"GIZARTEAK EZ DU ONARTUKO SU-ETEN AURREKORA ITZULTZEA"

  • Lakuatik Bilboko Sabin Etxerainoko jauzia egin du aurten, otsailean, gobernu erantzukizunetatik alderdia gidatzekoetara. Egungo politikaren zurrunbiloaz gain, euskara, hezkuntza eta emakumearekin lotutako zenbait puntu jorratu ditugu elkarrizketan zehar.

2007ko otsailaren 21ean
Udalbiltzaren inguruan dagoen nahaspilarekin herritarrak agian nahastu samar daude. Beharbada oraindik ez dago argi zer izateko jaio den. Zer da? Zer izan beharko luke?
Hautetsi abertzalez osatutako zuzenbide pribatuko elkarte bat da Udalbiltza, teorian eta potentziaz aberrigintzan oso tresna garrantzitsua izan daitekeena. Beste egoera juridiko-politiko berri bat egiteko behetik aritzea oso garrantzitsua da. Batez ere herri legez ditugun ezaugarri nagusienen alorrean Euskal Herriko lurralde guztietan elkarlanean aritzeko tresna garrantzitsua da. Euskara adibidetzat hartuta, EAJn badugu Euskal Herri osora hedatu daitekeen hizkuntza politikarako eredu bat, marko juridiko-politiko berria lortzen dugunerako egokigarria izan daitekeena, baina bitartean gauza asko egin daiteke egungo markoa aprobetxatuz, adibidez euskararen egoera oso larria den Iparraldean.
Zer izan daitekeen Udalbiltza ETAren biolentzia eta kale borrokarik ez bagenu? Gaur egun horixe bera litzateke eta 10-15 urtera beste zerbaiten hazia ere izan liteke. Bitartean, lan tresna izan behar du eta guk bere aldeko apustua egin dugu.

Izoztua dago ala abian?
Elkarlanerako zailtasunekin eta lanerako abian jarduteko moduko erakundea dela esango nuke. Hor gauden biren artean lanean aritzeko borondatea dago eta bestearekin, giza eskubideen defentsan batera joaterik ez daukagun bitartean, elkarlana oso zaila da. Baina Udalbiltzak, gehiengoen bidez lanean jarraitu dezake.

Alderdi abertzaleek elkarlanari ekin zioten 98ko udan eta, ondorioz, prozesu bat zabaldu zen orduan. Dena hankaz gora joan eta 98ko aurreko irtenbiderik gabeko garaietara iristeko arriskua norainokoa da?
Arriskuak ez dira inoiz baztertu behar. Dena den, gizarteak badu zeresanik eta gizarteak ez du inoiz onartuko lehengo egoerara itzultzea. Felipe Gonzalezek berak esaten du harrigarria dela Estatuak egiten digun erasoa, kontuan hartuta dagoen biolentzia ere, hau inoiz baino txikiagoa delako. ETAkoak egunen batean ohartu beharko lirateke ez ditugula nahi eta ez ditugula behar, eta euskal gizartea gai dela erabakitzeko dauden proiektu desberdinetatik zer nahi duen. Euskal Herriak badu hitza eta erabakia, euskal gizarteak erabaki dezala.
Lurraldetasun aldetik zatikatuta bagaude ere, hor ere orain 30 urte baino hobeto gaude. Ezker abertzaletik Eusko Legebiltzarra gure zatiketaren ispilua dela esaten dute, baina beste ikuspegitik ikusita, berdin esan daiteke amaitu gabeko eraikuntza nazionalaren ispilu dela, eta orain eraikuntza horretarako tresna gehiago ditugula.

