"EZ DUT GOYA GEHIAGORIK NAHI"

  • Egungo zinea kontsumo bizkorreko produktua bihurtu dela dio. Errusieraz bikain hitz egiten duen arren, animazioaren bidez hitzekin baino hobe mintzo da. Aurtengo Gasteizko Ikus-entzunezkoen Jaialdian "Haragia" laburrarekin, esperimentazio sailan lehen saria lortu du.

2021eko uztailaren 15ean
Badu eskarmenturik lan honetan, horregatik, patxadaz hartzeko erabaki irmoa hartu du. Lau seme-alaben ama eta EHUko Arte Ederretako irakaslea ere bada. Apaltasun eta irudimen handikoa, Euskal Herriko zuzendaririk berritzaileenetarikoa dugu. Begoña du izena eta apaizekin zerikusirik ez duen arren, Vicario darama deitura. Larrabetzuko herria zeharkatzen duen errepide magaleko taberna izan dugu elkarrizketaren lekuko, nahiz eta Begoña jaiotzez lezamarra izan.
Behin laburra ikusita, zalantza bat sortzen da: animazio teknikak bikain menperatzen dituzula erakusteko ala gai sakonago batetaz jarduteko baliabide bezala erabili duzu "Haragia"?
"Haragia" desagertuei buruzko laburra da, hausnarketa sakon baten ondoren eginiko lana. Gizakiok oro har, gorpuak ikusi arte ez ditugu desagertuak hildakotzat jotzen eta, "Haragia"n, bizidun bezala tratatu ditut. Niretzat kontraesan bortitza izan da, izan ere, pelikulan, hildakoak lur azpian mugitzen ikusten baitira, bizirik. Animazioaren bitartez gai hori lantzea interesgarria izan da oso.
Azken lanarekin, aurrekoekin izandako sentsazio bera nabaritu dut. Oraingoan ere, filma behin amaituta, arrotza egin zait. Ez dakit zergatik, aldendu egiten naiz beraiengandik, beste zuzendari batenak izango bailiran ikusten ditut.

Desagertu eta hildako gorpuez aritzeko, diskurtso positiboa aukeratu duzu. Zergatik ikuspuntu hori?
Esperientzia pertsonal batetik abiatu nintzen, eta terapia moduko bat izan zen niretzako. Egun batean nire gurasoak jatetxe batera joan eta afaltzen zeudela, bat-batean aita hil egin zen. Amak deitu eta gertatutakoa kontatu zidan. Une hartan aita desagertutzat jo eta gorpua ikusteko beharra sentitu nuen; sinestea zaila gertatzen zitzaidan eta agurra emateko beharra sentitu nuen. Askotan pentsatu izan dut gertakizun horren inguruan gaia berreskuratzea eta terapia bezala hartzea. Hausnarketarako denbora hartu, eta laburraren gidoia idazteari ekin nion.

Animazioko eta fikzioko laburrek filmaketa prozesu bera jarraitzen al dute? Zeintzuk dira eman beharreko funtsezko pausoak?
Labur bat egiteko dirua izatea beharrezkoa da. Nik proiektu asko ditut baina soilik diru nahikoa biltzen dudanean burutzen ditut. Madrilen eta Gasteizen proiektua interesgarritzat jotzen dela ikusten dudanean eta, batik bat, diru laguntzak jasotzeko aukera dudala ikustean, orduan hasten naiz lanean. Ez diot teknikari garrantzi handiegirik ematen. Animazioa eta fikzioaren artean dagoen ezberdintasuna nabaria da, kamara mota bat edo bestea erabiltzen duzu, pausoz pausoko kamara edota kamara arrunta. Fikzioan adibidez, mugitzen dena jasotzen duzu eta animazioan aitzitik, guztiz kontrakoa, objektiboaren aurrean mugiarazi egiten dituzu mugitzen ez diren gauzak. Irudiari kutsu berezi bat ematen diozu. Animazioa egiten dut ekoizpena askoz ere sinpleagoa delako, nire eguneroko bizitza, lau seme-alabekin, nahiko zaila baita. Ez nuke talde oso bat nire ordutegira behartuko. Alde horretatik, animazioa oso egokia da nik neuk kontrolatzen dudalako ekoizpena eta nahi dudan orduetan lan egiten dudalako, egia esan, askatasun osoa dut. Fikzioa egiten duzunean eta zuzendaria zarenean, egiten den gauza bakarra agintzea da, eta nik ez dut hori gustuko. Materiala ukitzea, kamara prestatzea, argazkiak eta musika egitea, muntatzea, soinuak sortzea, laborategietara joatea, filma fotogramaz fotograma ezagutzea da nik nahi dudana. Horregatik egiten zait hain interesgarria animazioa.

