HARRIA ETA BURDINA

  • Gipuzkoako erdigunea zeharkatzen duen bigarren zati hau, Oñatiko historia jadanik ezaguna duzuenez, herriak erakusten dizkigun monumentu multzo bikainari errepaso eginez hasiko dugu. Ondoren, berriz ere ibilgailua hartu eta "Burdinaren Haran"ean barneratu ostean, Loiolaren ondoan dugun Azkoitia atseginera iritsiko gara, herri historiko hau pixka bat hobeto ezagutu asmoz.

2021eko uztailaren 14an
Bere historiagatik eta batez ere bere arkitektura ikusgarriarengatik Berpizkundeko perla honetatik hasiko gara.


Sancti Spiritus Unibertsitatea.

Aurrealdeak lasai behatzea merezi du: erdiko ataldea, bere alboko eta eraikin osoko lau pilastroi edo landutako dorretxo apaingarri eta garaiak, goialdeko estatua sinboliko (Herculesen indarra eta gerlariak jakintza zabalduz) eta erlijiotsuak (filosofia eta teologiarekin zerikusia duten saindu eta martiriak), gargola gotiko apaingarriak...
Barrualdean Klaustro eder eta orekatua azpimarratu behar dugu, 32 buru historiko edo mitologiko erakutsiz, artisautza-lan mudejarrak eta kaperaren erretaula platereskoarekin batera


San Migel Parrokia

Unibertsitatetik oso gertu, hainbat mendetako estiloak gainjartzearen ondorio da. Horrela, eraikin gotikoa XV.ekoa bada ere (XIII.eko nabe bakarrari beste bi gehitzean), geroago Klaustro gotiko-flamigero eta harrigarria egin zioten, ibaiaren gainean baitago, bi zubik eusten diotela. Kanpoko dorre neoklasikoa XVIII.aren azkenetakoa da.
Nabe bakarreko barrualdean gehien nabarmentzen dena Pietatearen Kapera da, lehen aipatutako apezpikuaren hilobiaren atzean erretaula plateresko ederra gordetzen duena. Hau guztia poliki landutako burdinazko langa apainduak ixten du. Erretaula nagusi barrokoa ere oso ikusgarria suertatzen da.
Elizaren aurrean, Maiatzaren 1.a Plaza gogoragarria zeharkatuz, XVI.eko Hernani Etxea dugu, eraikina amaitu aurretik Unibertsitatea egon zen lekua.
Eliza eskuinerantz inguratuz, gure ezkerrean Kale Zaharra geratuko da, eraikin interesgarriak erakusten dituen aintzinako Erret-Bidea; gure aurrean metro batzuetara XV edo XVI. mendeko Zaratekua Etxea.
Honen ezker-atzeko kaleari jarraikiz XIII-XIV.eko Zumeltzegi Dorretxera iritsiko gara, Oñatiko Kondeen, Gebaratarren, egoitza izan zena.
Azkenik, gure eskubialdean hiriko erdigunea, Foruen Enparantza neoklasikoa dugu. Plaza hau 1778ko Udaletxeak presiditzen du. Barroko-errokoko estilokoa, arrunta zena baino gehiago apaindu zuten. Goiko tinpanoan armarria erakusten du.
Bere alboan Lazarraga Jauregi-Dorretxea altxatzen da. Lehenbiziko dorreari XV.ean jauregia atxiki zioten. Berau kokatzen den Atzeko Kaleari jarraikiz, hurbil Don Pedruena jauregi barroko berantiarra aurkituko duzue, mende hasieran berreraikitakoa.
Bertan, ezkerrerantz joz hiriko bigarren plaza garrantzitsurantz abiatuko gara: Santa Marina Plaza. XVIII.-XIX. mendeetako ilustrazio-burges izpirituaren isla, bertan Antia eta Madinabeitia jauregi barroko ederrak ikusiko ditugu, Baruekua barroko-neoklasikoa, Moyua Etxea (gaur egungo Kultur Etxea), iturria, lorategiak... orokorrean enparantza ezin atseginagoa bihurtuz.
Santa Marinatik Euskadi etorbidea edo Kurtzebide kalea hartuz hiriko hirugarren perlara gerturatuko zarete.