Indarrean da Euskara Biziberritzeko Plana, Kontseiluaren Plan Estrategikoa ere hor da. Nola uztartu beharko lirateke bi hauek eta egon daitezkeen gehiago ere?
Euskararen Aholku Batzordeak egin zuen Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia (EBPN) eta gizarteko ordezkaritza osoaren partehartzearekin. Gainerako sektoreetan egin daitezken plangintzentzat gidari da, beraz, Biziberritzeko plana. Kontseiluaren sorrera asmoa administrazioaren lana osatzea izan zen, gizartean gauza asko egin behar delako eta hori ona delako. Sektoreka ere egiten ari dira plan estrategikoak, hezkuntzan eta euskalduntze-alfabetatzean, esate batera. Hortik aurrera, nik ez dakit zertan gauzatzen den Kontseiluaren plan estrategikoaren osagarritasuna, egiten ari diren kanpaina hor dago eta hori onuragarria da. EBPNn argi esan zen noizean behin kanpaina handiak egitea garrantzitsua izan arren, euskararen erabileraren presentzia eguneroko lanean txertatzea zela garrantzitsuena. Hortik aurrera ez dakit Kontseilua zertan ari den. Alderdi bezala, Bai Euskarari kanpainan konpromiso batzuk hartu genituen eta horiek betetzen ari gara.

Orain arte hezkuntza izan da berreuskalduntzearen zutabe nagusia, bada ahotsik esaten duena aurrerantzean euskalduntze-alfabetatzeari garrantzi handiagoa eman behar zaiola, berreuskalduntzearen zutoin nagusitzat hartuz. Nola ikusten duzu gaia?
Orain arte ere euskalduntze-alfabetatzeari eman zaio garrantzia baina denbora ez da alferrik pasatzen. Hezkuntza oso tresna garrantzitsua da, adin batetik aurrera hizkuntza bat ikastea edo horretarako eman behar den denbora ematea ez delako oso erraza. Emaitzak ere hor daude: Euskal Herri osoa hartuta %26 gara euskaldun elebidunak eta 24 urtetik beherakoak hartuta, erdia da euskalduna. Hezkuntzaren bidez egin da hori, baina horrek bere ondorioak ere izan ditu, adibidez kalitatearen arazoa, haur guztiek ez dutelako euskara erabiltzeko aukerarik ez familian ezta beren ingurunean ere. Baina alfabetatzeak beste funtzio berri bat ere hartu behar du. Oraindik 35 urtetik gorako euskaldun zahar gehienak ez daude alfabetatuak eta horrek ikaragarrizko potentzialitatea dakar. Horrez gain, euskaldun berriei euskaldun oso izateko erregistro maila bat falta zaie, hau da, euskalkiei lotutakoa, eta horrek ekarri du euskalduntze-alfabetatzearen munduan eremu hori ere jorratzea.

Iparraldean euskarak bizi duen egoera larria aipatu duzu lehen, Nafarroan ere eraso gordina jasaten ari da. Zein antidoto erabili behar da?
Antidotoetako bat zera da, euskara ez dela alderdi politikoen arteko eztabaidagaia. Euskara Euskal Herriko ondare historiko garrantzitsuenetarikoa da, baina horrez gain elkarbizitzarako dugun tresnarik nagusienetarikoa. Administrazioek bermatu behar dituzte eskubideak baina atxikimendua herritarrek ematen dute. Hau Nafarroan oso garbi ikusten da: Sanzek Legebiltzarrean duen gehiengoak edo alderdi abertzaleen presentziak, ez du zerikusirik nafarrek euskararen alde egiten duten apustu argiarekin. Nafar gurasoak apustu estrategikoa egiten ari dira beren seme-alabekin, eta Nafarroako Gobernuak euskaraz ikasteko aukera eskaini beharko lieke nafar guztiei. Euskararen Legea da Nafarroa eremutan zatitzen duen lege bakarra, eta hori injustizia bat da. Nafar administrazioak atzera egiten duen bitartean, gizarteak aurrera egiten du.

Hezkuntzarako hizkuntz ereduen bilakaera ikusita, esan liteke A ereduak urteekin desagertzera egingo duela EAEn?
Itxura eta bilakaera halakoa da, bai. Helburua da derrigorrezko eskola urteak amaitzean, ikasleak euskaraz behar adinako gaitasuna izatea, eta horretarako argi dago D dela eredurik egokiena. A eredua desagertuko den? Ereduak aukerarako jarri ziren, administrazioak jarri eta gurasoek aukeratu. Gurasoek aukeratzen badute eta emaitzarik ematen ez badu -Hezkuntza Sailak onartu duen bezala-, gizarteak A ereduari egin behar zaizkion zuzenketak egitea eskatu beharko luke benetan tresna eraginkorra izan dadin.

