MOZORRORIK EDERRENA

  • Aralar berehala arrobatu eta maiteminarazten duen lurralde horietakoa da, naturaren goxotasuna ederki asko erakusten duen horietakoa. Harritsu eta menditsuagoa Gipuzkoan, inguru osoa mendean hartzen duen Txindoki gailur zorrotz eta izugarria bertako errege absolutua da. Nafar zatia berriz, arbolatsu eta landaretsuagoa, imajina dezakegun errepiderik zoragarrienak zeharkatzen du. Alboetan milaka xehetasun eder erakusten ditu bideak. Natur mirari honen zaindari edo "jabea" errepidearen goialdean, bere santutegian aurkituko dugun Nafarroako San Migel saindu maitatua da. Bestalde, ibilbide honen hasiera eta amaiera behingoz leku berean izango da, urte batzuetan Gipuzkoako hiriburu izan zen Tolosa historikoan. Horrela izateak ibilbide berean Tolosaldeko zati bat ezagutzeko aukera emango digu, eta Aralar igaro ostean, baita Goiherri gipuzkoarretik itzultzeko parada ere. Gipuzkoako izaeraren bi eskualderik adierazkorrenetakoak bisitatuko ditugu. Azkenik, Erresuma Zaharrean Aralarrez gain Larraun bailara ederrean "Guadiana nafarra" deitzen dutena behatu ahal izango dugu, eta Sakanan, itsasontzi ikaragarri baten itxura duen Beriain mendia.

2007ko otsailaren 21ean
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Tolosaldea

14. ibilbideak izaera zirkularra izango du, leku berean hasi eta amaituko dugulako. Abiapuntu-helmuga hau Tolosa izango da, Herri hau Tolosaldea eskualdeko erdigunea da.
Tolosako alde zaharretik ibaia zeharkatu, eta eskuinerantz Iruñearako bidea hartuko dugu. Horrela, ibilbide polit honen 8. kilometroan Lizartza zeharkatuko dugu.

Lekunberrirako bidean
17,5. kilometroan Nafarroaren barrenean dagoeneko, Arribe-Atallu nekazal udalerrian sartuko gara, lehenbizi Atallutik eta segituan Arribetik igaroz. Azken honetatik 700 metrora eskuinera Gaintzarako bidea hasten da, eta berau hartuko dugu. Lehenbizi Uztegitik pasatuko gara, eta handik gutxira, zuzen eta gorantz jarraituz, Txindoki inguruko mendien bista ikusgarria eskaintzen digun Gaintza herriska atsegina harrapatuko dugu.
Iruñearako errepidera itzuliz, gure hurrengo geldialdia berehala agertuko zaigun Betelu izan daiteke (26,5 km.). Hemendik aurrera ere bide ederra segituko dugu, gure eskuinaldean erreka polita lagun dugula. Horrenbestez, kilometro batzuk aurrerago, Azpirotz Gaina harrapatuko dugu, dagoeneko Aralargo atean kokatuz.

Larraun Harana
Mendatearen jaitsierak zuzen-zuzenean Lekunberriraino eramango gaitu, Nafarroako Aralar zeharkatzen duen errepide zoragarriaren abiapunturaino. Aralarren magalean ezinhobeto kokatua, Larraun bailara bukolikoaren populagune nagusi den honetan San Joan Bataiatzailearen eliza gotikoa nabarmenduko dugu. Arkibolta-arkudun atea eta erretaula nagusi barrokoa dira aipatzekoak.
Larraun ibaiaren iturburu ikusgarria bisitatu nahi badugu, herria zeharkatu ostean eskuinalderantz Iribasera abiatu, geroago hartuko dugun Baraibar-San Migel errepidea eskuinean utziz. Segituan aipatutako Iribas herrira iritsiko gara. Berau zeharkatu ostean, "Guadiana nafarra" deitzen duten Larraunen iturbururaino abia gaitezke.
Gure aurreko bidezidorrak (seinalizatua), Ertzillako zelaiak igaroz Aitzarreta iturbururaino eramango gaitu. Udaberrian bereziki ikusgarria da. Bertan Ertzilla ibaia jaiotzen da eta kilometro bat geroago (bere ezkerraldetik segitu dezakegu) lurpean desagertzen da. Hala ere, lehortutako ubidea beste kilometro bat segitzen badugu, berriz ere sortzen dela ikusiko dugu, ia herriaren parean.
Gehienez 5 kilometro dituen itzuli eder honetan, tartean ibaia lurperatzen den isurbidea, Legezalde amildegia eta iturbegi bat baino gehiago behatzeko parada dugu.


