"EZ DUT GOYA GEHIAGORIK NAHI"

  • Egungo zinea kontsumo bizkorreko produktua bihurtu dela dio. Errusieraz bikain hitz egiten duen arren, animazioaren bidez hitzekin baino hobe mintzo da. Aurtengo Gasteizko Ikus-entzunezkoen Jaialdian "Haragia" laburrarekin, esperimentazio sailan lehen saria lortu du.

2021eko uztailaren 15ean
Badu eskarmenturik lan honetan, horregatik, patxadaz hartzeko erabaki irmoa hartu du. Lau seme-alaben ama eta EHUko Arte Ederretako irakaslea ere bada. Apaltasun eta irudimen handikoa, Euskal Herriko zuzendaririk berritzaileenetarikoa dugu. Begoña du izena eta apaizekin zerikusirik ez duen arren, Vicario darama deitura. Larrabetzuko herria zeharkatzen duen errepide magaleko taberna izan dugu elkarrizketaren lekuko, nahiz eta Begoña jaiotzez lezamarra izan.
Behin laburra ikusita, zalantza bat sortzen da: animazio teknikak bikain menperatzen dituzula erakusteko ala gai sakonago batetaz jarduteko baliabide bezala erabili duzu "Haragia"?
"Haragia" desagertuei buruzko laburra da, hausnarketa sakon baten ondoren eginiko lana. Gizakiok oro har, gorpuak ikusi arte ez ditugu desagertuak hildakotzat jotzen eta, "Haragia"n, bizidun bezala tratatu ditut. Niretzat kontraesan bortitza izan da, izan ere, pelikulan, hildakoak lur azpian mugitzen ikusten baitira, bizirik. Animazioaren bitartez gai hori lantzea interesgarria izan da oso.
Azken lanarekin, aurrekoekin izandako sentsazio bera nabaritu dut. Oraingoan ere, filma behin amaituta, arrotza egin zait. Ez dakit zergatik, aldendu egiten naiz beraiengandik, beste zuzendari batenak izango bailiran ikusten ditut.

Desagertu eta hildako gorpuez aritzeko, diskurtso positiboa aukeratu duzu. Zergatik ikuspuntu hori?
Esperientzia pertsonal batetik abiatu nintzen, eta terapia moduko bat izan zen niretzako. Egun batean nire gurasoak jatetxe batera joan eta afaltzen zeudela, bat-batean aita hil egin zen. Amak deitu eta gertatutakoa kontatu zidan. Une hartan aita desagertutzat jo eta gorpua ikusteko beharra sentitu nuen; sinestea zaila gertatzen zitzaidan eta agurra emateko beharra sentitu nuen. Askotan pentsatu izan dut gertakizun horren inguruan gaia berreskuratzea eta terapia bezala hartzea. Hausnarketarako denbora hartu, eta laburraren gidoia idazteari ekin nion.

Animazioko eta fikzioko laburrek filmaketa prozesu bera jarraitzen al dute? Zeintzuk dira eman beharreko funtsezko pausoak?
Labur bat egiteko dirua izatea beharrezkoa da. Nik proiektu asko ditut baina soilik diru nahikoa biltzen dudanean burutzen ditut. Madrilen eta Gasteizen proiektua interesgarritzat jotzen dela ikusten dudanean eta, batik bat, diru laguntzak jasotzeko aukera dudala ikustean, orduan hasten naiz lanean. Ez diot teknikari garrantzi handiegirik ematen. Animazioa eta fikzioaren artean dagoen ezberdintasuna nabaria da, kamara mota bat edo bestea erabiltzen duzu, pausoz pausoko kamara edota kamara arrunta. Fikzioan adibidez, mugitzen dena jasotzen duzu eta animazioan aitzitik, guztiz kontrakoa, objektiboaren aurrean mugiarazi egiten dituzu mugitzen ez diren gauzak. Irudiari kutsu berezi bat ematen diozu. Animazioa egiten dut ekoizpena askoz ere sinpleagoa delako, nire eguneroko bizitza, lau seme-alabekin, nahiko zaila baita. Ez nuke talde oso bat nire ordutegira behartuko. Alde horretatik, animazioa oso egokia da nik neuk kontrolatzen dudalako ekoizpena eta nahi dudan orduetan lan egiten dudalako, egia esan, askatasun osoa dut. Fikzioa egiten duzunean eta zuzendaria zarenean, egiten den gauza bakarra agintzea da, eta nik ez dut hori gustuko. Materiala ukitzea, kamara prestatzea, argazkiak eta musika egitea, muntatzea, soinuak sortzea, laborategietara joatea, filma fotogramaz fotograma ezagutzea da nik nahi dudana. Horregatik egiten zait hain interesgarria animazioa.