Animazioarekin duzun maitasun harremanak zazpi urte ditu. Arte Ederretan lizentziatu eta gero, ba al zenekien animazioan aritu nahi zenuela?
Artegintzaren alor anitz gustatzen zaizkidalako hasi nintzen animazioa egiten. Lehendabiziko laburra 1993an egin nuen, "Geroztik ere". Hala eta guztiz ere, animaziorako interesa txikitatik datorkit. Ez dut Bilboko laburren jaialdi bat bera ere galdu eta animazioko filmeek zur eta lur uzten ninduten beti. Azkenaldian, asko zabaldu da zine mota hau eta dagoeneko jendeak ezagutzen du. Hogeita bost urte nituenean, Arte Ederrak amaitu eta gero, aukera gutxi zeuden: bideo artegintza, bideo industriala edota publizitatea, eta hiruretatik bat bera ere ez nuen gogoko. Orain ez bezala, oso zaila iruditzen zitzaidan animazioa egitea, gainera ez nuen inor ezagutzen. Baina bizitza izugarria da eta, nik esan ohi dudan bezala, unibertsoa koherentea da. Beti gustatu izan zaizkit hizkuntzak, eta ikasketak amaitzear nengoela, errusiera ikasteari ekin nion ekialdeko irakasle batekin. Liburuetaz gogaitu nintzenean, irakasleari Errusiara joateko asmoa nuela esan nion eta familia bat aurkitu zidan bertan. Etxean hartu nindutenek animazioan egiten zuten lan. Animazio ikastaroa jarri zuten abian eta buru-belarrri sartu nintzen. Ordutik garbi nuen animazioa egin nahi nuela, baina ezinezko iruditzen zitzaidan pelikula bat egitea. Euskal Herrira bueltatu nintzenean, Berasategi ekoizlea "Haizearen erronka" filma prestatzen ari zen. Ez nuen filman esku hartu nahi, baina animazioaz gehiago ikastea nuen helburu, beraz, taldean sartu eta sei hilabeteko ikastaroa egin nuen.

Nahiz eta egun pelikulak filmatzeko erraztasun gehiago izan, asko ez dira zine aretoetara iristen eta zinemaldietan soilik ikus daitezke. Zeren arabera neurtzen da egun pelikula baten kalitatea? Zein izan da azkenaldian ikusi duzun ekoizpenik itxurazkoena?
Estatuko zinea ezagutzen dut gehien, izan ere, Espainiako Akademiaren kidea naiz. Ekoiztetxe bakoitzak bere lanak bidaltzen ditu Akademiara, honek Goya sariak eman behar dituenean, eta aurkezten diren filmak ikusten ditut, guztiak. Ez naiz inoiz joaten zinera, seme-alabekin ezinezkoa da. Lehen joaten nintzen, baina beti gustatu izan zait gehiago antzerkia zinea baino. Zinea interes gutxi duen kontsumo bizkorreko produktua bihurtu da eta harro nago zinezalea ez naizelako. Badaude salbuespenak, noski. Bartzelonan, saiatzen naiz pelikulak ikusten: zine iraniarra, Pakistango filmen bat...

