"MANTXUT": GURE HIZKERA JORITZEKO TRESNA UMORETSUA

  • Heldu den astetik aurrera atal berri bat aurkituko duzu, irakurle, ARGIAko azken orrialdeetan: "Mantxut". Jon Alonso eta Asisko Urmenetak pentsatu eta taxututako lan honek euskaldunon hizkera kolokiala aberasteko tresna izan nahi du.

2021eko uztailaren 15ean
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Mokoroa bildu eta txahala bota huela? Non ibili hintzen bada? Ez al hidan esan katxaka hartu eta etxera hindoala?
-Bai, motel, baina begiz jota nian neska hura ahoko zuloan neukaala ikusi eta saiatzea pentsatu nian. Azkenerako, badakik, ez gainkatu eta ez deus, kristoren atxurrarekin etxera.
-Mantxut?".
Hala galdetu ohi dio ongi aditu ez duenak solaskideari: mantxut? Espainolaren "mande?" eta frantsesaren eta ingelesaren "pardon?"en parekoa da Nafarroa Beherean eta Zuberoan erabiltzen den esamoldea. Eta heldu den astetik ARGIAko atal berriaren izena ere bada.
Euskaraz hainbeste esalmolde eduki arren, zenbait gauza adierazteko erdaretara jotzeko dugun joera begibistakoa da eta gazteen erregistro kolokialak sarri hemendik, espainol edo frantsesetik, edaten duela ere bai. Aspaldidanik hedatua dagoen kezka da hori eta horri, modu xumean bada ere, aurre egiteko sortu du Zazpiak Batman kolektiboak atal berri hau.
Zazpiak Batman izenpean, Jon Alonso idazlea eta Asisko Urmeneta komikigile eta ARGIAko kolaboratzailea ditugu proiektuaren gidari. Hauen laguntzaile izan dira "Iparreko bikingoak" (Ainize, Eñaut, Jon eta Beñat) frantseserako itzulpenetan eta "Asteasuko komandoa" (Jose Luis Agote) maketazioan. Zazpi kide orotara; horregatik Zazpiak Batman kolektiboa. Zazpioi "Akrobat" bikotea gehitu zaie azken fasean, lokuzioak ingelerara emateko.
Duela zenbait hilabete heldu zioten proiektuari Alonsok eta Urmenetak, betiere arestian aipatu kezka horri irtenbide bat emate aldera. Urtetan bildutako esamoldeak, batzutan klasikoengandik, bestetan hainbat eskualdetan erabiltzen direnetatik, pilatu eta horiei forma berezia ematera deliberatu ziren. Herri hizkeratik bildutako "erranairu horiek baliatzen ahal ditugu, gauza aunitz eta aunitz ez baitago sobera hedatua; batetik, errekopilazio lana, arkeologi lana edo dialektologi lana egin dugu; eta bestetik asmaketa lana. Gure beharrei, gure umoreari eta gure inguruari erantzungo dioten lokuzioak asmatu ditugu, inori baimenik eskatu behar izan gabe", dio Asisko Urmenetak.


INDAR METAFORIKOA.

Euskararen indar metaforikoa azpimarratu nahi dute biek ala biek lan honekin, ez dugula zertan erdaretara jo, "batzutan zendako ez, baina jakinda euskarak badituela bereak, balia ditzagun. Betiere jakinik hizkuntza batua nahi dugula, Iparralde nahiz Hegoaldeko esamoldeak har ditzakegu. Jon Alonsok erraten zuen bezala, hizkuntza batek bere indar metaforikoa galtzen badu, bereak egin du. Batua arras ongi dago, bitarteko nazionala da, baina gaur eguneko batu horri, euskaltegietatik, ikastoletatik, lizeoetatik ateratzen diren euskaldun berri gordin horiei, lanabes bat ematea da helburua. Ez guk ematen ditugunak buruz ikas ditzaten, inondik ere, baizik eta eredutzat hartzeko eta gero norberak bere inguru, gustu edo umorearen arabera moldatu eta berriak asmatzeko".
Asmaketa lan horretan jardun izan da halaber Koldo Izagirre idazlea; zenbait lokuzio berri sortu zuen "Agirre zaharraren kartzelaldi berriak" liburuan. Erromintxelatik, buhameen hizkuntzatik hartu zituen pasaitarrak hitz asko, baina baita berriak sortu ere, "arrunt politak, modernoak eta hizkuntzaren senean oinarrituak", Asisko Urmenetaren hitzetan. Beraz, ageriko da badela hizkera kolokiala landu, bersortu eta berrasmatzeko sentsibilitate bat.
Asteroko "Mantxut"ek lokuzioa bera, marrazkia, glosa bat (noiz eta nola erabili behar den adieraziz), adibide bat eta espainol, frantsez eta ingelesezko itzulpena izango ditu. Gehienak esamoldeak izango dira, baina baita hitzak eta adjektiboren bat ere. Espresibitate eta indar metaforikoaren aldetik, eta baita estetikoki ere, gustatu zaizkien 64 bildu dituzte lehen sail honetan, heldu den astean abiatuko den honetan. Akademizismo hertsitik aldendu nahi izan dute, "honek inposatzen dizkigun habeetatik", eta umoretsu eta erabilgarri egin. Orain, irakurlearen harrera zein den jakitea falta da. Beste hiru halako, behintzat, prestatuak dauzkate


