Iruñean sortu zen 1960an. Kazetaritza ikasketak egin zituen eta hamaika urtez komunikabideetan aritu da lanean, "Deia"n, ETBn eta "Navarra Hoy"en, hain zuzen ere. Hizkuntzak bere lanabesa izaten jarraitzen duen arren, beste bizibide bati ekin zion duela hamar urte. Izan ere, egun Nafarroako Gobernuko itzultzaile sailean dihardu eta idazle gisa ezagutzen dugu. Duela hiru urte eta erditik Nafarroako Ikastolen Elkarteko lehendakaria ere bada.

Ogibidez DBHko irakaslea da 44 urteko tafallar hau. 21 urte daramatza zereginean, baina gaur egun, oraingoz behinik behin, ikasgelak beste ikuspuntu batetik ikusten ditu, Eilas sindikatuan dihardu lanean-eta. Burlatan bizi da. 1996ko urrian Nafarroako Hizkuntza Politikako Zuzendaritzara deitu zuten eta bertan aritu zen Programazio eta Ikerketa Zerbitzuko zuzendari gisa, 2000ko uda arte, Gobernuaren jarrera salatuz, zuzendaritza osoak dimisioa aurkeztu zuen arte.

Euskalgintzan urte mordoa aritutakoa dugu Iñaki Lasa iruindarra. Geografia eta Historia ikasi zituen EHUn, Gasteizen, eta euskarazko lehen promozioko uztakoa dugu. Azkeneko hamazazpi urtetan AEKn aritu da lanean irakasle gisa. 1997tik Nafarroako AEK-ko arduraduna da eta Oinarriak plataformako bozeramaile lanetan dabil 1998tik. Halaber, datorren urtean Lodosan egingo den Nafarroa Oinez festaren arduraduna dugu, egun Otsakarren bizi den iruindarra.

Gaur egun EHko zinegotzia da Iruñeko udalean; 1979tik 1983ra arte Iruñeko alkateordea izan zen Balduz alkate sozialistarekin. Bizibidea, aldiz, abokatutzatik ateratzen du. 53 urteko leitzarrak hor pasatzen du eguna bazterretik bazterrera, kontaezinak diruditen zereginetan. HBko sortzaileetakoa eta Mahai Nazionaleko kide ohia. Zortzi urtez Nafarroako foru legebiltzarkidea izandakoa, euskaltzaina, idazlea eta, irrati eta prentsan ere iritzi emale ezaguna dugu.

Euskararen inguruko hautsi-mautsiez dihardugula, Nafarroan zer egin behar den eta zer ez ziurtasunez jakitea ez da aise. Hizkuntzaren afera politikari sobera loturik dago, baina bestalde, ez dago horren garbi Nafarroan euskara soilik kultura gai gisa planteatu eta bultzatu beharra dagoela; ez dago garbi orain arteko "Vascuencearen Legea" horren kaltegarri zela... Ez dugu honetaz guztiaz aski azterketa sakon eta egokirik axaletik haratago jotzeko. Erreinu Zaharreko bazter eta ibar guztietan egoera eta baldintzak ez dira berdinak: Iruñerriko euskaldunak gutxiengoa dira eta berak diskriminatzen dituzte -Iruñera zernahi kudeaketa egitera doan menditar euskalduna bezala- erdaldunak ez diskriminatzeko estakurua baliaturik; euskaldunak diskriminatzea politikoki demokratikoa dela erakutsi digute. Dena den, Ultzamatik goiti gauzak ez dira berdin, eta franko aldatzen ari dira, gainera.
Ordea, aski garbi dago erasoa etorri dela, grina txarrekoa gainera, eta euskararen mundu mugatu honetan bizi garenok kezka larria sentitu dugu, egonezak hartu gaitu. Ez dakigu, bestalde, zerbait egiteko gai ote garen, indarrik baote dugun, honenbeste saltsaz aspertuxe egon daitekeen hainbat jendek jaramonik eginen digun. Irtenbidea zaila da; zer egin?