Animazioarekin duzun maitasun harremanak zazpi urte ditu. Arte Ederretan lizentziatu eta gero, ba al zenekien animazioan aritu nahi zenuela?
Artegintzaren alor anitz gustatzen zaizkidalako hasi nintzen animazioa egiten. Lehendabiziko laburra 1993an egin nuen, "Geroztik ere". Hala eta guztiz ere, animaziorako interesa txikitatik datorkit. Ez dut Bilboko laburren jaialdi bat bera ere galdu eta animazioko filmeek zur eta lur uzten ninduten beti. Azkenaldian, asko zabaldu da zine mota hau eta dagoeneko jendeak ezagutzen du. Hogeita bost urte nituenean, Arte Ederrak amaitu eta gero, aukera gutxi zeuden: bideo artegintza, bideo industriala edota publizitatea, eta hiruretatik bat bera ere ez nuen gogoko. Orain ez bezala, oso zaila iruditzen zitzaidan animazioa egitea, gainera ez nuen inor ezagutzen. Baina bizitza izugarria da eta, nik esan ohi dudan bezala, unibertsoa koherentea da. Beti gustatu izan zaizkit hizkuntzak, eta ikasketak amaitzear nengoela, errusiera ikasteari ekin nion ekialdeko irakasle batekin. Liburuetaz gogaitu nintzenean, irakasleari Errusiara joateko asmoa nuela esan nion eta familia bat aurkitu zidan bertan. Etxean hartu nindutenek animazioan egiten zuten lan. Animazio ikastaroa jarri zuten abian eta buru-belarrri sartu nintzen. Ordutik garbi nuen animazioa egin nahi nuela, baina ezinezko iruditzen zitzaidan pelikula bat egitea. Euskal Herrira bueltatu nintzenean, Berasategi ekoizlea "Haizearen erronka" filma prestatzen ari zen. Ez nuen filman esku hartu nahi, baina animazioaz gehiago ikastea nuen helburu, beraz, taldean sartu eta sei hilabeteko ikastaroa egin nuen.

Nahiz eta egun pelikulak filmatzeko erraztasun gehiago izan, asko ez dira zine aretoetara iristen eta zinemaldietan soilik ikus daitezke. Zeren arabera neurtzen da egun pelikula baten kalitatea? Zein izan da azkenaldian ikusi duzun ekoizpenik itxurazkoena?
Estatuko zinea ezagutzen dut gehien, izan ere, Espainiako Akademiaren kidea naiz. Ekoiztetxe bakoitzak bere lanak bidaltzen ditu Akademiara, honek Goya sariak eman behar dituenean, eta aurkezten diren filmak ikusten ditut, guztiak. Ez naiz inoiz joaten zinera, seme-alabekin ezinezkoa da. Lehen joaten nintzen, baina beti gustatu izan zait gehiago antzerkia zinea baino. Zinea interes gutxi duen kontsumo bizkorreko produktua bihurtu da eta harro nago zinezalea ez naizelako. Badaude salbuespenak, noski. Bartzelonan, saiatzen naiz pelikulak ikusten: zine iraniarra, Pakistango filmen bat...

1997an "Pregunta por mi" zure hirugarren laburrak Goya saria eskuratu zuen. Aldaketarik egon da zure ibilbidean geroztik?
Ez asko, poz handia hartu nuen eta batez ere, bultzada morala eman zidan. Hortik aurrera, lasaitasunarekin lan egin nezakeela ohartu nintzen, baina ez zen aldaketarik gertatu, nik ez nuelako nahi izan. Ez dut luzemetrai bat egin nahi, ez dut Estatu Batuetara joan nahi, ez dut enpresa handi batean lan egin nahi... horregatik, ez dut Goya gehiagorik nahi. Asko dira zinean aritu nahi dutenak baina nik laburrak egitea da dudan helburu bakarra eta ikasten jarraitzea. Lagunek esaten didate nire akatsik handiena handinahirik ez izatea dela, baina badut: bizitzan lasaitasuna mantentzea.

