria lortzera eraman duen "Animalien Inauteria" liburua. Askatasunean bizi direla pentsatzen duten animalien istorioa kontatzen da bertan, hala ere, beraiek ere gizaki edo munduaren arau ezarrien itzalaz zapalduak sentitzen dira, eta identitate propioa mantentzearen borroka hasiko dute, hori bai, estrategia bero eta sendagarri bat aurrera eramanaz...
Haur-literaturan sailkatua dagoen edozein liburu adin guztietako zaletuok irakurri beharrekoa bilakatzen da sarri. Berdin gertatzen da honekin; bertan helduei pentsarazteko den hainbat aipu aurki baitaiteke. Orriz-orri.

Nola hartu duzu Euskadi Haur-Literatur saria, esku artean, bihotzean, irudimenaren apalan?
Haur txiki batek bere lehen oparia hartuko lukeen moduan. Alde batetik, pozik, oso pozik, haurrak erraz kontentatzen baitira; bestetik, harrituta, benetakoa ala gezurra ote den oso ondo ez jakinik. Horregatik, batzuetan lo nagoelarik, Saria kendu egiten didatela egiten dut gaiztoan amets.

Non eta nola sortu zitzaizun haur eta gazte literatura lantzeko nahia?
Etxean bi neska txiki bizi dira nirekin. Nik maite ditut eta haiek ni maite naute, hala esaten didate behintzat, eta nik sinestu nahi dut, eta ordainean ipuinak kontatzen dizkiet. Hasieran besteek idatzitako ipuinak ziren, baina halako batean neure buruari galdetu nion: zergatik inoren ipuinak erosi, etxean fabrika osoa izanda? Alabentzako oparirik ederrena neure ipuinak kontatzea zela erabaki nuen.

Txori batek esandakoa, beraz, baieztatzen duzu, zure bi alabek zer esan handia dutela ipuin bat erabakitzen duzun garaian?
Hala da, ipuingintzan hasi eta neure ipuinak kontatzen nizkien alabei, eta haiek ameto emandakoan, haiek baleko jotakoan, paperera pasatzen nituen. Bestela, zakarrontzira zuzen. Eta besteenak kontatu behar. Ikasteko modua ere bada, umeak askotan gu baino jakintsuagoak dira, gure benetako mailara ekartzen gaituzte.

Zein ezaugarri hartzen dituzu oinarritzat, literatura modu hori egiterakoan?
Poesia, hitz batez esanda. Poesia, izan ere, mundu guztiak gurera ekartzen dituen mundua baita; fantasia errealitate bihurtzen du.

Ederragoa al da haur edo gazte batenganako literatur bidea?
Desberdina da. Dirudien baina zailagoa. Froga hortxe: idazle gutxi dago haurrentzat idazteko gauza denik.

Ez beti, baina bai askotan aparteko euskal idazleak, helduentzako salmenta urria dela-eta, haur literatura lantzera jo behar izaten omen dute. Hausnarketa honekin ados al zaude?
Euskal Literatura txikia da, oraingoz, eta horrek bere alde onak eta bere alde txarrak dauzka. Alde onen artean idazleak genero guztiak ukitzeko aukera -eta askotan beharra- aipatuko nuke. Alde txarren artean, genero guztiak ukitzeak dakarren ahuldadea aipatuko nuke. Dena dela, helduen literaturan arrakastarik ez izanagatik haur literaturara jotzen duenak porrot egingo du normalean. Umerik maite ez duten gizon-emakumeak haurra egitea erabakitzea bezala iruditzen zait hori.

