OÑATIALDEKO MIRARI ARKITEKTONIKOAK
- Eraikin zibilei dagokienez, bisitatuko ditugun Oñati, Azkoitia, Azpeitia eta Bergara, ez bakarrik Gipuzkoan, baizik eta Euskal Herriko hiri monumentalen artean aberatsenetakoak kontsidera ditzakegu, batez ere ikusteko aukera izango ditugun lehen eta azkena. "Burdinaren Haranean" bestelako herri interesgarri batzuk ere ikusiko ditugu, eta bukatzeko, alde zahar interesgarri bat, Arrasatekoa, alegia.
Bertako fraide baten esanetan "lehen eliza modernoa" kontsidera genezakeen artelan erraldoi hau, bere garaian oso iskanbilatsua izan arren, gaur egun euskal arte modernoaren lanik garrantzitsuentzat jotzen da.
Jaitsiera goiko partea bezain ikusgarria da, batez ere ezkerraldean geratzen zaizkigun horma garai eta arrokatsuek sortzen duen paisaiari esker. Tarteka, parajea mirestu ahal izateko behatoki naturalak ditugu.
9. kilometroan Oñati herri monumental ederrean sartzen gara, zentrua gure ezkerraldean dugula. Gipuzkoako osotasun arkitektonikorik bikainenetakoa, bertako eraikin zibil eta erlijiotsu ugari eta ederren artean Sancti Spiritus Unibertsitatea nabarmentzen da, euskal Berpizkundeko benetako harribitxia.
Zuloaga margolariak "Euskal Toledo" deitu ziola diote, eta arrazoirik ez zitzaiokeen falta izango. Izan ere, gorabeheraz betetako herri honek bisitariari aberastasun monumental zabala erakusten dio, bertako Unibertsitatea bezalako harribitxiak adibidez.
Gainera, soberan dituen ingurune ikusgarrien artean Euskal Herrian Andra Mariri eskainitako santutegirik ospetsuena izan daitekeena gordetzen du, Arantzazukoa, hain zuzen ere.
Dena den, gaur ezagutzen dugun Oñati XIII. eta XV. mendeen artean sortzen joan zen. Horrela, berau aipatzen duen eta ziurtzat jotzen den lehen agiria XIV. mende hasierakoa da.
Hurrengo mendeetako historia sendien arteko liskarrek (banderizoen borrokek), populazioren askatasun nahiak eta bi probintzien artean bizitzeak markatuko ditu.
Lehenbizi, Oñati Gipuzkoan barne kasu bitxia dela esan behar da, zeren zuzenean Erregearen menpe bizi beharrean (Hego Euskal Herriaren gehiena bezala), hainbat mendetan zehar lehenbizi Jaurerri eta gero Konderri izan zen. Horrek esan nahi zuen belaunaldiz belaunaldi populazioak noble-sendi baten nahien menpe bizi behar izan zuela: Oñatiko Jaunen menpe.
XV-XVI. mendeetan egoera honetan bizi ziren beste herri gehienak Koroaren eskuetan geratuz joan ziren bitartean (Arrasate, Ganboa, Araia...) Oñati salbuespena izan zen.
Ondorioz populazioak lehendik zetorren askatasun-borrokari indar handiagoz ekin zion, lehenbizi matxinadekin, eta geroago, Kontseilu eta Eliz-Batzarrearen laguntzaz, legalki.
1652an azkenik, Gipuzkoako foruaz gozatzeko aurkeztu zen auzi legala galdu arren, pixkanaka Gebaratar Kondeen urruntzeak eta ideia politiko berriek azkenean Oñatiko Kontseiluaren finkapena ekarri zuten.
1845ean, dekretuz Jaunen Eskubideak ezabatzean, Oñati Gipuzkoan sartu ahal izan zen, bere desioa betez.
Sendien arteko borrokei dagokienez, inguru honetan oso gogorrak izan ziren, batik bat Lazarraga Ganboatar eta Uribarri Oñatiarren artekoak. Azkenean, bien arteko bakea eta Udal botere-txandaketa etorri zen, 1747an Udaletxea eraikitzen hasi zen arte. Bere armarrian biak agertzen dira, arranoak eta oreinak sinbolizaturik.