TOLOSA

Gehienbat Oria ibaiaren ezkerraldean kokaturik, inauteri oso famatuak ospatzen dituen hiri hau XIX. mendearen erdialdean Gipuzkoako hiriburu izatera iritsi zen. Hiriburu izana, hainbat mendetan Euskal Herrian izan duen garrantziaren adibidea da. Alde zaharrean 700 urtetan zehar monumentu multzo zabala eta aberatsa egokitu da eta hainbat estilotan egindako eraikinek Gipuzkoako alde zaharrik osoenetakoa bihurtzen dute.

Laburpen historikoa
Berari buruzko lehen aipamenak XI. mendekoak badira ere, hiri gisa 1256an fundatu zen, segituan biztanleak eta merkataritza babesteko harresiak altxatu zirelarik. Geroago, Nafarroa eta Gipuzkoa arteko merkataritza derrigorrez Tolosatik igaro behar zela zioen 1442ko dekretuari esker, hiri honek garai oparoa ezagutu zuen.
XVI. mendean, burdinolak garatzen ari ziren garai berean, hiria sute batek suntsitu zuen eta berreraiki beharrean izan ziren. Hortik aurrera hiriak gainbehera egin zuen eta menpeko herri asko desanexionatu zitzaizkion.
XVIII. mendean ere zorte txarrak jarraitu zuen, zenbait uholde eta suteekin (gogorrena 1794an frantziarrak bertatik igaro zirenean). XIX. mende gorabeheratsuan Karlistadak eta gobernu aldaketak jasan zituen eta Gipuzkoako hiriburu izatea (1844-54) ezagutzeko zoria izan zuen. Hemendik aurrera, lehendik ezagutu zuen industrializazioa nabarmen bizkortu zen.

Ikustekoak
Hiri interesgarri hau bisitatzeko abiapuntu neuralgikoa Foruen plaza triangeluarra izan daiteke. Enparantza honek hiriaren erdigunean egoteaz gain, alde zaharra edo historikoa eta alde modernoa lotzen ditu.
Horrela, errepidearen bidegurutzearen beste aldean bata bestearen alboan Beotibar pilotaleku ospetsua, 1904ko Artxibo Probintzialaren aurrealde ederra eta San Frantzisko komentuaren eraikin trinkoa ikusiko ditugu, eta gure atzera so eginez aldiz, neoklasiko-isabeldar estiloko Kultur Etxea (Gipuzkoako Diputazioa izandakoa) eta bere ondoan antzina hiriko sarrera adierazten zuen Gaztelako atea.
XVIII. mendeko arku neoklasiko honek gaur egun alde zaharrerako ongi etorria ematen digu, harresi zaharretako ate batek betetzen zuen lekuan kokatuz. Arkua igaro bezain laster, eskuinetik ibairantz zuzentzea gomendatzen dizuegu, bertatik oso ikustaldi polita izango dugu-eta.
Atzean Eskolapioetako lorategiak ditugun bitartean eta ibaiaren beste aldean Zumardi Txikiaren berdegune luzea lagun dugula (honen atzean Santa Klara komentu-eliza barrokoa dugu), berehala aurrean dugun ibai gaineko arku-lerro luzeak gure arreta deituko du. Arkuok Zerkausia edo "Tinglado" izenez ezagutzen den azokarenak dira. Azoka itxurako eraikin luze eta baxu hau Tolosako deigarrienetakoa da, eta ibaiaren gainean oso irudi polita sortzen du.
Hau atzean utziz Idiakez jauregi barrokoaren parean geratuko gara (XVII. mendearen hasierakoa), Plaza Zarraren eskuinaldean. Enparantza honetan Udaletxe Zaharra altxatzen da (bitxia bada ere Tolosak bi udaletxe ditu).
Bere aurrean berriz ere ibairantz jotzen badugu, XVII. mendeko Aranburu jauregi ondotik igaro ostean (zelai eder baten alboan dagoen euskal barrokoko eraikinean sarrera nagusia, balkoia eta armarria nabarmentzen dira) Santa Maria elizara iritsiko gara. Gotiko garaikoa da (1548-1643) eta dorre barrokoa berriz, 1761ekoa da. Elizaren alboan Jesusen Bihotza plaza atsegina dugu, eta berau zeharkatuz apaiz-etxea.
Santa Mariari bira eman eta leku beretik itzultzen bazarete, Agintari kaletik eskuinerantz abiatzea aholkatzen dizuegu, karrika honetan zehar Andia dorretxearen hondakinak (armarria eta bi gargola) eta Berpizkundeko (XVI. m.) Atodo jauregiaren balkoi eta armarri ederrak aurkituko baitituzue.
Kalea amaitzean alde zaharra ondo ezagutu nahi izanez gero 180 graduko bira egin dezakegu ezkerrera, eta Korreo kaletik barnera gaitezke. Kale honen erdian Iturriza jauregia jasotzen da, XVI.aren azkenetakoa eta balkoi zentralaren alboetan armarri bana erakusten ditu.
Beste aukera bat zera izan daiteke, Korreo kale honetan sartu, eta berehala eskumara egin, zuzenean Plaza Berrian aterako baikara. Azokaren eraikina ikusiko dugu hor. Azken hau atzean utzi eta eskuinerantz joz hiria zeharkatzen duen kale-errepide nagusira aterako gara, eta gure aurrean Corazonistas eliza eta gaur egungo udaletxea agertuko zaizkigu.
Azkenik, Tolosako bisitaldia bi hauen ezkerraldean hurbil dagoen eta hasierako abiapuntutik ere gertu geratzen den Euskal Herria plazan buka genezake. Arkupedun enparantza itxi honen alde batean Justizi Jauregi zaharra ikusiko dugu. 1853ko neoklasikoa, material hobeko bi solairu dituenez inguruko beste eraikinetatik nabarmentzen da. Alde modernoan hainbat etxe burges eder ere ikusiko duzue.
INFORMAZIO PRAKTIKOA
TOLOSA