Irakurrienak
Matomo erabiliz
Azoka
Azkenak
Gasteizko greben bideo ezezagunak aurkitu ditu Martxoak 3 elkarteak Erresuma Batuko artxibo batean

Hiru bideo dira (albiste barruan ikusgai). Batak jasotzen du, grebak antolatzea leporatuta, Carabanchelen espetxeratu zituzten Jesús Fernandez Naves, Imanol Olabarria eta Juanjo San Sebastián langileak espetxetik atera ziren unea, 1976ko abuztuan. Beste biak Martxoak... [+]


'Gaztetxeak Bertsotan'
“Gazteon ahots kritikoa entzunarazi nahi dugu, txapelketaren formak determinatu gabe”

Asteburu honetan hasiko da Gaztetxeak Bertsotan egitasmo berria, Itsasun, eta zazpi kanporaketa izango ditu Euskal Herriko ondorengo hauetan: Hernanin, Mutrikun, Altsasun, Bilboko 7katun eta Gasteizen. Iragartzeko dago oraindik finala. Sariketa berezia izango da: 24 gaztez... [+]


2025-03-10 | June Fernández
Celeste Agüero
“Manifestu politiko bat bezain indartsuak dira nirekin daramatzadan kantak eta olerkiak”

Martxoaren 8a Getxo bere bizitokian igaro du: kumbia dekolonial eta antiarrazista topaketa antolatu du Algortako Herriko Tabernan, Abianen, Hija del Nopal DJrekin batera.

Argentinatik Getxora migratu zen Celeste Agüero, kantutegi herrikoi batekin eta poesia xuxurlatzeko... [+]


2025-03-10 | ARGIA
Badator Bizi Baratzea Orria, ARGIAren aldizkari berri eta berezia

Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]


Elkarte eta kooperatiba agroekologikoen des-finantziazio mekanismoak

Euskal Herri mailan txikitik handira agroekologia sustatzen duten zenbait elkarte eta kooperatiba ataka larrian daude, finantziazio iturriak bertan behera geratu ostean. Erakunde publikoetatik, berriz, elikadura negozio gisa ikusten duten proiektuen aldeko apustu irmoa nabari... [+]


Zata arrunta
Ahuntzak gustuko omen dituen gautxoria

Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]


2025-03-10 | Jakoba Errekondo
Loratu ala hil. Loratu eta hil

Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.


2025-03-10 | Garazi Zabaleta
Bordaxaki
Euskal txerriak hazteko eta eraldatzeko proiektu txikia Nafarroako Pirinioan

Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]


2025-03-08 | ARGIA
ARGAZKI GALERIA
Mugimendu Feminista: “Faxismoaren kontra, ausardia eta aliantza feministez armaturik gaude”

Mugimendu feministak manifestazioak egin ditu goizean Donostian, Gasteizen eta Iruñean eta arratsaldean Baionan eta Bilbon. Oinarrizko irakurketa partekatu dute, eta horri gehitu diote hiri bakoitzean bertako problematika, eragile eta ekimenen erreferentzia.


2025-03-08 | ARGIA
Bilgune Feminista
“Feminismoa da heldulekurik argiena desio dugun Euskal Herrirako”

Bilgune Feministak Heldulekuak argi, Euskal Herria feminista leloa baliatu du M8an, azpimarratzeko feminismoak ematen dituela “datorrenari aurre egiteko tresnak”, eta gogorarazteko faxismoaren gorakadaren testuinguru hau helduleku horretatik irakurri eta borrokatu... [+]


Iruña-Veleia: epaiketatik bost urtera

Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.

11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]


Superwoman

MAITE: (biharko eguna antolatzen bere buruaren baitan) Jaiki, gosaldu, bazkaria prestatu, arropa garbitu, etxea garbitu, gizon hori jaiki, seme-alabak jaiki, hiru horien gosaria prestatu, haiek agurtu, erosketak egin, lanera joan, seme-alabak eskolatik jaso, merienda eman,... [+]


Espainiako Sustapen Ministerioa: “Ez dakigu Ezkioko lotunea oso bideragarria den”

Josu Estarrona EH Bilduko Arabako senatariak egindako galderari erantzun dio Espainiako Sustapen Ministerioak, eta hor berretsi du Ezkioko aukera zailtasunez beteta dagoela.


Eguneraketa berriak daude