Emakumezkoari lotuta, asteotan notizia izan diren hiru gai mahaigaineratuko ditut zure iritzia jakin asmoz. Langabezia dela eta, Hegoaldeko emakumezkoen langabezi tasa Europako Batasuneko batez bestekoaren bikoitza da. Administrazioek eta agente ekonomikoek egiten al dute nahiko honen aurka joteko?
Beti egin behar da gehiago, baina ezin da ahaztu Francoren diktadura ez dela alferrik pasatu. Europan baino beranduago eduki dugu unibertsitatea, eta hemengo emakumeen prestakuntza Europako emakumeen prestakuntza baino ahulagoa da. Hori berdindu ahala, langabezi tasek berdintzera joko dute. Arrazoi historikoak aipatuta, esan behar da kolektibo ahulenen alde egin behar dela, eta emakumezkoa prestakuntza mailan ahulago badago, haren alde egin behar da, behar bada diskriminazio positiboa bultzatuz.

Tony Blairrek eta bere emazteak haurra izan berri dute eta emazteak Blairrek eszedentzia hartzea nahi du haurraz arduratzeko. Blairrek ez ditu bere zereginak utzi.
Beren arazoa da hori. Blairrek eszedentziarik hartu ez badu ere, beste estatuburu batzuek egin ez dituzten keinuak egin ditu. Keinu interesgarria izan da eztabaida pizteko, areago Ingalaterra moduko gizarte batean.

Joan den astean Espainiako Auzitegi Gorenak ebatzitakoaren arabera, eraso sexual batean atzamarrak baginatik sartzearekin bortxaketa ez da gauzatutzat jotzen.
Ikaragarria da eta oso umiliagarria da hori esatea. Ez dago berbarik eraso sexualak kalifikatzeko, eta holakoak entzun behar izana erasoa jasandako emakumea berriz erasotzea da. Horretan, gizonek eta emakumeek bat egin behar dugu halakoak gizartetik ezabatzeko. Horrelako epai batek gizartea bera iraintzen du eta emakumezkoen kolektiboez gain, gizonezkoek ere protestan atera beharko lukete.

Eusko Jaurlaritzaren egonkortasuna dela eta, Ibarretxe lehendakariak irailera arteko hausnarketa epea zabaldu zuen. Gerora, ordea, EAJko ahots askok eta Lehendakaritzatik bertatik, legealdia amaitzeko asmoa dagoela aipatu dute. Zertan da kontua?
Gure gogoa legealdia amaitzea da, gobernuak esan bezala, hauteskundeek ez luketelako ezer aldatuko. Gizarteak arazoak konpontzea eskatzen digu politikooi eta ez arazoak daudenean hauteskundeak deitzea. Lehendakariak erabakitzen duenarekin, gu azkenera arte. Badago aukerarik jarraitzeko, ez dugu duela hiru hilabete genuena baino egoera txarragorik hauteskundeak deitzeko.

Araba Buru Batzarreko lehendakaria eta zuzendaritzaren hautaketak ekarri du ika-mikarik. Hautaketa sistema iluna dela aipatu dute batzuek, eta horregatik gertatu dela herri batzuetan gauza bat erabakitzea eta haien ordezkariek beste bat egitea.
EBBk ez du ezer esaterik gertatuaz. Barne araudi zabala dugu eta honek behar duen babesa izan dezan epaimahaiak ere bai. Beraz, ezer egon bada han ebatsiko da, ebastekorik eskatzen bada. Edozein afiliatutik hasi eta burukiderik inportanteeneraino, denok dakigu kontu eskatzeko bideak zeintzuk diren, eta gainera oso argiak dira. Ez dut uste inork araubiderik eta honek berarekin daraman prozedurarik zalantzan jartzen duenik. Prozedura horretan zerbait ez dela egoki izan? Aztertu eta ebatsi behar duenak hala egingo du.