Lau labur filmatu eta gero, "Geroztik ere" (1993), "Zureganako grina" (1996), "Pregunta por mi" (1996) eta "Haragia" (1999), bilakaerarik nabaritu duzu zure zinean?
Azken urte honetan zenbait lekutan atzera begirakoak egin dizkidate. Nire lanak ordena kronologikoan erakutsi ditut eta, orduan konturatu naiz zein bilakaera egon den, asko egin dut hobera, baina oraindik asko dut ikasteko. Lau laburren artean koherentzia handia dagoela konturatu naiz. Animazioan dagoen tekniken aberastasuna ez da fikzioan aurkitzen, ezinezkoa da. Animazioan teknikak amaigabeak dira, edozein elementurekin egin daiteke animazioa. Batzuk egokiagoak dira gauza batzuk kontatzeko, eta kontu handiz aukeratu behar dira.

Euskal Herrian animazioa ezagutzen dugunetik, zerbait aldatu al da? Badago zaletasunik ala moda bat da?
Gauza asko aldatu dira. Geroz eta zaletasun gehiago dago. Baina kontua da zaila dela zinean egitea, diru mordoa behar delako. Bideoan aukera gutxiago dago lanak erakusteko, esparrua txikiagoa da, kultur etxeetan soilik erakusten dituzu zure lanak. Zinean eginez gero, eremu izugarria zabaltzen zaizu.

Gainera, geroz eta zinemaldi gehiago dago, laburren kultura ezagunagoa da. Horren ondorioz landuagoak daudela uste al duzu?
Askoz gehiago zentzu guztietan. Aurrekontu txikiekin egindakoak dira eta gainera onak. Egun laburretan soilik ikus dezakegu kalitatezko zinea, jendeak bihotzarekin egiten du inolako interes ekonomikorik gabe, urteetan mamitzen joan den argumentua errealitate bihurtuz. Nire ustez, jendeak 700 pezeta ordainduko lituzke zortzi labur on ikusteko. Baina aukera hori ez dugu oraindik. Orain gutxi, Hollywoodeko akademiak interneten estreinatutako filmak ez dituela estreinaldi bezala onartuko esan du, ez duelako dirurik uzten. Gure esku dago, ez badugu zirkuitu komertzialetan ibili nahi, beste bide bat bilatu behar dugu.

Gerorako proiekturik bai?
Ezindu psikikoentzako txikitatik irakurtzen eta idazten ikasteko metodo bat sortu nahi dut. Ideiak baditut, animazio zintak filmatu nahi ditut, sinpleak eta didaktikoak era berean. Aurten hori egitea espero dut, bestelako proiektuak denbora gehiago dudanean landuko ditut


Azkenak
1936an kontzentrazio esparru izandako Pequeña Velocidad pabiloia mantendu egingo dute Irunen

Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]


Irakasle baten jazarpena eta ukituak
EHUk baieztatu du hainbat salaketa formal jaso dituela eta genero indarkeriaren aurkako protokoloa aktibatua duela

EHUko Errektoretza Taldeak ARGIAra igorritako oharrean zehaztu duenez, Filologia Hispanikoko irakaslearen aurkako salaketen "berri izan zuen unetik abian da protokoloak zehazten duen prozedura". Denuncias Euskal Herria Instagrameko kontuan bost salaketa anonimo... [+]


Tabakoaren kea irensten duten haurrek erretzaile aktiboen antzeko arrastoak dituzte DNAn

Erretzailea ez izan arren tabakoaren kea jarraikortasunez irensteak ekar ditzaken osasun arazoak ikertu ditu Bartzelonako Osasun Globaleko Institutuak, eta frogatu du arrasto arriskutsuak uzten dituela haurren DNAn.