Duela bi urte hitzaldi bat nahi zuten Mariland-eko unibertsitatekoek gai honi buruz eta gogorxe eta latz jardun nuen kezka neukan, ez ote nuen agintarien jarduna sobera estu hartzen, idazkia partzialtasunez beterik ez ote zegoen, ez ote nituen neurriz kanpo euskararen etsaitzat hartu... Orain, azken lege aldaketok ikusirik, zorigaitzez gauzak honela zirela jabetu naiz. Izan ere, gardenak dira UPN alderdiaren batzarre nagusietara aurkezten diren txostenetako irizpideak: euskara doi-doia aipatzen dute, jota kantuari baino garrantzi gutiago emanik, kultura ondare gisa joaz soilik, Nafarroako dialektoak bertako aberastasuna diren aldetik bakarrik laketetsiaz, gainerateko euskararen corpusetik guztiz bereizirik. Areago joan ziren Aizpun zena-eta: "ez dugu euskara bultzatuko, ezdugu euskararen alde eginen, ekimen horrek hizkuntzazkoa ez den bestelako euskaltasuna ere berarekin baldin badakar". Zenbat erkidegok onetsiko lukete egun Europan, eta horren nabarmen, saihetseko arazoak direla eta, beren berezko hizkuntzaren aurka jotzeko gai direla?
Indarkeria politikoa arazoa da bai, eta euskarari ez dio ez Nafarroan ez inon mesede egiten, baina estakuru eta aitzakia erraza dute hori. Sakonean arazoa ez da indarkeria, ez dira E.T.A. erakunde armatuaren ekintzak eta heriotzeak, gutarik bakoitzarengan sor dezaketen sentipena edo atsekabea gora-behera,funtsean arazoa beste bat da, soziologikoagoa batzuetan, politikoagoa beste batzuetan, alderdi intralinguistikoa ahantzi gabe: errepara bestela Madrileko dinamika politikoaren menpe diharduten Nafarroako sozialisten iritzi aldaketei. Horrexegatik sentitu ginen batzuk noraezean, Iruñean E.T.A.-k Tomás Caballero zinegotzia hil zuela eta, hainbat euskaltzalek lurraren gainean ezarri zuten marraren aitzinean: iduri zuen euskararen inguruko beste euskaltzaleoi galdezka ari zitzaizkigula: "Marraren zein aldetan zaudete zuek?". Eta batzuek ez genekien zer erantzun, ez genuen zalantzarik idazki hori idatzi eta hedatu zutenek borondate onez jokatu zutela, heriotze haren aitzinean zinez hunkiturik sentitu zirela, baina batzuek ez genekien marra bakar hark finkatzen dituen bi alderdietarik bat hautatu behar ote genuen ala marra eta ñabardura gehiago ote zegoen.
"Vascuencearen Legea" atera zutenean ere galdurik geunden: konforme legeak Iruñea bazter utzia zuela eta hori ezin onetsi zela. Konforme euskara nafar guztien eskubidea ere badela. Beste batzuen iritziz, HB-k legebiltzarrean aldeko botoa eman balu Iruñea eremu euskaldunean sartuko zen. Duela sei baturte EA-ko euskaltzaleek legeari josi nahi zizkioten adabakiekin ere ez zegoen HB konforme. Hainbat eta hainbat iritzi ezagutu dugu eta halaz ere zenbaitekbeti ez ditugu gauzak garbi eduki. Zernahi ere den, zenbat on ez du egin eremu euskaldunaren barrenean lege horrek hondarreko hamalau urteotan? Legea lege, Hegoaldeko beste erkidegoan autonomia estatutuarekin batzuek egin nahizuten bezala, erabilera onaren aldeko eginahala egin beharra zegoen, eta franko gaitan susmoa dugu legea gizartearen eta herritarren eguneroko egiazko jardunetik haratago iristen zela, jokaleku egokia gerta zitekeela: ez zuen legeak euskaltzaleon borondatea gainditzen, baina zenbait ibarretan erabilera abiarazteko gaitasuna eta ahala gainditu ditu; eta ez bedi pentsa soilik Pirinioez dihardugunik, Bidasoaldean ere badira adibideak, eremu honetan euskararen aldeko gizarteko jarduna sail batzuetan miresgarria izanik ere.
