"MODU SERIOAN ASTAKERIAK KONTATZEN DITUGU FILMEETAN"

  • PERFILA. Ume gaiztoak dira perfekzionistenak: algara eragiteagatik bakarrik, kapaz dira protagonista inuzente baten erorketa-sekuentzia osoa prestatzeko, eszenako detailerik txikienetan ere erreparatuta. Irudimenaren arkitekto, ideien fabrikan ez dago funtzionarioentzat lekurik: funtzionarioak beti daudelako kafe-orduan pentsatzen, eta Asierrek kafe ordutan pentsatu egiten du; ze ideiek ez dute ordutegirik, eta produzitu beharrik ere ez dago, beharrik ez bada sentitzen. Bizitza laburmetraia bat da, eta paradoxikoki Asierrek ez du gidoi bati lotu nahi, baina hala ere bere ekintza guztiek argumentu bakarra dute: bizi.
Kanpoan aritu zara ikasten eta lanean. Zelan Venezuelan?
Andoaingo eskolatik Venezuelako eskola batera joan ginen ikasketak pixka bat zabaltzeko. Hango eskola oso txarra zen, eta orduan hasi ginen ikastaroak egiten: zinemakoak, telebistakoak... azkenean zuzenean produktora batera jo eta esan genion lana egiteko beharra genuela. Ni makinista moduan hartu ninduten, "travelling"ak egiten. Horrela pasa genuen urtebete gelditu gabe: publizitate pila bat egin genuen, zineman ere bai, film askotan... Gaztea izanda, korrika aritzen nintzen. Han jendeak oso lasai egiten du lan, eta gu gogo askorekin joan ginen. "Tranquilo chamo..." esanagatik ni segituan buru-belarri sartzen nintzen edozein tokitan. Venezuela ikusi, urtebete pasa eta itzuli egin nintzen, nahiko aspertuta venezuelarrez... ikaragarri astunak dira.

Kubako zine eskolan ere egon zinen...
Kubara ikastaro bat egitera joan nintzen, dirulaguntza bat jasota. Eskola horretan sartzea lehen zen zaila, beste maila bat zuelako, baina orain ikastaroak egiteko, dolarrak aurretik eramanda, berdin du zer curriculum daukazun, nor zaren...

Eskolak zer inpresio?
Erabateko gainbeherarena. Lehen oso izen ona zuen, baina ikusten da azpiegitura aldetik orain 20 urte bezala dagoela, eta ez duela lehengo bizitza hura. Hori bai, ni berriro ere Andoaingo eskolatik irtenda buruz joango nintzateke Kubako eskolara, han zinema ikasten delako egunero: egunero ari zara filmak ikusten, sekulako filmoteka daukazu, materiala eskura erabiltzeko... Baina gaur ikastera ez da jende asko joaten eta irakasleak ere ez dira lehengoak: lehen izen handikoak joaten ziren ikastaroak ematera (Woody Allen, Garcia Marquez...).

Ideia nola bihurtzen duzu istorio?
Zu historio bat idazten hasten zara eta ez dakizu nora joango den, lantzen duzu eta azkenean istorioa bera joango zaizu alde batera edo bestera, berak eramaten zaitu. Bukaera badakit, baina bide horretan zer gertatuko den ez.

Gidoilariek taldean edo bakarka funtzionatzen duzue hobeto?
Taldean hobe, bakarka egitea oso zaila da. Zaila da zuk zure lana baloratzea, oso ona izan behar duzu esateko, "esaldi hau ez da beste hau bezain ona". Eta beste batekin zaudenean errazagoa da besteak ikustea, "hau da esaldi txapuzeroa!". Azkenean elkarrizketa bat da, eta lana hobetzen duzu.

Zer alde dago gidoian imaginatu duzunetik pantailan ikusten denera?
Hobetzen saiatu behar da: pantailako irudiak zuk imaginatu zenituenak baino hobeak izan daitezela . Gidoia egiten duzunean, kontatu duzunean baino hobea egin behar duzu. Gero errodatzerakoan gidoia baino hobea jaso behar duzu, eta montatzerakoan rodatutakoa baino hobea, musika sartu behar bada ere hobetzeko izan dadila. Orain arte nahiko ongi irten zaigu, egin ditugun laburmetraietan nik uste gidoia ahulagoa zela gero imaginetan ikusi duguna baino.