Bukatzeko, herriaren bizitzan garrantzi handia izan duen "Sancti Spiritus" Unibertsitatea derrigorrez aipatu behar dugu. 1542an Rodrigo Sanchez de Mercado Zuazola Avilako Apezpikuak sortua gorabehera batzuekin 1901. urtera arte eman zituen eskolak, euskal kulturan eragin nabarmena izanez.
Donostiara:
Altitudea:
Biztanleak:
Euskaldunak:
Azalera:
Dentsitatea:
Jaiak:
- San Migel (irailak 29)
- Arantzazuko Ama (irailak 9)
- Errosarioko Ama (urriko 1. igandea)
Lehenbizi ezkutuko leku honetan baselizatxo bat besterik altxatu ez bazen ere, oñatiarrek, arrasatearren laguntzaz bertaraino galtzada bat egin zuten, eta bide berriak lagundurik bertaratzen zen jende pila ikusirik, azkenean erlijio-ordenak ere interesa jartzen hasi ziren.
Horrela, Frantziskotarrak 1541ean bertan geratu ziren, monasterio bat fundatuz, hainbat aldiz suteak suntsitu eta berreraiki behar izan zena, azken Karlistaden ostean.
Gertatu zena zera da, tenplu eta monasterioaren azken berreraikipen hau erromes-mordo berriak biltzeko txikiegia gertatu zela, eta 1951n, berriz ere erreformatu beharrean basilika berri bat egitea erabaki zen.
Fraideek jainkotegi berri, galanta eta modernoa nahi zutenez, ideia-lehiaketa bat ireki zen, ondorioz Euskal Herriko lehen tenplu moderno eta "ezberdina" suertatuz, ezagutzen ez duena harrituta utziko duena.
Hori dela-eta, bere garaian nahikoa polemikoa izan zen eta lanak behin baino gehiagotan moztu behar izan ziren. Eraikitzeko ondoko komentua eta aurreko elizaren oinarriak eta planta latindarra errespetatu ziren.
Aurrealdean bi dorre laukitu jasotzen dira, eta atzealdean altuagoa den antzeko kanpandorrea. Hirurak milaka diamante-punta itxurarekin landutako harriek estaltzen dituzte, paisaia karstikoa eta arantzaren punta zorrotzak irudikatuz.
Aurrealde biluziaren oinarrian Jorge Oteizaren apostoluak ditugu, arroketan sortzen den izotzarekin jokatuz planteatu zituen hustutako eskultura harrigarriak. Goiko Pietatea ere berak eginikoa da.
Ia lurpean dagoen arkupearen ostean Eduardo Txillidaren apropos herdoilduriko ateak ditugu, lurpeko munduan barneratzea sinbolizatzen dutenak. Barrualdean beste ezuste atsegin bat: 600 metro karratutik gora dituen erretaula nagusia, harrizkoa dirudiena baina zur polikromatuz egindakoa.
Bere erdian, artzainari agertutako Andra Mariaren tailu gotiko txikia, seguraski XIII. mendekoa baina XV.ean erreformatua eta kreta-harriz eginikoa.
Azkenik, barrua argiztatzen laguntzen duten beirategi urdinskak, eta Nestor Basterretxeak ikusgarriki apaindutako kripta azpimarratu behar ditugu, besteak beste.
Horrenbestez, santutegia euskal arte modernoaren agerpen oso nabarmena kontsidera dezakegu, kokatzen den haizpitarte miragarri eta gogorrari ederki moldatzen zaiona, arrokaren jarraipena bailitzan.
- Udaletxea: 943- 78 04 11.
- Udaltzaingoa: 943- 78 04 11.
- Ertzaintza: Bidebarrieta 2. 943- 78 23 12.
- Anbulategia: San Juan kalea, 17. 943- 78 28 12.
Kotxe tailerrak:
- Garaje Oñati - Gorribar Goiti z/g. 943- 78 13 50.
Jatorduan:
- Txope Kua Jatetxea- Uribarri auzoa 5.
- Urtiagain Jatetxea- Uribarri auzoa.
- Lizar-Etxe Jatetxea- Olabarrieta auzoa.
- Garoa Jatetxea- San Lorenzo 29-30.
Jan eta lo egiteko:
- **Hostal Etxeberria- R.M. Zuazola 15. 943- 78 04 60. Logela bikoitza 3.500-4.800 pzta.