2025-02-12 | Hala Bedi
Maren Lazpiur (Ikasle Abertzaleak): “Gizartean gertatzen ari den gorakada erreakzionario horretan, unibertsitatea ez da salbu gelditzen”

Kurtso hasieran, 2024ko irailean EHUko Bizkaiko campusean lan-zuzenbidea irakasten zuen irakasle faxista baten berri eman zuten ikasleek. Beste irakasle bat salatu berri dute, oraingoan EHUko Arabako campusean Farmazia Fakultatean, sare sozialetan mezu eta ideia erreakzionarioak... [+]


Netanyahuk gerrarekin mehatxu egin du larunbatean preso trukea egiten ez bada

"Hamasek gure bahituak larunbat eguerdia baino lehen itzultzen ez baditu, su-etena amaitu egingo da eta armadak gogor borrokatuko du Hamas garaitu arte", adierazi du Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk, talde palestinarrak preso trukea behin-behinean... [+]


2025-02-12 | Euskal Irratiak
Marieniako lurren aldeko militanteen epaiketa, irailaren 9ra gibelatua

Irailaren 9ra gibelatu dute Kanboko kontseiluan gertatu kalapiten harira, hiru auzipetuen epaiketa. 2024eko apirilean Kanboko kontseilu denboran Marienia ez hunki kolektiboko kideek burutu zuten ekintzan, Christian Devèze auzapeza erori zen bultzada batean. Hautetsien... [+]


Adimen artifizialean 200.000 milioi euro inbertitzeko konpromisoa hartu du Europak

Otsailaren 10 eta 11n ehun bat estatuburu elkartu dira Parisen, Adimen Artifizialaren sektoreko ordezkariekin batera, AAri buruzko laugarren gailurraren kari. Abiadura handian garatzen ari den teknologia horri buruzko kezkak eta galderak entzun badira ere, ez zen horientzako... [+]


Yamili Chan Dzul. Emakume, indigena, prekarizatu
“Gure mugimenduak ahultzeko estrategiaren parte da emakumeak hiltzea”

Oinarrizko maia komunitateko U Yich Lu’um [Lurraren fruitu] organizazioko kide da, eta hizkuntza biziberritzea helburu duen Yúnyum erakundekoa. Bestalde, antropologoa da, hezkuntza prozesuen bideratzaile, eta emakumearen eskubideen aldeko aktibista eta militante... [+]


2025-02-12 | Iñaki Barcena
Aroztegiaren silogismoa

Silogismo baten argumentuak hiru proposizio ditu, eta horietatik azkena nahitaez ondorioztatzen da beste bietatik. Logika deduktibo horrekin aztertu daiteke, nire aburuz, Nafarroan gertatzen ari den Aroztegiako gatazka sozioekologiko luze eta traumatikoa.

Tesia: Baztango... [+]


Antzinako hegaztien gidaliburua

Poloniar ikerlari talde batek Sevillako Italica aztarnategiko Txorien Etxea aztertu du, eta eraikinaren zoruko mosaikoak erromatar garaiko hegazti-bilduma xeheena dela ondorioztatu du. 

Txorien etxean 33 hegazti daude mosaikoetan xehetasun handiz irudikatuta. Beste... [+]


Despremu deprimituaren ondarea

Berriki landu ditut klasean Etxahun Barkoxeren kobla eder eta hunkigarriak. Gaizo gizona! “Edertasunez praube” sortu zelako hasi zitzaizkion etxeko nahigabeak, baina hamazazpi urtetan zen pulunpaka sartu zorigaitzaren itsasoan, maite zuen Marie Rospide doterik gabeko... [+]


2025-02-12 | Edu Zelaieta Anta
Gainbabesaren desbabesa

Elkarrizketa berritu dugu fakultateko idazkaritzan, auskalogarrenez: urruti daude, euren matrikula egiteko, ikasleak bakarrik etortzen ziren garaiak. Aspaldixko aldatu zen joera, eta gurasoek –nabarmenago amek– gero eta paper aktiboagoa hartzen dute seme-alaben... [+]


Harreman publiko-komunitario-kooperatiboak eraikitzeaz

Gure lurraldeetan eta bizitzetan sortzen diren behar, desio eta ekimenen inguruan gero eta gehiago entzuten dugu harreman eta proiektu publiko-komunitarioak landu beharraz, eta pozgarria da benetan, merkaturik gabeko gizarte antolaketarako ezinbesteko eredua baita. Baina... [+]


Eguneraketa berriak daude