MITOETATIK HERESIETARA

  • Ibilbidearen bigarren zatian Bizkaiko ekialdeko herririk garrantzitsuenean barneratuko gara, Durangon. Atzean utziko dugu Mari eta bere kobazuloa, baina hemen ere ezin "sinesmenak" albo batera utzi, batez ere erlijio-gatazken eraginez Kurutziaga bezalako monumentu ikusgarriak topatzen baditugu. Honez gain, Garaiko erdigune atseginean ere murgilduko gara, hau da, Bizkaia barreneko herririk politenetakoan.

2007ko otsailaren 21ean
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Urkiolatik etorriz, 9. kilometroan dagoeneko Durangon sartuko gara, kilometro bat geroago eskuinera erdigunean barneratuko garelarik. Izena ematen dion eskualdeko hiriburu, bere antzinako harresien arteko alde zaharrean historia luzea eta monumentu interesgarri franko gordetzen dira: Kurutziaga gurutzea, udaletxea, Santa Ana arkua, Andra Mari eliza eta abar luzea.
Herrigunea zeharkatu ostean, N-634 errepidera iritsiko gara, eta bertan Donostiarako bidea hartuko dugu (eskuinera). Hala ere, 300 metrotara ezkerrera joko dugu, Iurreta-Goiuria bidea hartzeko eta beste 100 metro ingurura berriz ere ezkerrera, oraingoan Iurretako elizaldean sartzeko.
Berriz ere Goiurirako bidean, tarteka jada Durango eta bere atzeko mendien ikuspegi politak behatzeko moduan izango gara (14 km. inguru). 14,5. kilometroan Goiuria harrapatuko dugu, alde batean eliza eta bestean begiratoki ederra ditugula. Berau zeharkatuz, Garairantz zuzenduko gara.

Tartean, bi kilometrotara, beste behatoki bat pasatuko dugu, eta beste kilometro eta erdira ezkerrera, Oiz mendiraino igotzen den errepidea (ez dizuegu hartzea gomendatzen, errepide zati batzuk egoera kaskarrean daude-eta). 20. kilometroan eskuinera. Une batez desbideratu egingo gara, 300 metro aurrerago XII. mendeko San Juan Momoitio ermita-behatoki lasai eta atsegina atseden hartzeko leku aproposa baita.
Errepidera itzuli ostean, beste kilometro batera azkenik, Bizkaiko herririk txikienetakora, Garaira iritsiko gara. Etxe ederrak dira herrian, eta Garai Durangaldearen zati handia menperatzen duen begiratoki aparta da. Lasai asko behatzea merezi duten etxe ederren artean Garatikoa jauregia edo jauregi itxurako baserria nabarmen ditzakegu. Bere aurrealdean, leihate bikoitzaren gainean, inskripzio luzea irakur daiteke, besteak beste 1574an eraikia izan zela esaten diguna. Honez gain, San Migel Arkaingerua (XVI. mendea) eta San Joan Ebanjelizatzailea (1550) elizak ere aipa ditzakegu.

Herritxoa zeharkatu ostean Abadiñoko Gerediaga nekazari auzunean sartuko gara, kilometro eta erdi geroago errepide nagusiago batekin bat egiteko. Puntu horretan eskumara joko dugu, Durangorantz, eta 500 metrora berriz ere eskumara. N-634 errepidera itzuli gara. Dena den, errepide honetan ere tarte laburra egingo dugu, 300 metrotara, San Blas hotelaren aurrean, oraingoan ezkerrera desbideratu behar dugulako, Matiena auzoa zuzen zeharkatuz.
Hainbeste desbideraketen ostean, Anboto pixkanaka-pixkanaka hurbiltzen ikusiko dugu, 27. kilometroan Abadiñoko erdigunean ezkerrera sartu baino lehen. Hainbat auzotan barreiaturiko udalerri honetan eraikin interesgarriak ugari dira. Garrantzitsuenetakoa Muntsaratz dorretxe gotikoa da, izen bereko auzoan, armarri eta arkupe doriarra erakusten dituena, besteak beste. Astia baduzu ez ahaztu eraikin hauek ere bisitatzea: Azpazar edo Aixezko errota-dorrea (Larringan auzoan), Abadiño dorretxea (Zelaieta auzoan), Traña, Uribarrena zein Zeletabe jauregiak, eta hainbat armarridun baserri.