Hizkuntza kultura gai soil gisa euskararen etsai navarristen aurkako antidoto onuragarria izan daitekeelako leloa ere ez da guztiz asetzen gaituen kontua; denok erabili behar izan dugu inoiz temati zenbaiten iritzia malgutzeko, baina ikasia dute erantzuna: "orai premia ingelesak du". Eta guk ere ikasi dugu hizkuntza bat ez dela ia inorendako bere horretan eta mekanikoki gizatalde batetik bestera inolako oihartzun, lotura edo atxikimendu sentimentalik gabe iragaten den corpus kulturala: euskara ikasten dutenen arrazoien artean identitate kolektiboarena da nagusi eta garrantzia du ogibidea bilatzeko ematen duen aukerak ere; uste dugu arrazoi kulturalen leloa arestiko beste bi horien gibeletik doala, bai Nafarroan eta bai nonahi. Orain, gainera, ogibidearenak ere garrantzia duela ohartu dira eta euskara xuhur eta biluxirik utzi dute Iruñeko administrazioan.
Orain artean gertatu bezala, soilik juridikoa ez den azken eraso honi ereaurre egin beharko zaio, euskaltzale guztion arteko batasunari eutsiaz, orain artean baino lan gehiago eta hobea eginez eta irudimena erabiliaz, Sadar futbol zelaian "Fondo sur"-ekoek ezkerreko harmailetan kokaturik zeudenekin kantu bitxiak asmatzean egin ohi zuten bezala, irentsiarazi nahi diguten egoera hau iraultzeko, beren argudioak itzulikatzeko eta aldeko giroa gizarteko zoko gehienetan suspertzen jarraitzeko. Erasoa etorri da eta gordinkara dator juridikoki. Lan egin beharko da, ongi, anitz, eta orain berean; irudimena beharko dugu hizkuntza alderdi guztietarik bultzatu, bersortu eta berpizteko, lehen ere beste batzuek egin duten bezala. Ehunekotan lehen gehiago ziren euskara zekiten nafarrak eta gutiago honen aldeko lan esplizituan zihardutenak; egun gutiago dira hiztunak, baina lehen baino anitzez gehiago lanean ari diren era guztietako euskaltzaleak.
Aurre egiteko eta ongi lan egiteko garaia da.

Nafarroako agintari politikoek euskararen inguruko berri beltzak bata bestearen atzetik sortzen diren honetan, adierazpen mediatikotara mugatutako erantzunak ere porrostadan etorri dira. Kasu hauetan erranza eta merkea da erantzuna ematea, gaia pil pilean dagoelarik kazetariek adierazpen eta prentsaurreen arrantzan aritzen direlako. Erraza eta merkea esan dut, baita beharrezkoa eta ekidinezina ere bidegabekeriaren salaketa zein gizartearen kontzientziazioan aurrera egiteko.
Orain, aurreko orritan beste zenbait gai aztertu direlakoan, iragarpen-salaketa-erantzunen olatua atzean utzita, eta "etxekoen" artean ari garenez hauxe da galdera: Administrazio publikoen aldetik zer dagoen badakigu eta zer etorriko den eurreikusten dugu, hortaz, non jarri palankaren indarra euskararen etorkizuna irabazteko?
Sarritan aipatzen den Nafarroako gizartearen euskararen aldeko jarrera hori epela, ahula, desegituratua eta aritmetika politiko parlamentarioan eragiteko gaitasun eskasekoa dela. Horiek keriak dira, aje latzak nahi bada, baina badago aldekotasunik, aurrera egiteko lehengaia. Euskararen legearen aldaketa eskatzeko antolatu sinadura kanpainak eta berritan Iruñean izandako manifestazioak agerian uzten dute euskararen aldeko gizarte komunikazio sare ikaragarria dugula. Euskarri eta baliabide oso gutxirekin burutu dira bi ekimen hauek, baina euskararen onarpen ofizialaren aldarrikapenean arloz arloko kezkak jasota ikusiz gizarte komunikazio sareak bere indarrak askatu dituenean euskalgintzako taldeak izan dira emaitzekin harritu diren lehenengoak.