Hor dago PSE-EEk alderdi guztien arteko elkarrizketak bideratzeko egin duen proposamena. Zertxobait lehenago egunkari batean egindako elkarrizketan irakurri nion Txiki Benegasi: "Bere egungo politikarekin jarraitzen badu, ez dago ezer egiterik EAJrekin".
Hitz egiteko alderdi guztiekin jarduteko prestutasuna agertzea gauza inportantea da. Lorpen politikoak izateko bide biolentoen ukapena egiten duten alderdiei ere dei egiten die, eta hori, beharbada, gainerako alderdiek onartzeko modukoa izan daiteke. Marko politikoaren akatamendua eta onarpena ere eskatzen du. Akatatu bai, baina onartu ez, hori aspaldi esana dugu. Badirudi PSE-EEk PPrekiko zilborrestea apurtu duela eta bere bideari ekin diola. EHk esan du foro horrek ez lukeela Euskal Herri osorako balioko, baina alderdi guztiak bilduz gero behintzat, Nafarroan ere berdinak daude, eta erkideko batean erabakitakoak akaso Hegoalde osorako balio dezake. Zenbat eta jauzi handiagoak hobe, baina gure historia guztian azaldu gara egin daitezken jauziak egitearen alde

EMAKUME BAT EBB-N
EAJko zuzendaritza gorenean dagoen emakume bakarra da. Hezkuntza, unibertsitatea, euskara, emakumea, idazkaritza eta antolakuntza ditu bere ardurapean EBBn. Ondarrutarra. HABEko zuzendaria ere izan zen eta 1996az geroztik Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz Politikarako sailburuordea izan da. Bere berbari eusten dionetakoa ei da.


ASTEKARIA
1996ko abenduaren 29a
Azoka
Azkenak
2025-04-10 | Cira Crespo
Carli Pup
“Gure herriak besteak bezalakoak dira, eta ez dugu museo batean egon nahi”

Carli Pup (Udine -friuleraz Udin-, 1973) Friuli [friuleraz, Friûl] herriaren ekintzaile kultural garrantzitsuenetako bat da. Bere hizkuntza gutxituaren idazle, hizkuntzalari eta bere herriaren historialari bihurtu da.
Gaur egun, Informazione Friulana kooperatibako... [+]


Negoziazioa: negarrerako zioa

Hezkuntza publikoko irakasleok  hamabost urtetan berriztu gabeko lan-hitzarmena eguneratzeko eta hobetzeko beharra eta eskubidea dugu. Horretarako, benetako negoziazio batean murgilduta egon beharko genuke, baina errealitatea negargarria da. Negoziazio batean, alde oro ados... [+]


2025-04-10 | ARGIA
Bizi Baratzea Orria jende asko batzen ari da komunitatera

Martxoaren 27an aurkeztu zuen ARGIAk Bizi Baratzea Orria, lurrari begiratzen dion urtarokako aldizkari berria. Martxoaren hasieran zabaldu zen kide egin eta formatu oso berezia duen orri handia etxean jasotzeko aukera. Erantzun oso beroa izan du. Kide hauen profila ezagutu nahi?


Muga zergak 90 egunez %10era jaitsi dituzte AEBek, baina Txinari %125era igo dizkiote

Jaitsiera AEBen muga zergen igoerari erantzun ez dieten eta negoziatzeko prest azaldu diren herrialdeei aplikatu diela argudiatu du Donald Trumpek, Europar Batasuna barne. Txina eta AEBen arteko lehia komertzialak gora egiten jarraitzen du.


2025-04-10 | ARGIA
Maiatzean beste bost greba egun egingo dituzte EAEko hezkuntza publikoko irakasleek

Hirugarren greba zikloa iragarri dute Steilas, ELA, LAB eta CCOO sindikatuek maiatzaren 12tik 16ra bitartean, hezkuntza publikoa indartzearen alde. Azaldu dute Hezkuntza Sailak helarazitako azken proposamenak ez diela euren aldarrikapenei erantzun egokirik ematen.