Erdigunea zeharkatu ostean, berriz ere errepidearekin bat egingo dugu. Momentuz berau hartuko dugu ezkerrera, baina 300 metro inguru egin ostean, eskumara joko dugu, Mendiola jartzen duen seinaleari jarraikiz. Bide berri honek Atxarteko harrobietaraino hurbilduko gaitu.
Laster Mendiola auzoa hasten dela ikusiko dugu, eta zuzen zeharkatuko dugu, lau kilometro geroago Atxarteko horma beldurgarrien azpira iristen garen arte. Eskaladarako oso egokiak diren pareta izugarri hauek, oraintsu arte harrobien presiopean bizi izan dira, ekologista eta mendizaleen borroka gai bihurtuz.


DURANGO

Durangaldeko gailurreria ikusgarria atzean duela eta Ibaizabalgo bailaran kokaturik, Durango ondare historiko-artistiko aberatseko herria da. Merkataritzak hirian izan zuen eraginak badu zerikusirik ondare horretan.

Historian atzera
Hiria XII. mendean sortu zela uste da, Tavira izenarekin (Durango merinaldea osoarena izango zen). Nafarroako Erreinukoa lehenbizi, 1195ean Gaztelaren eskuetara igaro zen. XV. mendean sendi arteko borroka banderizar eta "Durangoko hereseen" (1442-44) gertaeretan murgilduko da. Azken honen ondorioz, 100dik gora herritar erre zituzten. Kurutziagako gurutzea gertaera honen purifikazio-monumentu gisa altxatu zen, eta ondorengo mendeetan mugimendu heresiar gehiago sortuko ziren.
XVI-XVII. mendeetan zehar izurriteak, suteak eta gerrarako (Espainia eta Frantziaren artekoak) deialdiak bata bestearen atzetik datoz, giza eta ekonomi kostu handiarekin. XVIII mendean beherakada ekonomikoa eta frantsesen aldetiko zenbait okupazio ezagutzen du, eta XIX. mendean aldiz, Karlistadek eragin nabaria izango dute hiriaren bizimoduan, Carlos erregegaiak Gortea bertan kokatu baitzuen.
1886an "Fiestas Euskaras" ospatu zen, garrantzi handiko kultur ekintza, eta XX. mendearen hasieran industriaren garapena garrantzitsua izan zen. 1937ko martxoaren 31n munduan izan zen populazio zibilaren gaineko lehen bonbardaketa sistematikoa jasan zuen herriak, 500 hildako baino gehiago izanez. Gero, gosea eta gabezia latzak, 50eko hamarkada arte, beste garapen prozesu bat ezagutzen duen arte.

Ikustekoak
Herriaren erdialdean Ezkurdi Plaza dugu, izen bereko zesta-puntako frontoi ospetsuaren alboan. Plazan bertan urmael eta landaretzaren artean, Mikeldiko Irudiaren kopia aurkituko dugu (originala Bilboko Museo Etnografikoan dago). Harrizko irudiak lau zangodun animalia irudikatzen du; erromatarren aurrekoa, ez du parekorik Euskal Herrian. Taxiak dauden aldetik irten, errepidea zeharkatu eta pixka bat eskuinerago dagoen Andra Mari kale irregularra hartuz (Mañaria ibaiaren gainetik) hiriko Alde Zaharrean sartuko gara. Sartu aurretik, errepidea jarraituz Zabalatarren jauregia ikus dezakegu, Bruno Mauricio Zabala, Montevideoko fundatzailearen jaiotetxea alegia, eta baita Etxezarreta jauregi ederra ere, gaur egun Arte eta Historia Museoa.

Alde Zaharra Andra Maritik sartzean eskuinera ikusiko ditugun lau kale paralelok (Barrenkalea, Artekalea, Goienkalea eta Kalebarria), eta denak gurutzatzen dituen Zeharkaleak osatzen dute. Andra Marin bertan XIV. mendeko Uribarriko Andra Mariaren Eliza dugu, Arandoñoko dorreari atxekia. Bertan estiloak gainjartzen joan dira, eta horrela, erdiko nabean Berpizkundeko zutabeek sabai gotikoa sostengatzen dute. Erretaula nagusia ere Berpizkundekoa da, eta Uribarriko Andra Mariaren irudia gotikoa. Aurrealdeak ortzia irudikatzen du, muturretan eguzkia eta ilargia eta erdia izarrez beterik. Baina agian ikusgarriena, egurrezko arkupe zabala da.
Barrenkalea eskuinera hartuz, azkenaldean Lariz dorrea ageriko zaigu, zenbait irudi bitxirekin, eta ibaia segituz Santa Ana Plazan sartuko gara. Harrizko enparantza eder honetan eskuinera Santa Ana arkua dugu, antzinako harresietatik geratzen den sarrera bakarra, 1556an barroko estiloan eraikia. Parez pare, XV. mendeko (XVIII. mendean berreraikia, arkua bezala) Santa Ana parrokia. Santa Anako honek eta alboan dagoen ibai gaineko Pinondo plazak oso inguru atsegina sortzen dute.