Laburmetraiak "zuenak", gidoilarienak dira: ideiatik pantailan ikusten denera zuek kontrolatzen duzue. Luzemetraietan ere, gidoilariak jarraitzen du prozesu guztia?
Amerikan indar gehien produktoreak du, eta horrek kontratatzen du gidoilari bat, gero zuzendari bat... baina Europan tradizio gehiago dago gidoia egiten, zuzentzen eta montatze lanetan parte hartzekoa. Zuzendaria aritzen da gehienetan gidoia lantzen. Bestela pena da. Pentsa Amerikan gidoilari baten lana zer izango den: egiten duzu gidoia, hor ipini duzu zure barru dena, eta gero ez dakizu zer egingo duten gidoiarekin, zure lanarekin. Zeren azkenean gidoi batean zuretik asko ipintzen duzu.

Hitz gutxi eta irudi bidezko kontaketa duzu.
Nik argi dudana da erretolika ez zaidala batere gustatzen eta ezer ez esateko hitz egiteak ez duela batere balio. Gure laburretan pertsonaiak zerbait esan behar badu bakarrik hitz egiten du. Baina bestela "belarri-jaterik" ez dugu erabiltzen. Gainera niri euskal mundua ere horrela erretratatzea gustatzen zait : gogorra, punba, eta lastorik eta alferrikako hitzik gabe... Nekazari mundua horrelakoa da pixka bat, hitz oso neurtuak, ttak, ahal diren gutxienak beti.

Zuen umorea, bestalde, oso berezia eta naturala da. Euskal umorerik bada?
Nik uste baietz. Umore berezia da, ez da txiste bat. Espainiar umoreak txiste itxura gehiago du, eta euskal umorea bertsolarien estilokoa da, puntila ateratzen beti. Gu puntila ateratzen saiatzen gara gauza denei. Baina guk hizketako umorea ez dugu erabiltzen zineman, egiten duguna da sekulako astakeriak kontatu, baina modu serioan, gauzarik normalena balira bezala.

Euskal mundua ikusten da zuen laburretan. Baina ba al da euskal zinemarik?
Niri txorakeria bat iruditzen zait euskal zinemaz eztabaidatzea. Kriterioaren arabera euskal zinema izan daiteke gauza bat edo bestea. Batzuentzat euskaraz egindakoa da, beste batzuentzat zinemagile euskaldunek egindakoa... Nik ulertzen dut euskal zinema erdaraz egindakoa izan daitekela, niretzat adibidez Montxo Armendarizen azken filma euskal zinema da, beste batek esango du hori ez dela euskal zinema erdaraz dagoelako. Nik film bat ikusi eta esaten dut "hau euskal zinema da, hau ez", baina ez dakit definitzen zer kriteriogatik diodan, ikusi egiten dut.

Mugimendu bezala, behintzat ez da existitzen?
80ko hamarkadan mugimendu bat egon zen, eta hemengo gaiekin (ETAkoei buruz, "Fuga de Segovia"...) filmak egin ziren, Euskal Herrian gertatzen ari ziren gauzak kontatzen ziren. Gaur egunean ez dut uste euskal zinema egiten denik. Laburmetraietan bai, baina ez dago filmerik esan dezakezunik "hau mugimendu horren barruan dago", agian puntualki film bat egingo da eta kitto.

Eta beharrik ba al dago euskal zinema egiteko?
Beharrezkoak dira filmak hemen pasa dena eta gertatzen ari dena kontatzeko, Euskal Herrian gai piloa dagoelako, oso aberatsa da alde horretatik, badago zer kontatu. Kalean hainbeste gatazka egonda, gatazka horiek erraz pasa daitezke pantailara. Hasi tradiziotik gaur egungo bizitzaraino. Baina filmak egin behar dira, eta ez euskal zinemaz buruari eragiten eta teoriak egiten jardutea. Filmak egin eta euskaraz badira hobe. Badira istorioak euskaraz hobe konta daitezkeenak erdaraz baino. Eta, gutxiago teorizatuta, dirulaguntzak eman, eskolak jarri eta jendea hezi behar da, zinema hemen egiteko. Gaur hemengo zuzendariak Madrilera doaz, hemen egiteko aukerarik ez dagoelako, diru apustu handirik ez dagoelako, produktorarik ez dagoelako.

Posible al da bertako zinema produktorarik sortzea?
Oso zaila da, baina laguntzak egongo balira errezagoa litzateke. Filma euskaraz egiteko ez dago batere zailtasunik: badaude teknikoak, aktoreak, zuzendariak (Madrilera joaten dira baina...). Baina gero filma saldu egin behar duzu eta euskaraz dagoena zailagoa da saltzen. Euskal Herria oso txikia da, eta Espainiako Estatu mailan banatzea askoz errentagarriagoa da. Euskaraz badago oso zaila da hemendik kanpo mugitzea eta hemen bakarrik banatzen baduzu ezin duzu errentabilizatu film hori. Itzulpena irtenbidea izan daiteke, baina itzulita pelikula batek asko galtzen du, igarri egiten da eta hitza ez da irudian berdin sartzen. Azkenean euskaraz egiteko dagoen zailtasuna diru kontua da.

