Kontraerran izigarria dugu euskararen eta kulturaren egoeren artean. Batetik, artista mordoa, kreakuntza joria, entzun-ikuskizun ugariak; bestetik, euskararen beherapen azkarra.
Pastorala edo trajedia dugu Zuberoako kulturaren lorea, nehoiz baino gorago dago, bereziki testuen mailaz. Mende laurden batez idazle bakarra izan baitzen Etxahun Iruri; gaur zazpi gara. Lehenago ez bezala, urtero antzerki bat, zenbat urtez biga, beti berriak. Publikoa ere duela hogeita bost urte baino zabalagoa, baina beste lurraldeetako haurridei esker, behera baitoa Zuberoako jendetza.
Trajedian bezala maskaradan, lehia bizia herrien artean: urtero bat, eta zenbat urtez bigar. Baina, jakina, testuen aldetik ez dauka trajeriaren oparotasunik, ez eta mailarik. Antzerki berri kantatu bat sortu da Berzaitzi esker. Iazko "Euskal Spiritu" ikusgarria gogoan. Aurten Bedaxagarren "Ama" ikusi dugu berriki.
Kantuan ere azpimarratzekoa da gure aberastasuna; hor daude izen sonatuak, denontzat ezagunak. Bertsolaritza dugu momentuko lo. Baina, haurren prestatzen ari zaigu Sohütako ikastolan, iragan udazkeneko Etxahun Iruri Sarian ikusi bezala. Bost idazle nagusi badauzka gure lurraldeak, beste seietan halaber oso ezagunak, batuan ere idazten baitute. Azpimarratzekoa Sü Azia eta Uhaitza elkarteen lana, baita Xiberoko Botza irratiarena. Bai, lur emankorra da Zuberoa. Hainbeste dohain, hamabost mila biztanleren artean, harritzeko ere bada!

EUSKARA BURUZ PIKO. Bizkitartean ez gaitu itsutu behar egoera distirant horrek: arrosaz aberats bada, arantzaz askoz ere joriago! Buruz piko behera doa Zuberoan euskara. Hiltzeko arriskuan dago ez badiogu azkar heltzen euskaltzale guziok. Haurrei ez du erakasten guraso askok, dela delibero hotsez dela utzikeriaz. Eta ikasten duten haurrek eskolan sartu baiko galtzen dute. Hilgarria da halaber telebistaren eragina. Azken ondorioetaraino garaitzen ari zaigu frantses ideologia jakobinoa: euskara, hizkuntza pribatua! Beraz ghettoan hetsi gara, eta han hiltzen ari. Non ez garen ateratzen. Hain zuzen ere, aski orduz etorri zen abertzale kontzientzia. Hari esker sortu Mauleko ikastola 1972an, geroztik Basabürükoa. Berantago gela elebidunak eskola publikoan. bitartean AEK-ko Gaü Eskolak. Hauek dira haziak eta kimu berriak.
Maule-Sohütako saltegietan euskaraz entzuten da berriz arruntean: haur batzuk beren amarekin, eta haien etsenpuari esker, gehituak ere ausartzen dira beren artean, ahapetik ari gabe. Baina zerbait egin behar dugu azkar eta finki, lore horiek lur pixka bat eta ur tzorta bat ukan dezaten hazkurri. Euskal eskolak eta irratia eta kultura elkarteak atxiki! Hautetsiak inarrosi podere publikoek bai diruz bai legez laguntzak eman ditzaten!
Horretarako, ghettotik atera behar dugu, beste eskualdeetako euskaldunei eskua luzatu, ez bakarrik diruaren hartzeko pastoraletan bezala, baina haiekin lan egiteko sail guztietan. Gure espiritua dugu lehenik zabaldu behar. Ahomihizkoa ez da segur aski euskararen hazteko: irakurri behar da. Beraz, irekidura, lana, batasuna eta borroka dira gure lau kartak: euskarak irabazi behar badu Zuberoan, azkar eta finki erabili behar ditugu. Hori dugu jokoa, hil ala bizikoa