Atekaletik itzuliz, udaletxetik pasako gara. 1570ean egina, estilo klasikoan kutsu napolitarrarekin, aurrealdeko margo polikromatu deigarriak nabaritzen dira.
Andra Marin berriz, eskuinerantz inguratu eta izen bereko kaletik, eliza baten aurrean Kurutziagako gurutzea aurkituko dugu. Barroko-gotiko estiloko monumentuak "Gurutzearen Zuhaitza" irudikatzen du. Horrela, enborrean paradisuko zuhaitza eta jatorrizko bekatuaren protagonistak, kapitelean 12 apostoluak beren ezaugarriekin, eta goialdean Pasioaren sinboloak alde batetik, eta Ama Birjina umearekin bestetik. Azkenik, gurutzea zerutar sinboloez hornitzen da (eguzkia, ilargia...).

Kalea jarraituz Garai jauregia (liburutegia), bere aurrean Kurutze Santu ermita, eta hurrengo bidegurutzean Olalde jauregia ditugu.
GOIURIA (IURRETA)

Jatorduan:
Ikuspegi Jatetxea- Goiuria 21.

GARAI

Udaletxea:
Plaza. 94- 620 11 72.

Jatorduan:
Garai Jatetxea- Plaza z/g.
Herriko Taberna Jatetxea- San Migel Plaza z/g.

DURANGO

Turismo Bulegoa:
Bruno Mauricio Zabala 2. 94- 603 00 30.

Udaletxea
94- 621 53 70.

Udaltzaingoa:
94- 621 53 81.

Ertzaintza:
94- 444 14 44.

Landakoko Osasun-zentrua
94- 681 88 80.

DYA-Anbulantzia:
94- 620 32 89.

Gurutze Gorria:
94- 681 09 49.

Botikak:
- Balenciaga- Ezkurdi Plaza 8. 94- 681 25 68
- Mujika Bildosola- Andra Mari 9 94- 681 08 23. .

Kotxe-Tailerrak:
- Alluitz Motor- Alluitz z/g. % 94- 620 20 04.
- Talleres Arbi- Intxaurrondo 21. % 94- 681 02 86.
- Talleres Mecanicos Intxaurrondo- Santikurutz 6. % 94- 620 30 93.

Jatorduan:
- Juantxu Jatetxea- San Agustinalde 4
- Gaztelu Jatetxea- Herriko Gudariak 1.
- Kurutxe Jatetxea- Askatasun Etorb. 19.
- Txantonesa Jatetxea- Goeinkalea 3.
- Otto Pizzeria- Tromperri 7. .

Jan eta lo egiteko:
****Gran Hotel Durango- Gasteiz bidea 2.
94- 621 75 80. Logela 17.700.
***Hotel Kurutziaga- Kurutziaga 52. 94- 620 08 64. Logela 9.019-13.875 pzta.

Lo egiteko:
**Juego de Bolos Ostatua- San Agustinalde 2
94- 681 10 99. Log. bikoitza 3.800-6.500 pzta.

ABADIÑO

Udaletxea:
94- 681 40 01.

Udaltzaingoa: :
94- 681 40 01.

Ertzaintza: :
94- 444 14 44.

Jatorduan:
- Soloa Jatetxea- Txanporta 1.
- Mendiola Jatetxea- Mendiola auzoa 1.
- Bizkarra Jatetxea- Urkiola 4.
- Ostendi Jatetxea- Zubibitarte 5.


Jan eta lo egiteko:

**Hotel San Blas- Laubideta 11 (Matiena). 94- 681 42 00. Logela bikoitza 6.300-7.100 pzta.


Irakurrienak
Matomo erabiliz
Azoka
Azkenak
Kontzertuak, hitzaldiak, antzerkiak, dantzak, bertso-saioak... M8ko ekitaldi kulturalen bilduma

Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]


Bizi testamentua: aurretiazko borondateen agiriaren gakoak

Soco Lizarraga mediku eta Nafarroako Duintasunez Hiltzeko Eskubidea elkarteko kidearen ustez bizi testamentuak heriotza duin bat eskaini eta familiari gauzak errazten dizkio.