1997an "Pregunta por mi" zure hirugarren laburrak Goya saria eskuratu zuen. Aldaketarik egon da zure ibilbidean geroztik?
Ez asko, poz handia hartu nuen eta batez ere, bultzada morala eman zidan. Hortik aurrera, lasaitasunarekin lan egin nezakeela ohartu nintzen, baina ez zen aldaketarik gertatu, nik ez nuelako nahi izan. Ez dut luzemetrai bat egin nahi, ez dut Estatu Batuetara joan nahi, ez dut enpresa handi batean lan egin nahi... horregatik, ez dut Goya gehiagorik nahi. Asko dira zinean aritu nahi dutenak baina nik laburrak egitea da dudan helburu bakarra eta ikasten jarraitzea. Lagunek esaten didate nire akatsik handiena handinahirik ez izatea dela, baina badut: bizitzan lasaitasuna mantentzea.

Lau labur filmatu eta gero, "Geroztik ere" (1993), "Zureganako grina" (1996), "Pregunta por mi" (1996) eta "Haragia" (1999), bilakaerarik nabaritu duzu zure zinean?
Azken urte honetan zenbait lekutan atzera begirakoak egin dizkidate. Nire lanak ordena kronologikoan erakutsi ditut eta, orduan konturatu naiz zein bilakaera egon den, asko egin dut hobera, baina oraindik asko dut ikasteko. Lau laburren artean koherentzia handia dagoela konturatu naiz. Animazioan dagoen tekniken aberastasuna ez da fikzioan aurkitzen, ezinezkoa da. Animazioan teknikak amaigabeak dira, edozein elementurekin egin daiteke animazioa. Batzuk egokiagoak dira gauza batzuk kontatzeko, eta kontu handiz aukeratu behar dira.

Euskal Herrian animazioa ezagutzen dugunetik, zerbait aldatu al da? Badago zaletasunik ala moda bat da?
Gauza asko aldatu dira. Geroz eta zaletasun gehiago dago. Baina kontua da zaila dela zinean egitea, diru mordoa behar delako. Bideoan aukera gutxiago dago lanak erakusteko, esparrua txikiagoa da, kultur etxeetan soilik erakusten dituzu zure lanak. Zinean eginez gero, eremu izugarria zabaltzen zaizu.

Gainera, geroz eta zinemaldi gehiago dago, laburren kultura ezagunagoa da. Horren ondorioz landuagoak daudela uste al duzu?
Askoz gehiago zentzu guztietan. Aurrekontu txikiekin egindakoak dira eta gainera onak. Egun laburretan soilik ikus dezakegu kalitatezko zinea, jendeak bihotzarekin egiten du inolako interes ekonomikorik gabe, urteetan mamitzen joan den argumentua errealitate bihurtuz. Nire ustez, jendeak 700 pezeta ordainduko lituzke zortzi labur on ikusteko. Baina aukera hori ez dugu oraindik. Orain gutxi, Hollywoodeko akademiak interneten estreinatutako filmak ez dituela estreinaldi bezala onartuko esan du, ez duelako dirurik uzten. Gure esku dago, ez badugu zirkuitu komertzialetan ibili nahi, beste bide bat bilatu behar dugu.

Gerorako proiekturik bai?
Ezindu psikikoentzako txikitatik irakurtzen eta idazten ikasteko metodo bat sortu nahi dut. Ideiak baditut, animazio zintak filmatu nahi ditut, sinpleak eta didaktikoak era berean. Aurten hori egitea espero dut, bestelako proiektuak denbora gehiago dudanean landuko ditut


Azkenak
Orkatz Gallastegi preso politikoak EPPK utzi du

Berangoko euskal preso politikoa Zaballako espetxean dago gaur egun eta bertatik helarazitako idazkian Euskal Preso Politikoen Kolektiboa utzi duela iragarri du.