Zer ezaugarri ditu laburmetraiak?
Nik uste alde on gehiago dauzkala txarrak baino. Ez dauka luzemetraiak duen banaketa sarerik, beste modu batera mugitzen da, baina alde horretatik ere ona da: ez daukazu diruaren pisurik gainean, luzemetraia bat egiten duzunean bezala, eta esperimentatzeko aukera ematen du.

Zinegintzan hasteko pausoa da laburmetraia?
Motzagoa izanik hasteko oso medio polita da, ez da oso istorio luzea eta errazago kontrola dezakezu. Ez litzateke sanoa izango eskolatik irten den gazte bat luzemetraia baten aurrean ipintzea, ez duelako ideiarik ere zer den errodaje bat, ez delako gai. Laburmetraiak eginda luzerako pausoa errazago eta polikiago ematen da.

Luzemetraiarako pauso hutsa da, edo genero bat?
Ez da luzemetraiarako pauso hutsa. Istorio batzuk laburmetraia batean askoz hobeto konta daitezke, eta beste batzuk ezin dira luzemetraia batean kontatu istorio hori oso motza delako. Interesgarria litzateke zuzendari kontsagratuek ere laburrak egitea, genero gisa indartzeko.

Zergatik ez dituzte zuzendari kontsagratuek laburrak egiten?
Azkenean asko kostatzen da laburmetraia bat egitea ere, luzemetraia bat egitea adina. Eta ez badauka luzemetraiak duen oihartzun hori eta diru emaitza hori, eta erdibidean geratuko bada, errentagarriagoa da luzemetraia bat egitea.

Zineman ez dituzte laburmetraiak botatzen.
Banaketa politikan gauzak aldatu daitezke, baina hor diruak du indarra eta publizitateak diru asko ematen du, beraz, filmaren hasieran laburmetraia sartu beharrean publizitatea sartzen da, eta azkenean laburmetraiak ez du zineman lekurik... Hori diru kontu hutsa da, eta kulturako erakundeen aldetik apustu bat egin liteke alde horretatik.

Diru kontuak zer moduz?
Labur bat egiteko derrigor behar da laguntza, bestela ezin da egin. Luzemetraia bat agian errentagarria gerta dakizuke. Gidoi on bat izanez gero, agian norbaitek jarriko du behar duzun dirua, luzera inbertsio ona bihur baitaiteke, eta dirutza atera dezake filmetik. Baina horretarako behar duzu baten batek zure alde apustu egitea, diru aurrerapen bat behintzat egon behar da, proiektua martxan jartzeko.
Laburmetraia bat ere ezin da dirurik gabe egin. Bi milioitik gora behar dituzu gutxienez. Baina laburmetraia bat egiterakoan ez du inork zure aldeko apusturik egiten. Laguntzak jaso behar dira Eusko Jaurlaritzatik, Ministeritzatik, Telebista edo lehiaketetatik... Eta beti dirulaguntzen zain egon beharra oso penagarria da, patetikoa, horren menpe zaude, ez dakizu inoiz emango ote dizuten, zure pelikula egiterik izango duzun... Gu oraintxe luzemetraia bat idazten ari gara, baina oraindik ez dakigu egingo den, gidoi bat bakarrik dugu. Diru aldetik irteera bat eman behar zaio, zinema errentagarri egin dezagun. Ikusi beharko litzateke laguntzak nola ugaritu, eta jendea zinean inbertitzera animatu. Burtsan inbertitu beharrean kulturan sartu xoxak!

Zu "Sorginen Laratza"n aritu zinen iaz gidoilari. Zer alde dago telebistarako edo zinerako lan egin?
Telebistan azkenean denbora bete behar da. Gidoien fabrika bat da, nahiz eta zure lanarekin gustura ez egon bete egin behar duzu produkzioa. Askotan ez zara iristen, eta askotan presaka egin duzun gauza bat ematen duzu, eta agian ez zaude gustura egin duzunarekin baina azkenean grabatu eta bota egiten da. Ni ez nago ohituta horrela ibiltzera. Ikasteko ondo dago, baina hor bukatzeko pixka bat gogorra da.

