BALEA ZURIA, PASTORALA ETA MISTERIOA HERRIKO PLAZAN
- Sasoian dabil herri antzerkia. Udan egitekoak diren lau lan nabarmendu ditugu: "Moby Dick" Lekeition, "El misterio de Obanos" Nafarroako Obanosen, "Maddalen Jauregiberri" pastorala Eskiulan eta Alproja taldearen "Labaderoko koadrila" Zarautzen.
"Gastibeltzaren karabinak" lana izan zen herriak antzeztutako azkena duela 9 urte. Ekimena berreskuratu nahian, "eta Lekeitioko kultur eremua berpizteko gogoa zegoela ikusita, udalean haize berria dagoela aprobetxatu eta buru belarri ekin diogu obra antolatzeari. Lekeitiarren inplikazioa erabatekoa izan da", diosku Imanol Agirre ideiaren zuzpertzaileak. Nazioarteko Kale Antzerki Jaialdiaren XI. ekinaldia hautatu dute, gainera. "Hamaika zenbaki magikoa da euskaraz, etorkizunaren adierazle. Orduan, La Nave taldekoengana jo genuen, eskarmentua baitute halako ikuskizun handiak antolatzen". La Navek taxutu duena hala ere, ez da antzezlan hertsia, herriko aktore, musikari eta artisten ekarpenaren emaitza baizik. Izan ere, talde artistiko irekia dugu La Nave, bere lanetan dramaturgia, performancea, margoa, eskultura eta musika nahasten dituena. Ikuskizun handiak taularatu arren, gizarte gaiak lantzen dituzte, herri antzerkiaren gazi-gozoen iturritik edanez, ihauterietatik, batik bat. Zuzendaria Elena Bezanilla dugu, Sevillan aspaldi bizi den bilbotarra, triki-punk doinuaren aitzindaria, gaztetxez gaztetxe ibili zena.
Eszenaratzeari kalejira batekin emango zaio hasiera, non arraina, belatzak, marinelak eta itsasoko bestelako biztanleek ikuskizuna iragarriko duten. Pequod arrantzuntzia eta Achab kapitainaren abenturak etorriko dira gero. Ur handitan daudela, bolanta sareak, etorkinez betetako paterak eta lamiekin topo egingo dute, baita tifoirik lazgarrienei aurre egin ere. Bidaian, Achab kapitainaren benetako asmoa jakingo da: Moby Dick balea harrapatu eta Leviatanekin borrokatu, bera baita bere gaitz guztien erantzule. Baina balea zuriak indar izugarria du eta Pequodek arrantzuntzia baino hileta-karroza dirudi. Orduan... ezustekoa dator.
Ikuskizunaren kokaguneak Independentzia plaza eta Isuntza hondartzatxoa izango dira. Hilaren 16an, 19:00etan.
Halaxe, Alfonso Seguraren agindupean parte hartuko duten 400 herritarrek hilabete daramate egunero biltzen entseguak egiteko. Bi izanen dira aktore nagusiak: Javier Baigorri Gilenen rolean eta Noemi Alcala obanostar gaztea Feliziarena eginez; gero, bigarren mailako 10 aktore daude, beste 37 banaketan, 400 figurante, 23 dantzari eta 16 zaldi, hala nola, zalgurdiak, orgak eta suak.
Misterio de Obanos Fundazioa 1993an sortu zuten, 1977an etendako ohitura berreskuratzeko xedez. Halaxe, 12 urteren buruan iaz berriz antzeztu zen ikuskizuna, 6.000 ikusle bilduz. Aurten, 26 milioi pezetako (1.040.000 libera) aurrekontua dutela, iazko emanaldien eskarmentuarekin, hobekuntza franko egonen da: 1.200 eserleku harmail modura jarrita eta 160.000 voltio 1.000 metro koadro argiztatzeko. "Antzezpenean dauden su artifizialak ere modu bilduagoan jaurtikiko dira", diosku Ramon Armendariz Obanoseko erretoreak. Bi ordu inguru iraunen du misterioak, ordu laurdeneko atsedenaldi batekin.
XIV. mendeko kondaira du oinarri obrak. Santiagoko bidea egin ondotik, Felizia Akitaniako Dukeen alabak bokazioa sentitu eta gorteko bizitza erosoa alde batera utziz, Amokain Jaurgoan (Eguesibar) hartu zuen babesa. Baina Gilen bere anaia gartsuak aurkitu eta Feliziak bere leinuari zegozkion betekizunei muzin egin ondoren, arreba bihozgabeki hil egin zuen. Bere hilobia Labianon jarri zen bitartean, Gilenek ere, Santiagoko bidea egin ostean, santutasuna erdietsi zuen; bere krimenaz zeharo damututa, Arnotegiko baselizan erromesen bihotza arintzen jardun baitzuen harik eta hil zen arte. Drama Santos Begiristain apaizak idatzi zuen 1962an, "Del Martirio de Santa Felizia y la penitencia de San Guillen" izenburupean. Lehen bertsioan, Erdi Aroko kondaira jasotzen zen, baina Donejakue bideko pasadizoak erantsiz. Gero, gidoia osatzeko, Manuel Iribarrenen laguntza izan zuen Santos Begiristainek; baita Gareseko Luis Morondoa konposagilearena ere, zeinak obrari musika jarri zion.
