Valentzia eta Euskal Herriaren arteko pilota erronkei esker dute euskal jokalari gehienek Valentziako pilotaren berri. Ez dago erreferentzia askorik, baina bi herrialdeetako pilotarien arteko lehia ez da atzoko kontua. Pilota erronka bat antolatu zen jada 1755. urtean Kartagenan.
Kirolaren ikuspuntutik begiratuta, erabat interesgabeak dira erronka horiek. Bere modalitatean ari den pilotariaren alde egiten du argi eta garbi gaur egungo errendimenduak eskatzen duen espezializazio mailak. Nazio mailako lehia apurrak baino ez dira geratzen, beraz.
Pilotari euskaldun batek ez du zereginik Valentziako baten kontra Valentziako edozein modalitatean eta alderantziz. Badago oraindik, hala ere, hori ulertzen ez duen jenderik. Genovés pilotari valentziar handiak erretiratu behar zuela-eta, omenaldia eskaini nahi izan zion Kataluniako Federazioak, eta euskaldun eta valentziarren arteko partida antolatu zuen Bartzelonako Val d'Hebron trinketean.
Valentziako bikotea hango pilotaren azken bi mitoek osaturik zegoen, Genovés eta Sarasolek, alegia. Euskal bikotea, berriz, askoz apalagoa zen: Bringas eta Larrañaga. Arin eta erraz irabazi zuten euskaldunek. Aho bete hortz geratu ziren Val d'Hebroneko instalazio olinpikoetara partida ikustera joandako ehunka zaletu valentziar, kazetari batzuk ere tartean zirela. Nola liteke Valentziako bi pilotaririk hoberenek afizionatu mailako bi euskal pilotariren aurka galtzea?



Modalitate ezberdineko pilotarien arteko erronkekin jarraituz, gustatuko zitzaidakeen bai Ogeta eta Garmendia edo Atano III eta Arrayeten arteko trinkete partidak ikusi izana! Imajinatzerik bai Aranburu-Eugi edo Biscouby-Beloki trinketean? Gaur egun argi dago Iparraldeko pilotariak Hegoaldekoak baino hobeak izango liratekeela.
Baina ildoari jarraiki, 1994. urtean Nazioarteko Lehen Pilota Kongresua egin zen Valentzian, Valentziako Pilota Federazioak antolatuta. Mundu osoko pilota-jokoak ezagutzeko aukera paregabeaz gain, Valentzian jokatzen diren modalitateak ere ezagutzeko aukera izan nuen.
Jokatzeko era asko dauka Valentziako pilotak. Instalazio motaren arabera "Trinquet", "carrer" eta "galotxeta" lirateke hiru modalitateak, ezker-paretako frontoi antzeko bat ere berezkotzat jotzen badute ere ("frontoi valentziarra" deritzona). Lehenengo hirurak izango ditut hizpide bereziki, hau da, euren berezko modalitateak, jokoen araberako zenbaketa sistema zaharrarekin jokatzen direnak.
"Carrer"ak pilotan aritzeko kaleak dira eta "llargues", "galotxa" eta "raspall" motak daude. Pilotan aritzeko baino egiten ez diren erreprodukzioak ere badaude, "kale artifizialak" deiturikoak, alegia. "Llargues" antzinako joko luzeen antzekoa da, bote luzearen antzekoa, gure kasuan.
"Galotxa"n aritzeko 1.60-1.70 m-ra jarritako sare baten alde bietan ipintzen dira bi taldeak. Gaur egungo trinkete valentziarretan "raspall", "escala" eta "corda" eran egiten da jokoa. "Corda" da, hain zuzen, Valentziako pilotaren modalitate nagusia. Net de Murla-k sortu zuen 1910. urtean, trinketean sare banatzailea ere sortu zuelarik.
"Eskailera" dugu Valentzia aldeko trinketearen beste ezaugarrietariko bat. Trinketearen alde batean harmaileria bat jartzen da pilotak errodatu ahal izateko, mugimendu hori botetzat jotzen ez delarik (Euskal Herriko trinketeen teilatuaren antzekoa). Eta harmaileria horren gainean, hain zuzen, esertzen da publikoa, beste inon ikusi ez dudan ezaugarria, jendea kantxaren barruan esertzen dela esan nahi baitu horrek.



Raspallari dagokionez berriz, ez dago ez eskailerarik ez sokarik. Jokoa erabat librea da eta pilota mugimenduan dagoen bitartean ez da jokoa eteten. Sakeak, oro har, ez du inolako mugarik lurrean jotzeko orduan, pilota airean edo arrastaka jo daitekeelarik.
Aurkariek atzealdean dagoen horman jo baino lehen itzuli behar dute pilota (arrastaka baldin badoa) edo lehenengo botea eman ostean (airean baldin badoa). Pilotari zilegi jotzen ez badio, orduan 15 "puntu" lortuko dituzte aurkariek.
Galotxetes de Monóver modalitatea Vinalopó eskualdean jokatu izan da azken 200 urteotan. Hain erroturik dago ezen sustapen eta garapenik handiena eskaini dion herriaren izena jaso duen. Instalazio luze batean jokatzen da eta horma bana dago lau aldeetan. Trinketearen antza dauka baina askoz txikiagoa da.
Valentziako pilotarik esanguratsuena "vaqueta" deiturikoa da. Honako hauek dira pilotari seniorrentzako araudiaren araberako neurriak: 42 mm-ko diametroa eta 40-42 gr-ko pisua.
Valentziako pilota indarberritu eta berpizteko ahaleginen adierazgarri ditugu liburu zaharren berrargitarapenak, eta orain dela gutxi, Alberto Soldadoren lanaren aurkezpena: "Joc de Pilota. Historia de un deporte Valenciano". Informazio etnomotrizaren gaineko benetako bitxia dugu hauxe, dotoretasun handiz eta aberastasun dokumentalez eginda. Liburu honetatik eskuratutakoak dira Valentziako bi joko mota adierazten dituzten ezkerraldeko bi argazkiak eta baita eskua babesteko bi moduak azaltzen dituzten besteen azpiko bi argazkiak