Bizitzan ez zara lotura zalea.
Ziurgabetasunean bizi naiz, baina ez naiz gaizki bizi. Telmok (nire lankide banaezinak) esaten duen moduan, "gu baino hobeto bizi dena putakume galanta!". Inoiz ez dut garbi zer egingo dudan bihar edo etzi, baina aurrera. Hala nahiago dut, hain lotuta egotea ere ez da ona. Beherantz ez bagoaz, ondo. Nik ez dut planteatzen hala jarraitu nahi dudan edo egonkortasuna bilatu. Datorrena harrapatu eta aurrera. Zaila da, batzuetan beldurra ematen du, ziurgabetasun horrek ere momentu onak eta txarrak ditu

BERTSOA
Doinua: Iparragirre
Pelikuletan lan egiten du
bizitzan ez horrenbeste
berezkoa du umore beltza
ideia argien kontraste
ziria sartuaz "Txotx"
laburra ez da beti motx
urtetan erronka eske
"40 ezetz"? modu horretan
gehio're bizi zintezke!

CURRICULUMA
Jaio:
Bergaran, 1969an.

Gidoilaria.
Zine ikasketak:
Andoaingo eskolan egin zituen soinu eta irudi ikasketak. Hura bukatu orduko urtebete pasa zuen Venezuelan tv movies-i buruzko hiru ikastaro egiten. Eta Cubako eskolan beste ikastaro bat egin zuen.

Laburmetraiak:
Aufting FX4, Txotx (Telmo Esnalekin batera egina eta hainbat sari jasoa eta Belfasten, Euskal Herriko Zinemagileen Erakustaldian eta abar bota dena) eta 40 ezetz (hau ere Esnalekin batera eta Errusian, Bilboko Nazioarteko Zinema Labur eta Dokumentalaren Jaialdian, Donostiako Fantasia eta Beldurrezko Astean eta abarretan botea).

Telebistan:
Sorginen Laratza programan aritu zen iaz.

Argiztapena:
Argilun enpresako kide, hainbat pelikulatan argiztapenaz arduratu da: Justino, Salto al vacío, Urte ilunak, Después de tantos años...

Futbolean:
Bergarako jubeniletan jokatzen zuen aurrelari, preferente mailan.

Txistua:
Dantza taldeei lagunduz aritua.

BIZITZAREN PASARTEA
Filmetan askotan klaketa eman behar izaten da, gero irudia eta soinua koordinatzeko montajean. Klaketak gehienetan gazteleraz ematen dira, eta esan behar duzu lehenik planoaren zenbakia, gero sekuentziaren zenbakia eta gero tomarena. Baina gazteleraz esan behar da, eta nik "hiru" gazteleraz esateko komeriak: trrress. Orduan film gehienetan "tres-tres-tercera" esan behar zenean klaketa niri pasatzen zidaten, bazile moduan: "hombre, la claqueta de Kixi...". Eta gehienetan moztu egiten zen toma; denak barrezka hasten ziren.

BERE HITZETAN
"Filme labur bat euskaraz egitea ez da oztopo; batetik, euskaraz jarduteko gai diren aktore eta teknikari onak badirelako, eta bestetik, kanpoko festibaletan azpitituluekin ohituak daudelako." Argia, 99-2-21
"Zinemaren mundua oso irristakorra da. Jende pila dago labur arrakastatsuak egin arren, gero bidean geratu dena" Argia, 99-02-21
"Badirudi orain egiten den zineman kontatzen dena jendearengandik oso urrun dagoela. 'Barrio' bezalako film batek ordea, frogatu du zine sozialak indarra baduela eta komertziala izan daitekeela" Argia, 99-02-21
"(Zinema 'handiaren' distribuzio sareak) guri inposatutako filmeek hemengo produkzioaren kalitate ona ixiltzen dute, gizarte euskalduna bere herriko filmeak ezagutzeko ia aukerarik gabe geratzen delarik" Euskonews & Media 00-08-31
"Gidoia idazterakoan erraiak uzten ditugu." Euskaldunon Egunkaria, 99-1-21
"("40 ezetz" laburrean) euskal pertsonaia topikoei buelta eman genien. Beti pentsatu da baserritarra oso jende prestua eta zintzoa dela, eta horretaz barre egin nahi genuen". Euskaldunon Egunkaria, 99-1-21
ARGAZKI ZAHARRA
"Venezuelan makinista bezala hartu ninduten, "travelling"ak egiten. Han oso lasai egiten dute lan, baina "Tranquilo chamo..." esanagatik segituan buru-belarri sartzen nintzen edozein tokitan."