- Arregi Nekazal Etxea- Garagaltza 19. 943- 78 08 24. Logela bikoitza 5.000 pzta.
Jatorduan:
- Zelai-Zabal Jatetxea- Arantzazu auzoa.
- *Hotel Sindika- Arantzazu auzoa 30. 943- 78 13 03. Logela bikoitza 6.000 pzta.
- *Arantzazuko Hospederia-Hotela- Arantzazu auzoa 29. 943- 78 13 13. Log. bikoitza 4.800 pzta.
"Gure bizitzak haienak baino garrantzitsuagoak dira", esan dio Israelgo armadako soldadu batek Israelgo komunikabide bati.
Joan den uztailean, hilabete batez, 127 gaztek 400 kilometroko espedizioa oinez egin dute Euskal Herrian gaindi. Abenturazale haiek Jzioquitarrak deitzen dira eta 30 egunez, 27 herri bisitatu eta hainbat euskal eragile ezagutu dituzte. Aurten, EuskarAbenturako helburuak aise... [+]
EAEko hiru hiriburuetan udako jaiak ospatzearekin batera, etorri dira, berriz ere, ostalaritzako patronalaren kexuak jai herrikoien aurka. Gipuzkoako Ostalaritzaren elkarteak Gipuzkoako Foru Aldundiari eskatu dio Arabakoaren bidea jarraitzeko, eta txosnei eta kale saltzaileei... [+]
Palestinarekin Elkartasuna ekimenak antolatu du Aste Nagusian Israel borrokatu lelopean. Bilboko Aste Nagusiaren bezperan, ostiralean, 19:00etan, egingo dute mobilizazioa.
Poloniako Fiskaltza Nazionaleko bozeramaileak adierazi du euskal kazetaria oraindik formalki akusatu ez badute ere, “legearen arabera auzi-ihesean akusatua” izan daitekeela. Gonzalez preso trukean sartzeko erabakia Washingtonetik etorri zen, baina Poloniako zerbitzu... [+]
Donostian jaioa, urte mordoxka bat Alkizan eman zituen bizitzen, baserri batean. Inguratzen zuen naturak lilura sortzen zion. Margolari gisa egin da ezagun, nagusiki.
Hamasen erasoaren ezohiko muntak, eta Israelgo gerra-kabineteak hari emandako erantzunaren desmasiak zerikusi zuzena dute ondorio geopolitikoen sakonerarekin. Ekialde Ertainean eta nazioarteko aliantzetan aldaketak eragin ditu genozidioak: Israelek zer irabazi eta galdu du?... [+]
Munduko bigarren gizonik aberatsena, Elon Musk, gezurrak eta mezu sektarioak hedatzen, propaganda egiten ari zaio Donald Trumpi, inkestek gero eta gehiagotan diotenean Kamala Harris izango dela AEBetako hurrengo presidentea.
Gutxienez 10.000 hektarea kiskali dira Atenasetik gertu, eta dozenaka etxe eta enpresa kiskali dira, EFEk jaso duenez. Greziako Gobernuak suteei aurre egiteko laguntza eskatu dio Europar Batasunari.
Zortzi pertsona atxilotu dituzte Nafarroan, beste biak, berriz, Gasteizen. Horrez gain, Algortako Portu Zaharreko jaietan gertatutako sexu eraso bat salatzeko elkarretaratzea egin dute, astelehenean.
Zirrara eta pasioaren eroale da Arantxa Orbegozo Txitxi (Tolosa, 1962). Bizitza darama eskuetan eta hura eskaintzen dio zuzentzen zaion edonori. Atleta izan da, txirrindularia, eta bere buruari proposatu dizkion beste hainbat diziplinatan aritua. Hala eta guztiz ere, benetan... [+]
96 urterekin eman du azken hatsa. Nafarroa Garaian zein Euskal Herri osoan, mendizaletasunaren aitzindarietako bat izan zen, Angel Oloron senarrarekin batera.
Abuztu hasierarekin batera, bero, idorte eta su arriskuak altuak dira mendiguneetan. Arriskuen murrizteko nahian, 2021tik, Lapurdi eta Nafarroako mendigunea osatzen duten hiriek zonbait protokolo eta konbentziotan elkartu dira, mugaz gaindi. Horien artean, “Gure... [+]