ARRISKUAN DAUDEN ANIMALIAK ARGITARA
- Eusko Jaurlaritzak 1998an eginiko barne txosten baten ondorioa da "Vertebrados amenazados del Pais Vasco" liburua. EAEn arriskupean dauden ornodunak lau kategoriatan sailkatzen ditu: desagertzeko arriskua daudenak, zaurgarriak, arraroak eta interes berezikoak.
Jaurlaritzak argitaratu duen "Vertebrados amenazados del Pais Vasco" liburuan guztira 146 espezie aurki ditzakegu: arriskupean 9, zaurgarriak 31, arraroak 40 eta interes berezikoak 66.
Azkenaldian ugatza guztien ahotan dabil, zergatik ote? Honek igaraba, Iparraldeko katxoa, ibai-kabuxa, benarriz arrunta, benarriz gorrizta, ferra-saguzar mediterraniarra, Bonelli arranoa eta Hegoaldeko zuhaitz-igelarekin batera desagertzeko arriskuan daudenen taldea osatzen du. Gaur egun ematen diren baldintzak aldatzen ez badira, museotan ikusteko oso animali politak izango ditugu. Hala ere, ugatzaren kasua baikorragoa da, Aralarren bizilekua topatu duela baitirudi. Poliki-poliki Pirinioetatik gure lurrak birkonkistatzen ari da. Ugatz populazioen beherakada XIX. mendetik aurrera gertatu zen, batez ere, ehiza eta pozoien erabileragatik. Gaur egun, berriz, gizakiak eragindako habitataren eraldaketak erasotzen ditu ugatz populazioak. Ugatza berreskuratzeko asmotan bagabiltza, bere habitata erasotzeari utzi beharko diogu, pista eta errepide berririk egin gabe eta habia egiten duten lekua eta atseden lekuak babestuz.
Igaraba, uretako ugaztun isats luze hau, ur bizitako errekatan bizi da. Hanka motz eta oin palmatuekin buzeatzaile trebea dugu. Ibaietako animalia izanik, ibaia kaltetuz gero igaraba erasotzen ari gara. Ibaiak kanalizatu eta ibai ertzetako landaredia suntsitzean populazioak izugarri murriztu eta isolatu dira. Gaur egun, bere arazo nagusia hau da. Ibaietatik atera barik, ibai-kabuxa eta Iparraldeko katxoa ere arriskupean daude. Uren kalitatea hobetuz, espezie hauen egoerak hobera egingo luke.
Ilunabarrean ikusi ohi ditugu saguzarrak; hau izaten da beraiekin dugun harreman gertuena. Guretzat bereiztea zaila den arren, espezie ugari dago saguzarren artean. Hauetako bat, kare harritan topa dezakegu: ferra-saguzar mediterraniarra. Pisu astunen artean astunenetarikoa da; 11-17 gramo ditu. Leku epelak atsegin ditu eta tximeleta eta kakalardoz elikatzen da. Beronen bizilekua erasotzeagatik murriztu da batez ere eta egurrari emandako tratamentuak ere kaltetu dute espeziea.
Argi ikusten denez, espezie gehienetan, desagertzera bultzatzen duen arrazoia habitataren suntsipena da.
Arraroa badirudi ere, dortokarik bada gure artean; dortoka korrontezalea dugu hauetariko bat. 20 zentimetroko luzera duen oskola du eta ibaietan bizi da. Kalterik larriena, kanpoko espezien etorrerak eragiten dio.
Europako ugaztunik txikiena benetan txikia da: 1,2-3 gramo pisatzen ditu. Bere izena, satitsu etruriarra da. Metabolismo azkarra dela eta egunero bere pisuaren bikoitza irentsi behar izaten du. Nekazal ingurunean mekanizazioak eragindako sinplifikazioa dela eta, bere habitatak desagertu egin dira.
Gizakiak asko ehizatu duen beste ugaztun bat lepahoria da. Tamaina ertainekoa eta marroi kolorekoa da eta lepo eta bular aldea horixka du. Gaur egungo basoen kudeaketa dela eta, zuhaitz zahar eta enbor hil geroz eta gutxiago dagoenez, harrapakinen gutxitzeak eragiten dio.
Oso liburu ederra da hizpide dugun hau eta hainbat animalia ezezagunetara gerturatzeko baliogarria. Baina poztekoa litzateke hurrengo edizioan liburuaren orri kopuruak murriztea. Honek gure egoera hobetzen ari dela adieraziko bailuke. Hau guztia gure esku dago
Alarma jo du, beste urte batez, OIP Presondegien Nazioarteko Behatokiak. Abenduaren lehenean marka berri bat hautsi zen frantses estatuan, 80.792 pertsona atxiloturekin. Espetxe-administrazioaren aitzinikuspenen arabera, gainera, 86.000 baino gehiago izan litezke 2027an egungo... [+]
Trumpek AEBetako presidentetza hartuko duen eguna baliatuta, Goazen lagunok lelopean, multinazionalen jabetzako sare sozial "toxikoak" utzi eta fedibertsora trantsizio kolektiboa bultzatzeko kanpaina egiten ari dira eragile ugari. “Internet gizatiarrago batean... [+]
Urte berriaren hasieran asmo berritu egiten gara dirudienez, eta egin beharreko zereginen zerrendak egiten ditugu gutako batzuk. Egiteko horien artean irakurtzeko ditudan liburuen zerrenda izaten da bat, gero eta zerrenda gizenagoa. Zuetako ez gutxik zer irakurtzen dudan galdetu... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Sekula bananarik jan ez duten bi lagun ezagutzen ditut; nerau bat. Bananazalea da, ordea, jendea. Afrika eta Asia aldean sortutako landare generoa da banana (Musa x paradisiaca), baina gaur egun Ameriketan ere asko egiten da. Ekoizlerik handiena India da, eta esportatzaile... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
.jpg)
Hauek izan ziren nire azken hitzak zure lo arnas sakonean eskutik helduta ginela joan zinenean. Aparteko minik gabe, xume, duin, geratu zen betiko zure bihotza. Zuk nahi eta eskatu bezala. Guk nahi eta errespetatu bezala.
Jada hilabete, neguaren atarian, gaurik luzeenak diren... [+]
AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea: Elena Diaz.
Zuzendaritza: Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]
Ostegun arratsaldean egin dute bozketa eta, aurreikusitako moduan, François Bayrou lehen ministroaren aurkako zentsura mozioak ez du aurrera egin. Izan ere, eskuin muturreko Batasun Nazionalaren sostengurik gabe, ez zuen aurrera egiteko aukerarik.
Asteazkenean egin zuten ekitaldia Astigarragako Alorrenean, Sagardoaren Lurraldeak hala erabakita. Ostegunean egin du txotx hasierako festa propioa Usurbilgo Saizarrek.
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]
2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.