Ingeles ordu gehiagorik ez dute nahi

Sarriguren, Tafalla, Noain, Buztintxuri eta Gares herrietako D-PAI ereduko ikastetxeetako familiak kalera aterako dira Hezkuntza Departamentuak foru lege bidez ingeleseko orduak handitu nahi dituela salatzera. Euskarazko murgiltze ereduaren kontrako erabakia dela iruditzen... [+]


2025-04-10 | ARGIA
Negoziazioak “boikoteatzea” egotzi diote sindikatuek Nafarroako Gobernuari, funtzio publikoko greban

Nafarroako funtzio publikoan 30.000 langile zeuden grebara deituta asteazken honetan. Deialdiak jarraipen desberdina izan du sektorearen arabera, eta sindikatuek salatu dute foru gobernuak "abusuzko" gutxieneko zerbitzuak ezarri dituela nahita.


2025-04-10 | Gedar
Ertzaintzaren interbentzio batean hil zen pertsona baten kasua ikertzen ari dira

Iazko abuztuan, Irundik gertu, ertzainek atxilotzean izan zuen bihotzekoa gizon batek. Eneko Valdésen heriotzaren ikerketan, Polizia errugabetu zuten.


2025-04-10 | Euskal Irratiak
Maider Hoki eta Ilora Capot
“Libertatearen beharra denek dugu, eta Bekat'uros bestak hori eskaintzen du”

Bekat’uros LGBTQIA+ euskal besta hirugarren urtekoz iraganen da Atharratzen. Apirilaren 12an egun osoko egitaraua antolatu du Prefosta elkarteak, usaiako karrika inguruarekin, kontzertuekin eta ikusgarriekin.


Microsoftek bi langile kaleratu ditu multinazionalak Israelekin dituen harremanak salatzeagatik

Bi langileek Microsoften 50. urteurreneko ekitaldia moztu zuten ostiralean, eta enpresako buruei Gazako genozidioan duten papera leporatu zieten. Adimen artifizialarekin eginiko armak saltzen dizkio multinazionalak Israelgo armadari.


Palestinaren alde egiteagatik lau herritar kanporatu nahi ditu Alemaniak

Poloniar bat, bi irlandar eta estatubatuar batek jaso dute Alemania apirilaren 21a aitzin uzteko manua. Hori gertatu ezean, kanporatuko dituztela argitu die Berlineko Migrazio Bulegoak. Salaketa jarri dute kanporaketa prozedura geldiarazteko xedez.


Ernairen ekitaldia zelatatuko du Auzitegi Nazionalak

UPNk jarritako salaketa bati erantzunez hartu du erabakia auzitegiak. Apirilaren 17an gazte topagunearen baitan Berriozarren antolatutako "Kurdistan eta Euskal Herriko preso politikoen" aldeko ekitaldia da UPNk bertan behera utzi nahi izan duena "terrorismoaren... [+]


Europar Batasuna eta Errusia
‘Ostpolitik’, oihartzun fin hura

Gerra Hotza bultzatu zuten politiken alboan egon ziren ere bakearen aldeko ildoak. Ez zuten Ekialdea eta Mendebaldea batzeko moduko berregituraketa politiko berririk ekarri, baina errealitate berriak josi zituzten Europako Mendebaldea eta Ekialdearen artean. Horietako... [+]


Sarkozy eta Le Pen eskandalizatuta, zuzenbide estatuak hitz egin duelako

Bere burua 2027ko Frantziako Estatuko presidentzialetako garaile gisa irudikatzen duena –Marine Le Pen– gogorki zigortu du Parisko Auzitegi Korrekzionalak, lau urteko kartzela-zigorra, 100.000 euroko isuna eta batez ere, bost urtez aurkezteko debekua bideratuta. Tonu... [+]


Gorputz hotsak
“Niretzat klabea izan da familiak eta inguruak ez tratatzea gaixo moduan”

Indartsua, irribarretsua eta oso langilea. Helburu pila bat ditu esku artean, eta ideia bat okurritzen zaionean buru-belarri aritzen da horretan. Horiek dira Ainhoa Jungitu (Urduña, Bizkaia, 1998) deskribatzen duten zenbait ezaugarri. 2023an esklerosi anizkoitza... [+]


Eguneraketa berriak daude