"Jendeak auto-sakramental batekin nahastu izan du obra, baina ez da horrela. Donejakue bidearen inguruko antzezpena baino ez da", argitu digu Armendarizek. Egia da halaber, Gilen eta Feliziak Santiago bidea egin zutela. "Kondairek oinarri historikoa izan ohi dute, nahiz eta gero apaindurak eta asmazioak jartzen dizkieten. Horren harira, Orreagatik Donejakuera bidean Obanosen ostatu hartzen zuten pertsonaien bizipenak ere biltzen dira".
Herri inguruan astindu ohi duen haizeak entzumen arazorik sor ez dezan, aurretik grabatua dagoen testua entzungo du jendeak. "Agian, bat-batekotasuna kenduko die antzezpenei baina, tira, ikusgarritasuna soberan du ikuskizunak, hasierako txalapartatik abiatuta Gilen zaldi gainean trostan sartzen deneraino. Gorabehera anitz dago". Sarrerak Nafarroako Aurrezki Kutxak Iruñean duen egoitza nagusian daude salgai. 901 500 500 telefonora deituz ere lor daitezke.
Ikusmina piztu du Zuberoan Pier Paul Berzaitz muskildiarrak idatzi pastoralak, emakume bati eskainitako lehena baita duela 20 urte Etxahun-Iruriren "Iparragirre" pastorala Urdiñarben egin zenez geroztik. "Hura ere ez zen sobera ongi hartua izan, baina Etxahun-Iruri egilea aitzineko urtean hil zelako-edo, pastoralean emakumeak kargua hartzea errespetatu zen", kontatu digu Berzaitzek. Pastoralgile berritzailea dugu Pier Paul. Tradizio zaleak inarrosi egiten dira bere lanak ikustean, nahiz eta betiko pastoralen arima eta mamia mantentzen duten. "Atzokoak atzokoak dira; nire iduriko, gauza berri anitz sartzen ahal dira pastoral batean, ikuskizunaren mesederako badira, prefosta. Horrek naski, ez du erran nahi generoa baztertu behar denik, ibiltzeko manera, satanak eta betiko moldeak atxiki behar baitira". Zernahi gisaz, herrikoek ongi hartu dute Berzaitzen ikusmoldea, menturaz jokalarien artean gazte jendea nagusi delako.
Pastoralak kasik 100 urte bizitu zituen Maddalen Jauregiberriren bizia du kontagai, Frantziako bi gerrak eta Espainiako gerra zibila ardatz direla. Taula gainean, Maddalenen sendikoak ez ezik, alemaniarrak eta Francoren zaleak ere agertuko dira. Hizkuntza izaeraren zimendu handiena zela oharturik, euskararen defendatzaile sutsua bilakatu zen aloztarra. Anai-arreben artean bera eta Donibane-Lohizunen mediku izandako Jean anaia izan ziren euskal sena ukan zuten bakarrak. Eta duela 60 urte atxikimendu hori erakustea ez zen arrunt normala. Diru eskasiak baino bizi grinak eraginda, sorlekua utzi eta Argentinara emigratu zuen. Baita han 10 urte igaro ere. Espainiako gerra zibilean zehar, Iparraldeko burgesiaren jokamoldea biziki kaltegarria izan zen Errepublikarentzat. Horren aitzinean, Maddalen oldartu eta Francoren makurkeria salatzeko "Begirale" euskal emakume abertzaleen taldea sortu zuen. Bere bizi hondarrean, irakaskuntza alorrean aritu zen, euskara irakasten eta berak idatzi antzezlanak haurrekin lantzen. Euskal aditzaren inguruko gramatika ere argitaratu zuen. Azkenean, euskaltzain ohorezko izendatu zuten.
Pastoralaren lehen emanaldia hilaren 23an izanen da bazkal buruko 15:30etatik goiti; eta bigarrena, agorrilaren 5ean arrastiriko 21:00etan.