Hortik ikastea dagokigu, zeren egia da konturatu gabe inguruko errealitatea antzemateko komunikabide jale-irensle hutsak bihurtzeko joera gaixotia dugula, egia ere eskura ditugun baliabide guztiak erabili behar ditugula (hedabideak barne) baina ez da estatista bat izan behar jakiteko ez eremu horretan, ez aritmetika parlamentarioan, ez epaitegitan ez dugula borroka hau irabaziko (eta bakoitzak jorra dezala nahi duen bidea noski, errespetu osoz gainera!).
Euskalgintzako taldeek, sindikatu euskaltzaleek eta alderdi politiko abertzaleek oso argi izan behar dute hurrengo urtetan euskalgintzak emango dituen urratsak eta zenbait gizarte joeren garapenak (lerro euskaldunen matrikulazioa, euskararen aldeko jarrera, arloz arloko egitasmo desberdinen garapena etab), ematekotan, gizarte komunikazio sare erraldoi horren bultzada ez den beste eragile baikorrik ez duela izango.
Gainean ditugun aje guztien aldean, hauexe da altxor bakarra, eta ez da gutxi. Herrigintzak ez du ordea ekina ez den beste formularik, ez dugu erabateko zehaztasuneko gizarte alkimiarik. Aurrera egiteko guztion indarrak batu beharrean gaude bai, baina erosokeria eta artaldearen sindromea astintzeko ordua ere iritsi da. Askatasuna eta erantzukizunaren ordua da. Askatasun osoa noski, bakoitzak egiten duen lanaren erantzukizuna hartzeko eta egiten ez duena ez egitearen erantzukizuna ere bere gain hartzeko, zintzotasunez jokatzeko.
Ez gara asko euskalgintzako taldeak baina bakoitza gure lanean murgilduta ari gara, gehienetan baliabide eskasekin zenbait egitasmo aurrera ateraz. Hedabide euskaldunek, gaueskolek, ikastolek, bertsolariek, euskara taldeek, eredu publikoko guraso elkarteek... bakoitzak berean erantzukizun ikaragarria dute hauen guztien eta bakoitzaren arrakastaren baitan egongo delako azken emaitza. Bakoitzaren erantzukizuna izango da elkarlanari egindako ekarpena ere. Antzeko gauza gertatzen da beste talde bazuekin, sindikatuekin zein alderedi politikoekin. Bakoitzak bere lehenetasunekin, bere ajeekin, bere aukerekin, gure arteko kontraesanekin..... argi izan norberak egiten ez duena ez duela beste batek egingo, guztion artean egiten ez duguna ez digula inork egina emango.
Gure anitztasuna aintzat izanda, den denek aldi berean A egitea erabaki arte ez A ez beste ezer ez egitea odoluste barkaezina da (artaldearen sindromea edo pentsamendu bakarraren umezurtzarena bezain patetikoa).
Eta iritsi gara azken bi oharrak egiteko unera. Bata bortizkeria dela eta; bi aukera ditugu (biak zilegi): edo euskararen inguruko eztabaida kontzeptu horretatik at kokatzen dugu (hizkuntza eskubideen inguruan, ikuspegi kulturalean, herrigintzan...) edo hartu eta sano sano hitz egingo dugu gaiari buruz, kitto. Eta gero bakoitzak esan duenaren erantzukizun guztia hartu, guztia. Zeren gauza batek bestearekin harremana duenez, denak denarekin du lotura (hizkuntzak egoera politikoarekin, legeriak erakundeen legitimazioarekin, hauek epaileekin, torturarekin, atentatuekin, irizpide etikoekin, erantzukizunen zehaztapenarekin.... eta ikusten duzue honek luze jotzen duela). Estatuaren pentsamendu bakarra euskarara itzulirik hizkuntzaren normalizazioari bere ekarpena egin nahi dionak hor konpon, baina komeni da desberdintzea zer den ikuspegi linguistikotik landutako irakurketa orokorra eta zer den barkamen eske ibiltzeko behar infinitoaren sindromea.