2024-12-24 | Julene Flamarique
Airearen kutsadurak 1.270 heriotza eragin zituen 2022an EAEn, Europako Ingurumen Agentziaren arabera

NO2 eta PM2.5 partikulak bezalako kutsatzaileei aurre egiteko hobekuntza planik ez dagoela salatu du Ekologistak Martxan elkarteak. Trafikoa murriztea eta airearen kalitatea hobetzeko alternatiba jasangarriak lehenestea galdegin du.


Turkiak 120 argitalpen kurdu debekatu ditu azken hiru asteetan

Editore Kurduen Elkarteak abenduaren 22an egin zuen salaketa: azken hiru asteetan Turkiako agintariek kurduei buruzko 120 liburu, aldizkari, egunkari edo bestelako argitalpen debekatu dituzte, Duvar hedabide kurduak jakinarazi duenez.


Garraio publikoa doan izango da 12 urtez azpikoentzat, duela bi urte bideragarria ez bazen ere

Garraio publikoak erdi prezioan jarraituko du datorren urtean ere, Espainiako Gobernuak bere hobarien parteari eutsiko diola iragarri ostean.


Amaya Zabarte zauritu zuten ertzainen arduradunak identifikatu nahi ditu epaileak

Realaren eta PSGren arteko futbol partidu batean larri zauritu zuten zalearen kasuan, epaileak onartu du familiaren abokatuek egun hartako bideo irudi guztietara sarbidea izatea. Oldarraldian parte hartu zuten ertzain taldeetako arduradunak identifikatzeko ikerketa ere eskatu du.


Santa Klausen ejertzito antikapitalista

Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]


Eski estazioetako festibaletan kutsadurak goia jotzen du

Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]


2024-12-23 | Estitxu Eizagirre
Jaurlaritzak onartu duen planaren aurka mobilizatu da EH Bizirik
“Egungo eredu kapitalista gainditzea ezinbestekoa da larrialdi ekologiko eta energetikoari aterabide bat aurkitzeko”

Gizartean gatazka sortzen duten proiektuak jai bezperetan onartzeko ohiturari jarraituz, abenduaren 20an onartu du Eusko Jaurlaritzak Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialaren "behin behineko bertsioa". EH Bizirik-ek elkarretaratzea egin du Jaurlaritzaren... [+]


2024-12-23 | ARGIA
Hiru lagunek osatutako lehendakaritza izango du Seaskak

Erik Etxartek, Sophie Layusek eta Antton Etxeberrik osatutako lehendakaritzak ordezkatuko du Peio Jorajuria, 2019tik Seaskako lehendakari dena.


2024-12-23 | Julene Flamarique
Vidalina Morales, nekazaria eta ekintzailea
“Kaleetan gerra tankeak ikustea normalizatu dugu, gerran egon gabe ere”

Santa Marta komunitateko (El Salvador) ADES Garapen Ekonomiko eta Sozialerako Elkarteko presidentea da Vidalina Morales. “Rol horretatik harago, ingurumen ekintzailea ere banaiz, giza eskubideen defendatzailea eta emakume baserritarra; hainbat urtez borrokan egon diren... [+]


2024-12-23 | Julene Flamarique
Emakumeak nola bortxatu aholkuak partekatzeko 70.000 partaideko Telegram kanal bat atzeman dute Alemanian

Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]


2024-12-23 | Ahotsa.info
“HTX-k bukatzen du bere zikloa, baina oraindik daude borrokatzeko eta aldarrikatzeko motiboak”

HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.


Hegoaldean 222 milioi euro gastatu dira Espainiako Loterian, sarietan jasotakoa baino bost bider gehiago

Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]


2024-12-23 | ARGIA
Zaballako espetxeko funtzionarioek “ezkutuko greba” hasi dutela salatu dute zenbait presok

Hainbat euskal presok salatu duenez, Zaballako espetxezainek "ezkutuko greba" hasi dute, haien erdiak gaixotasun baja hartuta. "Ezkutuko greba honen bitartez, 'zerbitzuaren gabeziak' salatzea dute helburu, baina benetako greba bati ekin ez, eta preso... [+]


Eguneraketa berriak daude