Garai bateko bizimoduaren galera salatu nahi du antzezlanak. Aurrerapenaren izenean zementua nonahi jarriz zenbait leku eder eta ohitura desagertzen ari dira-eta. Gai hori mamitzeko, emakume baten inguruko istorioa asmatu du Mikel Elortzak. Garbitokia izanik sasoi ezberdinei lotura ematen diena, hiru agerralditan banatuko da obra, emakumearen gaztarotik gaur egun arte, alegia, garbitokia biribilune bat egiteko suntsitzen duten arte. Halaber, 30eko hamarkadan, faxistak harrotuta zeudeneko sasoia berpiztuko da. Horren baitan, emakumearen desamodio istorioa kontatuko da. "Martin bere kuttuna ezin da hitzordura azaldu faxistak jakinaren gainean daudelako. Maitasun hura inoiz gauzatu ez bazen ere, zenbait urteren buruan, azken agerraldian dagoen afari meriendan elkartuko dira biak" dio Mitxel Gorrotxategik.
Musikaz Bixente Martinez arduratuko da; Garbiñe Azpitarte eta Inaxio Martiarenak aldiz, maindire dantza asmatu dute. Emakumeek markesen arropa garbitzean eta beharginak lantegira bizikletan joatean agertuko dira dantzok
Argentinako Abokatuen Gremioa erakundean egiten du lan Laura Taffetanik (Buenos Aires, Argentina, 1963). Gobernuaren errepresioa pairatu duten maputxe ugarirekin lan egin du azken urteetan, eta Askapena antolakundeak antolatutako topaketa antiinperialisten barnean izan da Euskal... [+]
Iragarrita zegoen moduan, Bilboko Errekalde auzoko Etxarri II gaztetxea hustu du Ertzaintzak 9.00etan abiarazi duen operazioarekin. Arratsaldean protesta manifestazioa egingo dute auzoan, 19:00etan Amezolako tren geltokitik abiatuta.
Ezbeharra ostegunean gertatu da eta SOS Nafarroak 16:00 orduak jotzear zirela jaso du haren berri. Medikua, anbulantzia et Foruzaingoa bertarako dira, baina ezin izan dute gizona suspertu eta bertan hil da.
Aurtengo berritasuna da. Ahobizi eta belarriprest rolen artean aukeratzeaz gain, herritarrek Euskaraldia Hikan parte hartzeko aukera izango dute. Hitanoa erabiltzen ez den herrietan, toka eta noka, bien erabilera bultzatuko da, eta hitanoa bizirik dagoen herrietan nokaren... [+]
Interview. Urez eta hondarrez
Egileak: Telmo Irureta eta Mireia Gabilondo.
Aktoreak: Telmo Irureta eta Dorleta Urretabizkaia.
Zuzendaria: Mireia Gabilondo.
Konpainia: Tentazioa.
Noiz: apirilaren 2an.
Non: Victoria Eugenia Klub Aretoan,... [+]
Ezagutzen duzue Kneecap filma? Oscar sarietarako hautatu zuten. Belfasteko hirukote baten istorioa da. Kneecap Hip Hop talde ezaguna da gaur egun, eta hizkuntzaren aldeko jarrera (gaelikoa) argia dute, IRAren osteko belaunaldiaren gorabeherak kontatzen ditu filmak; drogak eta... [+]
Galdera batzuen aurrean, behin eta berriz helduok ume sentitzen garela dio Iñigo Martinezek, “bizitza zulo existentzialez beterik” dagoelako. Galderaz galdera "behin-behineko erantzunen bila" aritzeko asmoa du irakasle eta filosofoak. ARGIA... [+]
Euskal Herriko Laborantza Ganberak hogei urte bete ditu. 2005ean sorturik, bataila anitzetatik pasa da Ainiza-Monjoloseko erakundea. Epaiketak, sustengu kanpainak edota Lurramaren sortzea, gorabehera ainitz izan ditu hogei urtez.
Giza-katea antolatu du Subflubiala ez! plataformak eta hitzordua Artaza-Romo Institutuan jarri du gaurko 18:00etan. Bizkaiko Foru Aldundiak Ingurumen Inpaktuaren Adierazpena (IIA) aldatzea du helburu eta horrelakorik ez du onartzen plataformak.
Europan kutsadura maila aztertzen aritzen den Toxicowatch erakundeak egindako ikerketaren emaitzak dira. Erraustegia martxan jarri aurretik egin zituzten lehen azterketak, eta ondoren 2024ra arteko laginak aztertu dituzte. Iazko laginen emaitzak dira honakoak.
Elkarteko Andoni Burguetek nabarmendu du espetxean dauden presoek egindako delitu gehienek behar sozioekonomikoekin lotura dutela.
Gergely Gulyas Hungariako Presidentetza ministroak eman du erabakiaren berri, Hagako auzitegiak atxilotze agindua ezarrita dion Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroa herrialdera heldu den egun berean. Israelgo armadak Gazako eremu gehiago hartzeko asmoa duela... [+]
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako hezkuntza publikoko irakasleek urtarrilean abiaturiko greba zikloaren bigarren kolpea amaitu eta biharamunean deitu du bilera Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak. Begoña Pedrosa sailburuak adierazi du "akordio bat lortzeko nahia"... [+]