Bidaurreta Monasterioa

1510ean fundatua, beregan hainbat estilok eragin du, hau da, gotikoak, Berpizkundekoak, mudejarrak (klausura-eremuan batik bat, klaustroan eta errefektorioko artisautza-lanetan).
Kanpoaldean Errege-erregina Katolikoen eta Frantziskotarren armarriek ongi etorria eman ondoren, barrualdean azpimarratzeko moduko gauza bat baino gehiago dago.
Horrela, fundatzaileen hilobia beste 218 sendikoek laguntzen dute, erretaula nagusi barrokoan Ama Birjinaren koroatzea laguntzen duten santu mordoa ikus dezakegu, eta azkenik, 1533ko erretaula platereskoan irudien xarma beren tratamendu lau eta traketsean dago.
Oñatiko bisitaldia amaitzeko, Lazarraga kaletik Otaudi Jausoro Etxea aurkituko dugu, bere izkinako balkoi bitxiarekin, eta bertan ezkerrerantz abiatuz, oso gertu Urain Dorrea. Azken eraikin hau jada Arantzazuko Ama kalean kokatzen da, eta horrenbestez berari eskainitako izugarrizko santutegia bisitatzeko prest gaude.
Ibilbidearekin jarraituz, Oñatin sartzeko ekarri dugun bidetik itzuli eta Legazpirako bidean, mendatea igotzen ari garela aurreko bailara behatzeko aukera eskainiko digun begiratokia aurkituko dugu, Udana Gaina harrapatu aurretik.


Burdinaren Harana

Jaitsieran ezkerrera gaztelu moduko bat igaro ostean, 3 kilometrotara Mirandaola Burdinola-Parkea gure eskuinera izango dugu, olaren tresna edo pieza handiez osaturiko "eskultura" ikusgarrien artean kokatua. Legazpik mende askoko burdingintza-tradizioa du (1338an Burdinolen Forua lortu zuen), eta Mirandaola froga garbia dugu , XIV.-XIX. mende artean lanean ibili ostean. Hil bakoitzeko lehen igandean ola martxan jartzen da, burdina Erdi Aroko garai horretan nola tratatzen zen erakusten zaigularik.
Legazpi, herri burdintzalea bera, kilometro bat aurrerago zeharkatuko dugu. Telleriarte auzoan Elorregi Jauregia (antzinako dorretxearen gaineko XVI. mendeko jauregia) bisita dezakegu, eta erdigunean berriz, Jasokundeko Andra Mari eliza, Udaletxea eta eskolak kokatzen diren Euskal Herria Enparantza. Bikuña Jauregia (XVI. mendea) ere lehenbizi Erdi Aroko eraikina izan zen.
Legazpiko industriagunetik irten eta 3,5 km. aurrerago zuzen jarraituz (Zumarragan gerotxoago sartuko gara) Urretxun barneratuko gara. Zumarragarekin biztanleria bakarra osatzen duen herri honetan Gernikako Arbolaren konposatzaile izan zen Iparragirre kantaria jaio zen.
Izen bereko kalean, 8.ean bere jaiotetxea izateaz gain, Ipeñarrieta (Udaletxea) Bikariokoa, Faktorekua, Galdosenea eta Barrenetxea jauretxeak aurkituko dituzue. Iparragirreren estatua dago plazan, berriz, San Martin Tours eliza gotikoa (kanpandorre barrokoarekin) eta Aranburuenea Jauregia bisita ditzakezue.
Urretxuko zentruan eskubira joko dugu, eta hortxe bertan Zumarragan sartuko gara, esandako moduan herri biak bateginik daudelako. Bateratasun horren adibiderik onena Urola ibaia estali eta bien artean eraikitako Areizaga-Kalebarren Plaza izan daiteke.
Legazpitarren Dorretxea (tren-geltokiaren ondoan) abizen hori zeraman Filipinetako konkistatzailearen jaiotetxea izan zen. Euskadi Plaza ederrean berari eskainitako estatua ikusgarria beha daiteke. Bestalde, Jasokundeko Andra Mari eliza (XVI.-XVII. mendea) eta arkupedun Udaletxe neoklasikoa ere aipagarriak dira. Inguruetan Antiguako Ermita erromaniko-gotiko ospetsua bisita daiteke.


San Inazioren menpeko lurrak

Zumarragako ezkerraldetik Azpeitia-Azkoitirantzako norabidea hartuz, zazpi bat kilometrora Aizpurutxo auzoa pasako dugu, tartean apurtu zubi edo oleodukto modukoen azpitik igaroko garela.
43. kilometrorako jada Azkoitian sartuko gara, Peñafloridako Kondearen (Azkoitiko Zalduntxoak eta Euskalerriaren Lagunen Elkartearen bultzatzailea) eta San Inazio Loiolakoaren amaren sorterrian.