Azkenak
Herrialde Katalanetako herririk turistikoenak, eskuin muturraren bozen biltoki

Kataluniako azken hauteskundeetako eta Europako hauteskundeetako emaitzetatik abiatuta, presio turistiko handiena bizi duten Herrialde Katalanetako herrietan eskuin muturraren botoak nola egin duen gora aztertuko dugu.


Lastozko txapelak, gurpildun aulki bat eta hiru ibilgailu
Puigdemontek nola egin zien iskin poliziei?

Carles Puigdemonten ihesaldiaren bertsio bat kontatu du La Vanguardiako kazetari Mayka Navarrok, "iturri ofizialetatik lortua". Lastozko txapelak, gurpildun aulki bat eta hiru ibilgailu erabili zituzten mossoak nahasteko. Puigdemontek “gaur edo bihar” hitz... [+]


2024-08-09 | Euskal Irratiak
Baionako Euskal Museoak ehun urte bete ditu aurten

Mende batean, Baionako Euskal Museoak izan duen bilakaeraz erakusketa berezia sortu dute. Argazki, tindu edo objektuak ikusgai dira. 1924an William Boissel Bordaleko militarrak bultzatu zuen museoaren sorrera, "euskal herri tradizionalaren" ondarea babesteko... [+]


Sustantziarik gabea

Egia esan, pena ematen dit kritika honi izenburu hau ipintzea. Bizeten Carmen oso opera ederra da, sentimendu unibertsalak jorratzen dituena, hala nola pasioa, jeloskortasuna, maitatuaren posesioa, independentzia... Eta hori guztia musika-lan bikaina oinarri hartuta. Baina... [+]


Gasteizko jaietan izandako bi bortxaketak salatu dituzte

Bi bortxaketa eta beste sei erasoren salaketa zuzenak jaso ditu Gasteizko Mugimendu Feministak. Elkarretaratzea egin du erasoak salatzeko txosna gunean, ostegunean. Gasteizko Udalak elkarretaratzea ostiralean 11:00etan egin du. Erasoen harira ez dute inor atzeman, momentuz.


Euskal Herriko ikurrak kendu dituzte Atarrabiako pilotalekuan, Nafarroakoa izan ezik

Martxoaren 5ean zabaldutako auto batek armarria “kentzea edo ezabatzea” agindu zuen, “jarrera politiko baten aldeko posizionamendua” dela eta “neutraltasun politikoaren aurka” egiten duelako. UPNk jarri zuen salaketa, eta Atarrabiako alkate... [+]


Lodifobia eta patologizazioa Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean

Bizkaiko e28 koordinadorak salatu du kide trans lodi batek eraso lodifoboa pairatu duela Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean.


2024-08-09 | ARGIA
Uda honetan irakurtzea merezi duten sei liburu

ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.


2024-08-09 | Axier Lopez
UPNk eta PSNk ez dute lortu Raimundo el Canastero zentsuratzea Tafallan

UPNk mozioa aurkeztu du Tafallako udalbatzan gobernu taldeari eskatzeko bertan behera utz dezala Raimundo el Canastero musika taldearekin zuen kontratua jaietan kontzertu bat egiteko. Lizarrako jaietan izandako polemikaren ondoren etorri da zentsura eskaera. PSN batu zaio... [+]


2024-08-09 | Axier Lopez
Beste milioi bat euro eman die Jaurlaritzak erdarazko hedabideei

Kultura eta Hizkuntza Politikako sailak nagusiki gaztelania darabilten hedabideetan "euskarazko albisteak areagotzeagatik" diru-laguntzak banatu ditu beste urte batez. Ia milioi bat euro banatu dute Noticias, Gara eta Vocento hedabide taldeen artean, artikulu batzuk... [+]


Ertzain bat atxilotu dute homizidio saiakera egotzita, lan orduetatik kanpo hiru pertsonari tiro egiteagatik

Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.


Sardiniak ezetz esan dio kolonizazio energetikoari

Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.


2024-08-08 | ARGIA
Venezuelako Askapenaren brigada
“Herriak eta gobernuak ez dute atzerapausorik onartuko”

Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.


2024-08-08 | ARGIA
Puigdemont Kataluniara itzuli da zazpi urteren ondoren, eta berriz ere desagertu da

Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]


2024-08-08 | Sustatu
Twitterren alternatiben analisia: Bluesky, Mastodon eta Threads

Elon Musk-en jarrera ultra eta toxikoak egunetik egunera agerikoago izanik, X/Twitter noren eskutan dagoen edozeinek ikusten du. Berriz ere egunotan sare horretatik alde egiteko deiak eta agurrak ikusten ari gara, eta horren harira artikulu interesgarria irakurri dugu Electronic... [+]


Eguneraketa berriak daude