Bigarrena, Nafarroako egoeraren aurrean EAEko euskaltzaleek zer egin? galdetzen dutenean; EAEn euskararen berreskurapena, hizkuntzaren normalizazioa eta gizartearen arlo guztietan benetako ofizialtasuna lortu, azken batean euskara Euskal Herri osoan berreskuratu nahi badugu hau baita bidea: guztion artean elkartasunez arituz baina bakoitzak berean dituen aukera, ingurune eta baliabideekin ahalik eta urratsik eraginkorrenak ematea. Zeren, latza litzateke gero ondokoaren mixeriari elkartasuna adieraziz bakoitzak berean egin ahal duen guztia ez egitearen kontzientzia txarra xurituko balu! Horrelakorik ikusi dut ba.

Nafarroako euskaldun gehienak abailduta sentitzen gara azken garaiotan eta baditugu honela egoteko arrazoiak; izan ere, oraindik txikiak izanik eta botere gutxidunak, eraso handia jasotzen ari baikara, zorigaiztoko egoera sozial eta politiko bati probetxua atereaz, erdal kultura eta irakaskuntzaren munduaren eragile sozial batzuen aldetik eta zenbait alderdi politiko eta Instituzioetatik.
Hiru faktore egoera bat azaltzeko
1. Lehenik eta behin, hazkunde eta garapen krisi natural bat izan badago. Euskararen aldeko lanak, gizartearen sektore esanguratsu eta zabal batek burutua, arrakasta handia lortu du orain artean. Arrakasta hezkuntza mailan islatu da batez ere, baina beste alorretan ere hainbat lorpen erdietsi dira: famili transmisioa birrezarri da eta euskararen galera gelditu da ia-ia, helduen artean euskaldun berri ugari eta eraginkorrak sortu dira eta, oro har, komunikabideetan, kultur produkzioan, kale erabileran... aurrerapauso ederrak gauzatu dira, orain dela urte batzuk gutxik espero zuen moduan gainera.
Arrakasta honekin batera hainbat arazo sortu dira. Horietako batzuk barnekoak dira, eta adibide gisa jar dezakegu eskolaren bidez hizkuntza ikasi duten gazteena: asko daude, baina ez dago, ordea, jende kopuru hori disolbatu daitekeen euskaldun-osoen ohatze egokirik, eta horrek hainbat arazo badakarzki: hizkera maila behea, lotsatze eta abandonatze prozesuak, erabiltzeko motibazio kultural eta naturalen kaltean motibazio politikoen garaipena...
Baina beste arazo batzuk kanpotik etorri dira eta bi motatakoak dira horiek. Alde batetik euskaltzalea ez den edo euskararekin kontakturik ez duen maliziarik gabeko zenbait jende arruntarengan, ezezagunaren aurrean sortzen ohi diren mesfidantza, zalantzak eta uste okerrak agertu dira, eta nahasmen interesaturako eremu ezin hobea bilakatu dira. Bestaldetik badira, ere bai, euskararen presentzia gero eta nabariagorekin kaltetuak edo beldurrez sentitzen diren gizarte sektoreak: unibertsitate eta hezkuntza egituretako partaide zenbaiten jarrera litzateke horren adibide argigarria. Euskararen edozein aurrerapena arrisku politiko bezala ikusten dutenak ez ditut aipatu, hor daude betidanik, ez dira berriak.
2. ETA erakundearen jardun anker basatiak Espainiar Inperioaren defendatzaileen estrategiei eta haren lorien nostalgiko eta malenkoniatsuei ezin egokiera aproposagoa eman die aurrean aipatu sentipen eta erreakzio horiek areagotu eta manipulatzeko, eta une honetan itotzen gaituen egoera politikoa ezartzeko. Ezin kendu dugun zama jasangaitza dugu non izugarrizko presio mediatiko baten bidez, jardunbide etiko guzietatik kanpo, berez ezberdina dena bereiztu nahi izan gabe, nahas-mahas handienean, euskara eta euskaldun oro deabrutu, susmopean jarri eta kondenatu egiten baitu.