Eta horrek, hain zuzen, bihurtu du azken urteotan eta egun lantzen den euskal haur literatura munduan erreferentzia. Zein da zure iritzia?
Ezer ez da kasualitatez gertatzen. Asko idatzi behar izaten da, azkenean nahi duzuna egiteko; folio pilo bat bota behar izaten da zakarrontzira, azkenik folio itxuroso bat lortzeko.
Esan nahi dut, "Animalien Inauteria" baino lehenago haurrentzako liburu piloa dut idatzita.

n Hortaz, eta gurean itzultzaile bikainak egonik, inolako lotsarik gabe itzuli ditzazkegu gure lanak beste ezein hizkuntzetara. Ez da hala?
Itzultzaile lana gurean bere balioan ordaindu ezin dena dugu. Alde horretatik hitz onak eta eskerrak besterik ez ditut Jose Luis Padronentzat, nirea gazteleraz jarri duelako, era txukun eta dotorean. Esan didatenez, Literatur Sari Nazionalean, finalista izan baita, goraipatu egin zuten itzulpena bera. Eta ez naiz harritzen, ni ere harrituta bainago.

Hala ere, zein da literatur lehiaketen inguruko zure iritzia? Ez al duzu uste euskal literaturak, orokorrean, burua makurtu egiten duela instituzioek kopeta dirulaguntzaz igurtzi diezaioten?
Idazleak, bere burua idazletzat duenak, independientetzat beraz, ez du bere burua makurtzen sekula santan. Ez du baldintzarik onartzen, eta areago ez du bere lana baldintzatzen. Dakiena egiten du, idatzi alegia, eta lanaren ondoren sariren bat eskuratzen badu, nire kasua esaterako, onartu egiten du, izan ere Euskadi Literatur Saria ez da aurkeztu behar den horietakoa.
Niri ondo datorkit, ez baitut beste ofiziorik, idazlearena baino. Eta ez naiz besteen jokabiderik kritikatzen hasiko. Azken finean, gure kontzientzia da gure kritikorik latzena eta gupidagabeena.

Eta berriro. Ez al da kontraesana euskal musika, antzerkia, eskulturgintza, margolaritza, ipuingintza, nobelagintza eta poesia goren mailakoak direnean, herrira jaitsi ezinik ibiltzea? Non dago hor, horrenbeste saritzen omen gaituen kultur politika?
Iritsi gara azkenik mundu modernora. Kultura eliteena da; eta telebista gainerakoena. Ez dakit konponbiderik ote duen, eskola-sarean, etxean ez bada. Hezkuntzaren bidez, noski.

Mundua kulturaz aldatu eta hobetu daitekeela uste duten sortzaileen artean al zaitugu?
Poesiak ez du mundua errotik aldatzeko ahalmenik; ez du mundua aldatuko, baina lagun dezake munduan nagusi den giro inmorala aldatzen; lagun dezake mundua bizitzeko espazio hobea izan dadin; orain baino etikoagoa eta solidarioagoa alegia.

"Animalien Inauteria" lan sarituan, azeria eta hartza dira, protagonista nagusiak ez ezik, beren mundua salbatzen ere saiatzen direnak.
Azeria eta hartza dira basoko animaliarik adintsuenak. Memoria dute, eta memoria dutelako eskarmentua ere badute. Iraganaren jabe direlako, izango dira horregatik geroaren eraikitzaile.

Eta bertan, musikak konpontzen ditu gizakien eta animalien arteko gaizki ulertuak eta ezin ikusiak.
Musika hartu badut, bere kodea, hizkuntzarena ez bezalaxe, unibertsala delako da. Musikak ez du aberririk ezagutzen, musikak batu egiten gaitu. Errusian edo Euskal Herrian, Txaikovsky Txaikovsky da, eta Guridi Guridi, itzulpenik gabe.

Gainera, animaliak dira gizaki petralari hain petrala ez izaten irakasten diotenak.
Eta animaliari ere bai, norberekoikeriaz ez jokatzearen erakusle. Azken finean, denok denona errespetatu beharra adierazi nahi dut; baita ere aldamenekoa gure laguna izan daitekeela, eta arazoak konpontzeko ez zaiola arazo gehiago erantsi behar lehendik dugunari, baizik eta borondatea eta hitza jarri behar direla konponbidean.

Euskal Herriko egoera kezkatiarekin alderatuz gero, zein musikaren bihotza uste duzu daukagula barruan?
Goreckyren Hirugarren sinfonia (opus 36). Polonieraz, Symfonia Piesni Zalosnych. Gure hizkuntzan, Kanta Tristeen Sinfonia.