Azkenak
Mario Vargas Llosa idazlea eta Literaturaren Nobel sariduna zendu da

89 urterekin hil da, Liman, eta idazle perutarraren seme-alabek eman dute haren heriotzaren berri. Gaztelaniazko literaturaren egilerik ospetsuenetakoa izan zen, eta 1960ko eta 1970eko hamarkadetan Latinoamerikan literaturak izan zuen loraldian paper garrantzitsua jokatu zuen... [+]


2025-04-14 | ARGIA
Gabriel Arestiren “izaera komunista” azpimarratu dute, bere heriotzaren 50. urteurrena kari

Euskal Herriko Kontseilu Sozialistak (EHKS) antolatuta, egun osoko jardunaldia egin dute igandean, Bilboko Campos Eliseos antzokian. Hainbat hitzaldik osatu dute egitaraua, eta jardnualdia amaitzeko Bigarrenez Aresti etorkizunaren aurrean antzezlana estreinatu dute.


Daniel Noboa eskuindarra gailendu da Ekuadorko hauteskundeetan, eta oposizioak iruzurra salatu du

Bozen lehen itzulian pare-parean geratu ostean, inkesta gehienek aurreikusten zutena baino tarte handiagoa atera dio egungo presidenteak Luisa González hautagai correistari. Oposizioak "iruzurra" salatu eta botoak berriz zenbatzea eskatu du.


Analisia
Balantzaka gerrarantz

Gure amak beti esaten du: “Ez dut sekula ulertu zergatik gertatu zen Lehen Mundu Gerra”. Ez dio batere zentzurik harrapatzen. Ez du ulertzen zergatik inplikatu ziren Europako potentzia zaharrak halako basakeria batean eta ez zaio buruan sartzen nola konbentzitu... [+]


‘Oztopoen gainetik askatasunera’: Ernaik manifestaziora deitu du apirilaren 17an

Adierazpen askatasuna aldarrikatzeko eta "eskuin erreakzionarioaren ofentsibari aurre egiteko" batuko dira. Egun horretarako Euskal Preso Politikoen alde antolatua zuten hitzaldia eta ekitaldia salatu du UPNk, eta hura zelatatzeko agindu du Espainiako Audientzia... [+]


Lau maki, 1947 eta 1948 urteetan Donostian erailak

Maki gerrillari antifrankistek Euskal Herrian ez zuten presentzia bereziki nabarmena izan, baina batzuk pasatu ziren, baita erregimenaren errepresio bortitza pairatu ere. Guardia Zibilak hiru hil zituen Ibaetan 1947an eta bat Zubietan 1948an, ahaztuta badaude ere.


2025-04-14 | Uriola.eus
Gerra finantzatzeari uko egiteko zerga desobedientziaren ekimena abian da

Ekimenak bakea eta justizia soziala sustatzeko proiektuak finantzatzea du helburu. Sustatzaile diren gizarte mugimenduek mezu argi bat bidali diete gobernuei eta armagintza industriari: "Ez dugu gerraren konplize izan nahi".


Analisia
Mikrofonoak antzokietan

"Eskatu txanda eta egingo dugu bat zurekin", esan dio estudioetatik ari den esatari prestu eta animatuak Bilboko kaleetan dabilen berriemaile gazteari. Aurkezlea entzuleei zuzendu zaie segituan. "Bien bitartean, Iruñera goaz...". Han zabaldu dute linea... [+]


Jardin bat zuretzat, Hipatia

Hainbat lorpen kolektiboan soilik egin daitezkeela esaten denean, lerro artean joan ohi da behin kolektiboan pentsatu, gogoetatu eta eztabaidatu ondotik heldu ohi direla, heltzekotan. Baina zerbait lortzeko, ezinbestekoa da pentsatzen jartzea. Ez baitira gauzak besterik gabe... [+]


Euskal armagintza industria eztabaidagai (I)
Industria militarrari buruz Jaurlaritzak eta Zedarriak enpresari foroak planteatutako eztabaida irekitzen

Urtearen hasieran, Zedarriak taldeak "defentsaren" industriari buruzko "eztabaida irekitzearen" alde egin zuen publikoki (baita nuklearrari buruz ere), eta Eusko Jaurlaritzak berehala egin du bat horrekin. Lehenik, Mikel Torres lehendakariorde eta Ekonomia... [+]


2025-04-14 | Garazi Zabaleta
Dai Konbutxa
Konbutxa eta hartzituak bizibide

2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]


2025-04-14 | Jakoba Errekondo
Bizi Baratzearen lurreko ekosistema oparoa

Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]


Semaforoa gorri, etsaien engainagarri

Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]


Gu ere lugorri

Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]


Eguneraketa berriak daude