Turismo Bulegoa:
Nafarroa Etorbidea. 943- 65 49 72.

Udaletxea:
Pablo Gorosabel 34. 943- 65 44 66.

Udaltzaingoa:
943- 67 58 58.

Ertzaintza:
Santa Klara kalea. 943- 67 30 22.

Osasun-zentrua:
San Esteban auzoa. 943- 65 16 67.

Gurutze Gorria:
San Frantzisko Ibiltokia. 943- 67 48 88.

Jatorduan:
- Nicolas Erretegia- Zumalakarregi Etorbidea 6.
- Beti Alai Jatetxea- Errementari 16.
- Casa Julian Jatetxea- Santa Klara 6.
- Hernialde Jatetxea- Martin Iraola Etorbidea 10.
- Sausta Jatetxea- Belate Pasialekua 7-8.
- Astelena Jatetxea- Euskal Herria Pl. 4.

Jan eta lo egiteko:
*Hotel Oria- Oria 2. 943- 65 46 88. Logela bikoitza 8.500-9.500 pzta.
*Hotel Oria II- San Frantzisko 20. % 943- 65 34 39. Logela bikoitza 8.500-9.500 pzta. :

Lo egiteko
*Hostal Oyarbide- Gorriti Plaza 1. 943- 67 00 17. Logela bikoitza 5.000-5.500 pzta.

LIZARTZA

Jatorduan:
Garaikoetxea Jatetxea- K/ Nagusia 4.

Jan eta lo egiteko:
**Hostal Jose Mari- K/ Nagusia 27. 943- 68 20 42. Logela bikoitza 3.000-4.000 pzta.

ARRIBE-ATALLU

Udaletxea:
Kale nagusia, 4 948 513087
e-mail: araitz@animsa.es.

Jatorduan:
Atalloarra Jatetxea- Errepide orokorra.

Lo egiteko:
- Etxeberri Nekazal Etxea- Atalluko Herriko Plaza. 948- 51 31 73. Logela bikoitza 4.500 pzta.

- Iturgaitz Nekazal Etxea- Erdigunean. % 948- 51 30 72. Logela bikoitza 3.300-4.000 pzta.


LEKUNBERRI

Turismo Bulegoa: Plazaola 21. 948- 50 72 04.
Udaletxea: 948- 50 42 11.

Jatorduan:
- Toki-Alai Jatetxea- Aralargo San Migel.
- Amalur Jatetxea- Aralar 28.
- Aurrera Jatetxea- Aralar 101.
- Euskalduna Jatetxea- San Joan z/g.

Jan eta lo egiteko:
**Hostal Ayestaran I - II- Aralar 22-27. 948- 50 41 27. Logela bikoitza 6.300-8.400 pzta.
- Camping Aralar- Donostiara bidean, 32,8. km.
948- 50 40 11 / 43 26.


Irakurrienak
Matomo erabiliz
Azoka
Azkenak
Kontzertuak, hitzaldiak, antzerkiak, dantzak, bertso-saioak... M8ko ekitaldi kulturalen bilduma

Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]


2025-03-07 | Uriola.eus
Iker Egiraun, Etxebarrieta Memoria Elkartea
“Bizi dugun testuingurua urteetan emandako borroken ondorioa dela sinbolizatu nahi dugu”

Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.