Egoera politiko honek eta Instituzioen norabide berriak hiritarren iritzi eta pentsamoldeetan lekua eta isla aurkitzen duten neurrian, egoera gero eta zailagoa eta jasangaitzagoa bilakatuko zaigu euskaltzaleoi.
3. Kontuan hartzeko hirugarren faktorea gu-geu, euskaltzaleok, izan gara. Lan asko egin da eta asmatu ere askotan, bistan da, baina ordua da erabili ditugun diskurtsoen kritika egiteko. Azken hiru hamarraldi honetan euskararen aldeko diskurtsoa mendearen lehen erdikoarekin alderatuta ia berdina izan da, eta proiektu politiko eta mitologia abertzaleei lotuegia. Aski izan da azken bi urte hauetan gure artean sortu diren neosofistak euskararen aurkako diskurtso berri bat egiten hastea, jasoa eta intelektual izan antza duena, gure mundua asaldatzeko eta defentsiban jartzeko.
Nafarroako gizarteak berak -haren sektore zabal batek hobe esanda- eman digu zer ikasi, ezen gure mezuen gainetik euskara onartu egin baitu. Garbi da abertzaleen jarrera politikoak neurri txikiagoan egin duela aitzinera, gizarteak euskararekiko erakutsi duen atxikimendua baino. Hau zergatik gertatu den jakitea garrantzitsua litzateke: identitate sakon baten nahiaren isla, edo denok berdintzeko joera duen etorkizun globalean izakera edo begirada propioa izateko, edo abizen, toponimo eta historia hurbilez beterik oraindikan dugun paisaiarekin bat egiteko... edozein arrazore dela gizartea aitzinago ibili baita gu baino.
Euskaltzale jendeok, oro har, ez dugu ulertu zertan datzan Nafar gizartearen euskararen aldeko jarrera hori eta mezu okerrak bidali ditugu: euskara dela Nafarroako berezko hizkuntza bakarra, Erribera euskalduna izanaren topikoa, edo, beste maila espezializatuago batean, elebitasun orekatu egoeraren ezinezkotasuna agintzen duen egia zientifikoarena, zeinaren izenean, euskalgintzaren sektore garrantzitsuetan, elebitasun aukera guziak baztertu diren.
Hala ere, jende askok egin duen lan izugarriari esker, dudik gabe, eta gure gizartearen barneko korronte eta nahi sakon batekin sintonizatzen duelakoz, seguru aski, euskarak aurrera egin du, modu harrigarrian egin gainera.
Nago garapen honetan Nafarroako Administrazioek izan duten jarrera usu uste duguna baino garrantzitsuagoa ez ote den izan. Gehiegi inplikatu gabe, bainan ekimen ugariri babesa emanaz eta, orain arte ia beti, aldeko jarrera erretorikoa hartu baitu.
Oraingo egoeraren ondorioak
Psikologia aldetik euskaltzaleongan, oro har, nabari dira orain arte sentitu ez diren ziurgabetasun, zalantza eta asaldatzeak. Egoera politikoak gainditu egiten gaitu eta desilusio sakon bat jabetzen ari da, poliki poliki, geure asmo eta gogoez. Futbol partidan bi talde aurkarien menpe, inolako babesik eta defentsarik gabe dagoen pilotaren sindromea.