Esaiguzu, zertan duzu orain literatur gogoa?
Pare bat liburu gazteentzat. Eta nobela bat helduentzat.

BIBLIOGRAFIA
NOBELA ETA IPUIN BILDUMAK
- Intzentsua lurrean bezala (Baroja 1988)
- Arinago duk haizea, Absalon (Erein 1990)
- Bordelera (Erein, Milabidai 1996)

POESIA
- Denbora, nostalgia (Baroja 1995)
- Hiriaren malenkonia (Baroja 1987)
- Laino artean zelatari (Alberdania 1993)
- Galderen geografia (Euskadi Literatur Saria 1998, Alberdania 1997)
- Geografia de las preguntas (Bassarai 1999)

HAUR ETA GAZTE LITERATURA
- Tristuraren teoria (Lizardi Saria, Erein 1992)
- Ilargi lapurra (Erein 1994)
- Sagitario (Desclée de Brouwer 1995)
- Eguzkiaren etxea (Alberdania 1998)
- Animalien Inauteria (Erein 1999)
- Aduna eta Aduanak (Erein 2000)


Azkenak
2024-11-22 | Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan

Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]


2024-11-22 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin

Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]


2024-11-22 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)

Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]


Gemma Piérola
“Historiak ezin du ezikusiarena egin gu protagonista garen eguneroko arazo horien aurrean”

Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]


Añube
Elkar besarkatzeko musika

Aspaldi ezagutu genuen gaur gaurkoz Añube taldeko abeslari den Aitor Bedia Hans. Garai berean adiskidetu ginen egun Añube taldeko gitarra jotzaile ohia den Beñat Gonzalezekin. Unibertsitateko garaian izan zen, Debagoienako bi gazteak musika zainetan... [+]


2024-11-22 | Julene Flamarique
Voxen aurka Bilbon protesta egiteagatik auzipetutako zortzik ituna egin dute Fiskaltzarekin eta bat epaiketara joango da

Atxuriko irakasle eta ekintzaile batek uko egin dio akordioari kontzientzia arrazoiak direla eta. Voxek bost urteko kartzela-zigorra eskatzen du auzokidearentzat, Fiskaltzak aldiz zazpi hilabeteko espetxe-zigorra hauteskunde-delituagatik eta hiru hilabeteko isuna mehatxu... [+]


2024-11-22 | Ahotsa.info
Saskien bidez Nafarroako euskalgintzari inoizko ekarpenik handiena egingo dio Errigorak: 230.000 euro

 Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.


2024-11-22 | Sustatu
Euskarazko esamoldeak baloratzen lagundu online galdetegi honetan

Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.


Nazioarteko Zigor Auzitegiak Netanyahu eta Israelgo Defentsa ministro ohi Gallant atxilotzeko agindu du

Gizateriaren aurkako krimenak eta gerra krimenak egotzi dizkie Hagako auzitegiak bi sionistei. Erabakia "antisemitismotzat" jo du Netanyahuk, eta Hamasek, aldiz, "Justiziarako urrats garrantzitsutzat".


Umandi izena eta izana

Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]


Memoriadun euskara

Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]


Etorkizuneko apustua

Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.

Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]


Gelditu dute emakume baten eta bere alaba adingabearen etxegabetzea Gasteizen

Polizia etxegabetzea geratu nahi zituzten herritarren aurka oldartu da eta hainbat lagun zauritu ditu. Azkenean, etxegabetzea atzeratu duela jakinarazi du epaitegiak.


X-tik irten nahi? Nor dago Mastodonen eta Blueskyren atzean? Nola finantzatzen da bakoitza?

Gaur, azaroak 21, Mastodon.eus komunitateak sei urte bete ditu. Urteurrena ospatzeko Gure aukera, sare libreak kanpaina abiarazi dute, atxikimenduak biltzeko. Izan ere, azken asteetan “eXodoa” ematen ari da: erabiltzaile asko X-tik ihes egiten ari dira, sare... [+]


Iruñeko Erorien Monumentua
Maravillas Lambertoren izena ez erabiltzeko eskatu dute fusilatuen senideek

Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]


Eguneraketa berriak daude