2025-03-07 | Aiaraldea
Ferosca I zentral eolikoaren kontrako alegazioak zabaldu ditu Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak

Laudion, Aiaran eta Okondon izango du eragina energia azpiegiturak eta plataformaren aburuz, proiektuak eta ingurumen-inpaktuaren azterketak gabezia garrantzitsuak dituzte.


2025-03-07 | Euskal Irratiak
Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak bere 90 urteak ospatuko ditu

"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]


“Topaketa antiinperialistak” egingo ditu Askapenak martxoaren 15 eta 16an Bilbon

Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]


Legebiltzarrak 1936ko biktimen legea aldatu du, Erorien Monumentua birmoldatzeko

33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]


Bi eskumen berri bere gain hartu ditu Jaurlaritzak: atzerritarren lan-baimena eta meteorologia-zerbitzua

2025 amaitu baino lehen Gernikako Estatutuan jasotzen diren eskumen guztiak izatea espero du Jaurlaritzak. Oraindik 25 eskumen falta dira. Transferentzia Batzordea aurreko astean biltzekoa zen baina "agenda arazoak" zirela eta atzeratu zuten. 


Duplak egin du aurtengo Herri Urratseko abestia

Elgarrekin izena du Duplak egin duen aurtengo abestiak eta Senpereko lakuan grabatu zuten bideoklipa. Dantzari, guraso zein umeen artean azaldu ziren Pantxoa eta Peio ere. Bideoklipa laugarrengo saiakeran egin zen. 


2025-03-06 | Haizea Isasa
Kasu, ez gitxu lo!

“Kasu, ez gitxu lo!”. Gure denbora eta manerekin baina heldu gira.

Azaroaren 25ean Baionako elgarretaratzera joan ez joan eta autoak nola partekatu pentsatzetik (joan-jina bi oren), bat-batean Lartzabalen elgarretaratze bat antolatu genuen, eta 47 emazte bildu!... [+]


Eskuin muturrarekin lotura duen alemaniar batek egin zuen Manheim hiriko auto harrapaketa, ez etorkin batek

Alemaniako Poliziak asteleheneko gertakariaren arrazoiak "politikoak" zirela baztertu duen arren, 35 urteko Alexander Scheuermann Ring Bund talde neonaziko kide zen. Bi hildako eta hamar zauritu utzi dituen atentatuaren egileak sare sozialetan "gorroto mezuak"... [+]


2025-03-06 | Mara Altuna Díaz
Mary Kim Laragan-Uranga, AEB-etako euskalduna eta AEK-ko ikaslea
“Euskara ikasten dut AEBetara emigratu zuten nire aitona-amonen ahalegina eta sustraiak ohoratzeko”

“Bi pertsona mota daude munduan: euskaldunak, batetik, eta euskaldunak izan nahiko luketenak, bestetik”. Gaztea zela, Mary Kim Laragan-Urangak maiz entzuten omen zuen horrelako zerbait, Idahon (AEBak), hain zuzen. Ameriketan jaio, hazi, hezi eta bizi izandakoak 70... [+]


Feminismo antimilitarista: ezinbesteko borroka Martxoaren 8an eta beti

Martxoaren 8a, Emakumeen Nazioarteko Eguna, munduan zehar milioika emakumeontzat berdintasuna, eskubideak eta justizia eskatzeko borroka eguna da. Hala ere, gerrek, gatazkek eta politika militaristen hazkundeak markatutako testuinguru global batean, inoiz baino premiazkoagoa da... [+]


Manu Ayerdiren kontrako auzia behin betiko artxibatu dute, instrukzioa epez kanpo luzatu zelako

Geroa Baiko lehendakari eta Nafarroako lehendakariorde izandakoa enpresa bati 2,6 milioi euroko diru-laguntzak ustez modu irregularrean emateagatik zegoen auzipetuta, Davalor auzia deiturikoan. Nafarroako Probintzia Auzitegiak erabaki du auzia behin betiko artxibatzea, legalki... [+]


Feminista sindikalista ala sindikalista feminista

Nahiz eta Nazio Batuen Erakundeak (NBE) 1977an nazioarteko egun bat bezala deklaratu zuen eta haren jatorriaren hipotesi ezberdinak diren, Martxoaren 8aren iturria berez emazte langileen mugimenduari lotua da.


Bilgune Feministak Iratxe Sorzabal babestu du
“Indarkeria matxistaren beste adierazpen bat da tortura, urtez luzez estatuek babestua”

Euskal Herriko Bilgune Feministak deituta elkarretaratzea egin dute Hernanin Iratxe Sorzabali elkartasuna adierazi eta "babes osoa" emateko. Inkomunikatuta egon zen uneak berriz ere epailearen aurrean kontatu behar izatea, "bizi izandakoak utzitako ondorioen... [+]


Eguneraketa berriak daude