Hizkuntzaren bizitzan eskolak berebiziko paper garrantzitsua du. Iduritzen zait presio guzti hau, hasiera batean, zuzendua egon dela heldu den eskola-ikasturteari begira. Erasoa orokortu eta haundiagotu egin da ondoren, egoera politikoa gero eta aldekoagoa izan duten neurrian. Matrikulazioaren azken datuek asaldatu dute zenbait gizarte sektore, batez ere lehen aipatu dudan unibertsitateko hura eta bi alderdi politiko nagusien agintariak; eta, geroztik, haurrak euskarazko ereduetan ez matrikulatzeko etengabeko kanpaina batean egoten dira batzuk. Nafarroan arlo honetako gutxieneko eskubideak lortzeko, ereduen aukerarena edo ikastetxeen autonomiarena kasu, herrialde zibilizatu batean normala ez den borrokan ibili beharra dago.
Politikaren arloan eta hizkuntz legediarenean aldaketa larriak ditugu. Garai batean, zonalde ez euskaldunean hezkuntza publikoa euskaraz jaso ahal izateko aukerari batzuek, "indar metatze" prozesua bizkortzekotan edo, uko egiteko luxua izan zuten. Orain berriz, orduko luxu haiek garestiak ditugu. Erasoa larria eta erabatekoa da. Inolako espanturik gabe, biztanleak eta iritzi publikoa euskararen eta euskaldunen aurka jartzea da helburu zuzena. Euskararen Legearen edukin txiki horiek murriztu nahi dira eta Iruñerriko udaletan euskararen mesedean onetsi diren ordenantzak ezabatu nahi dira, udalen autonomiari muzin eginez.
Orain arteko Nafarroako Gobernuek halako "laisser faire" politika kontrolatua eraman dute, oro har, Hizkuntza Politika Zuzendaritzaren ekimen ugarirekiko eta euskal mugimendu guziarekiko. Hemendik aurrera badakigu konplizitate horiek bukatu direla eta Hizkuntza Politikak berak euskararen garapenerako kaltean jokatuko duela modu aktibo eta eraginkorrean.
Zer egin egoera honetan ?
Eraginkorra den ezer gutxi egin dezakegula iruditzen zait, baldin eta gu arnas hartzeko espaziorik gabe ere uzten gaituen, eta euskararen aurkakoei aukerak eta legitimazio antzeko zerbait ematen dizkien bortxakeria eta erasoen egoera honek jarraitzen badu. Hala ere, egoera hori konpontzeko, ez batzuek eta ez besteek aukera handirik ematen ez digutenez, geureari eustea besterik ez dugula iduritzen zait. Nik neuk hausnarketarako honelako proposamenak egiten ditut:
Jarrera eta ekinbideak
Euskararen aldeko lana Nafarroan gizarte zibilaren lana izan da nagusiki. Orain urte batzuk baino askoz ere egoera hobeagoan gaude; beraz lehen eginbeharra da orain arte lortutakoari eutsi eta aurrera jarraitu irabaziak ditugun posizio horietatik.
Dagozkigun hizkuntz eskubideak aldarrikatu behar ditugu, protesta eta aldarrikapen bide zibilizatuak erabiliz eta iritzi publikoaren presioa aktibatzen saiatuz; bide juridikoei ekin behar zaie, nahiz eta luzerako jotzen dutela jakin, eta nahiz eta honelako kasuetan gure epaile hurbilen inpartzialitatea noraino iristen den ederki ikasia dugun, ez baikara ahaztutzen Barañain eta irrati lizentzien kasuetako hemengo epaileek eman zituzten epai maltzurrekin.
Nafarroako euskararen aldeko taldeen artean elkargunea bilatu beharra dago; irekia, inork manipulatu gabea, araubide jakin batzuen legez funtzionatu eta erabakiak hartuko dituena. Lehen dimititu zuen Euskararen Kontseilu eta orain ezabatu den Hizkuntza Politika Zuzendaritzaren hutsuneak betetzeko, neurri batean bederen, eta Euskal munduaren barnerako eta kanporako erreferentzia eta gida izateko. Euskal komunitatearen ordezkaritza honek noski, txukun eta zarpailkeriarik gabe agertu eta jokatu behar du.
Euskaraz ez dakiten biztanleekin informazio zubiak antolatzea premiazko lana da. Euskal munduaren garapen, lorpen, disgustu, poz eta arazoen berri zuzena izan dezaten eta askotan jasotzen ari diren mezu gaizto eta manipulatzaileen aurrean erantzuna emateko bidea izateko.