2025-03-07 | Uriola.eus
Iker Egiraun, Etxebarrieta Memoria Elkartea
“Bizi dugun testuingurua urteetan emandako borroken ondorioa dela sinbolizatu nahi dugu”

Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.


2025-03-07 | Aiaraldea
Ferosca I zentral eolikoaren kontrako alegazioak zabaldu ditu Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak

Laudion, Aiaran eta Okondon izango du eragina energia azpiegiturak eta plataformaren aburuz, proiektuak eta ingurumen-inpaktuaren azterketak gabezia garrantzitsuak dituzte.


2025-03-07 | Euskal Irratiak
Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak bere 90 urteak ospatuko ditu

"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]


“Topaketa antiinperialistak” egingo ditu Askapenak martxoaren 15 eta 16an Bilbon

Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]


Legebiltzarrak 1936ko biktimen legea aldatu du, Erorien Monumentua birmoldatzeko

33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]


Bi eskumen berri bere gain hartu ditu Jaurlaritzak: atzerritarren lan-baimena eta meteorologia-zerbitzua

2025 amaitu baino lehen Gernikako Estatutuan jasotzen diren eskumen guztiak izatea espero du Jaurlaritzak. Oraindik 25 eskumen falta dira. Transferentzia Batzordea aurreko astean biltzekoa zen baina "agenda arazoak" zirela eta atzeratu zuten. 


Duplak egin du aurtengo Herri Urratseko abestia

Elgarrekin izena du Duplak egin duen aurtengo abestiak eta Senpereko lakuan grabatu zuten bideoklipa. Dantzari, guraso zein umeen artean azaldu ziren Pantxoa eta Peio ere. Bideoklipa laugarrengo saiakeran egin zen. 


2025-03-06 | Haizea Isasa
Kasu, ez gitxu lo!

“Kasu, ez gitxu lo!”. Gure denbora eta manerekin baina heldu gira.

Azaroaren 25ean Baionako elgarretaratzera joan ez joan eta autoak nola partekatu pentsatzetik (joan-jina bi oren), bat-batean Lartzabalen elgarretaratze bat antolatu genuen, eta 47 emazte bildu!... [+]


Eskuin muturrarekin lotura duen alemaniar batek egin zuen Manheim hiriko auto harrapaketa, ez etorkin batek

Alemaniako Poliziak asteleheneko gertakariaren arrazoiak "politikoak" zirela baztertu duen arren, 35 urteko Alexander Scheuermann Ring Bund talde neonaziko kide zen. Bi hildako eta hamar zauritu utzi dituen atentatuaren egileak sare sozialetan "gorroto mezuak"... [+]


2025-03-06 | Mara Altuna Díaz
Mary Kim Laragan-Uranga, AEB-etako euskalduna eta AEK-ko ikaslea
“Euskara ikasten dut AEBetara emigratu zuten nire aitona-amonen ahalegina eta sustraiak ohoratzeko”

“Bi pertsona mota daude munduan: euskaldunak, batetik, eta euskaldunak izan nahiko luketenak, bestetik”. Gaztea zela, Mary Kim Laragan-Urangak maiz entzuten omen zuen horrelako zerbait, Idahon (AEBak), hain zuzen. Ameriketan jaio, hazi, hezi eta bizi izandakoak 70... [+]


Feminismo antimilitarista: ezinbesteko borroka Martxoaren 8an eta beti

Martxoaren 8a, Emakumeen Nazioarteko Eguna, munduan zehar milioika emakumeontzat berdintasuna, eskubideak eta justizia eskatzeko borroka eguna da. Hala ere, gerrek, gatazkek eta politika militaristen hazkundeak markatutako testuinguru global batean, inoiz baino premiazkoagoa da... [+]


Manu Ayerdiren kontrako auzia behin betiko artxibatu dute, instrukzioa epez kanpo luzatu zelako

Geroa Baiko lehendakari eta Nafarroako lehendakariorde izandakoa enpresa bati 2,6 milioi euroko diru-laguntzak ustez modu irregularrean emateagatik zegoen auzipetuta, Davalor auzia deiturikoan. Nafarroako Probintzia Auzitegiak erabaki du auzia behin betiko artxibatzea, legalki... [+]


Feminista sindikalista ala sindikalista feminista

Nahiz eta Nazio Batuen Erakundeak (NBE) 1977an nazioarteko egun bat bezala deklaratu zuen eta haren jatorriaren hipotesi ezberdinak diren, Martxoaren 8aren iturria berez emazte langileen mugimenduari lotua da.


Eguneraketa berriak daude