Euskaldunak barnetik trinkotu, bizkortu eta hobetzeko egiten ari den lana izugarri garrantzitsua da eta bultzatu behar da. Era berean, estrategia berriak asmatu behar dira erabilera formaletarako euskarari hain balore txikia ematen dien euskaldunei zuzenduak, joera eta jarrera horiek gainditzeko.
Diskurtso berri baten bila
Euskararen berreskurapena kultur proiektu bat dela argi eduki eta azaldu egin behar da, ez hitzez bakarrik baizik eta eguneroko ekintzekin ere bai. Kultur proiektu garrantzitsua gizabanakoari zuzendua, bere euskalduntasunetik pertsona osatua, jasoa, gure garaian integratua eta. finean. zoriontsuagoa izateko bideratua.
Nafarroako berezkoa den hizkuntza piztu eta berreskuratzean datza asmoa, gizartea aberatsagoa eta errotuagoa izateko, gizateria osoarena den eta hemen egokitu zaigun ondarea etorkizuneko belaunaldiei ziurtatzeko.
Euskaldunak garen aldetik, hizkuntza eskubide besterenezinak ditugu, eta haiekiko begirunea eta babesa eskatzen da, gizalegean eta nazioarteko legedian oinarritua. Exigentzia hau euskaldun garen neurrian eta dagokigun lurraldean egiten dugu. Ez doa gazteleradunen hizkuntz eskubideen aurka. Beste hizkuntzak ikasi eta erabiltzea ez dugu arbuiatzen, baizik eta hortan ere lehenak izaten ohi gara eta izaten jarraitu nahi dugu. Asmoaren helburua eranstea da, aberastea, ez murriztea.
Gure diskurtsoak elebitasunaren aldekoa izan behar du, argi eta garbi. Elebitasun printzipioak hizkuntza minorizatuaren alde jokatzen du. Elebitasuna gure gizarte anitzean alboraezinezko exigentzia demokratikoa da. Gaztelerak duen leku bera nahi dugu euskararendako. Hiritarrak garen aldetik legitimitate osoa dugu Administrazio eta Zerbitzu Publikoen alorrean aldarrikapen hau egiteko.
Hizkuntza bat baino gehiago izatea ondare haundia eta gizartearen aberastasun seinalea da. Gaurko gizartean gaztelania -edota frantsesa- menperatzea izugarrizko pribilegioa da. Ez gaude prest horiek jakiteak ahalbidetzen duen kultur munduari eta nazioartean murgiltzeko ematen duen aukerei uko egiteko, beste arrazoreen artean, ikasi dugulako, berandu ikasi ere, gaztelania gure hizkuntz berezkoa ere badela, latinetik etorria eta hemen sortua, gure artean 2000 urteko bizitza duena eta bere baitan euskararen aztarnak ere badituena. Euskaraz inoiz mintzo zirela ziurtzat ezin jo dezakegun Nafarroako lurralde garrantzitsu baten hizkuntza da, Nafarroako Erresuma historikoaren benetako osagarri eta ardatza.
Ez dugu inor euskara ikastera behartu nahi. Argi eta garbi azaldu beharreko Pernandoren egia da hau, baina gizartearen zati bat gure inposaketa nahiaren mezu maltzurra jasotzen ari denez argitasunak emateko behartuak gaude.
Hizkuntzaren berreskurapen prozesua orain dela mende bat baino gehiago hasi zen Nafarroan. Izan dira orain arte eta izanen dira etorkizunean egoera zailak, gora eta beheranzko aldaera eta joerez beteak. Pazientzia behar dugu beraz, eta ongi jakin gaurko gizartean aurrera egiteko jendearen borondatea irabazi behar dela eta hiritarren gogoak erakarri; hori lortuko dugu bakarrik, guziekiko begirune haundiz, jakinduriaz eta guztiz jarrera demokratikoen bidez jokatzen badugu. Nik uste honela izanen dela edo ez dela izanen.