"ISTORIOA GOGORRA DA BAINA EZ DAGO ETSIPENIK"

  • Juan Kruz Igerabide adunarrak "Helena eta arrastiria" argitaratu du aurten, baita gaztelaniazko bertsioa kaleratu ere. Haur eta gazte literaturan idazle izarra dugu Igerabide. Iazko Euskadi Sarien irabazleetako bat izan zen "Jonas eta hozkailu beldurtia"rekin.

2007ko otsailaren 21an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Haur eta gazte literaturan azken hamarkada honetan bereziki nabarmendutako idazlea zaitugu. Kontaiguzu nolakoa izan den zure idazle bilakabidea.
8-9 urteko haurrei eskola ematen nenbilenean sartu nintzen mundu honetan. Haurrentzako literatur materialak biltzen nituen, eta gustatzen hasi zitzaizkidan gauza batzuk. Batez ere, tradizio herrikoian oinarritutako literatura izan dut gustuko. Hortik etorri zitzaidan gogoa. Bilketa horiek guztiak berandu hasi ziren ematen fruituak, ordea. Hasieran, kontu pedagogikoa izan zen; gustatu bai, baina ez nuen uste nik egiten nituen gauzatxoek ezertarako balio zutenik.

1984 urtean publikatu zenuen "Notre-Dameko oihartzunak". Hamarkada horretan oso liburu gutxi kaleratu zenuen; azken honetan berriz, idazle oparo bihurtu zara.
1992tik aurrera kaleraturiko lanak aurreko urteetan egindako lanaren ondorioa ere badira. Hasieran ez nuen inolako pretentsiorik. Urte hartako "Begi-niniaren poemak" lanak izan zuen onarpenak bultzada handia eman zidan. Aldeko hainbat gauza esan zidaten eta nolabaiteko animua hartu nuen. Orduan hasi nintzen nire buruarekin konfiantza hartzen.

"Jonas eta hozkailu beldurtia" ipuinarengatik saria jasotzean, Groucho Marxen zale agertu zinen. "Ohore bat da Groucho Marxen zalea den honentzat andere botereari eskuan muin ematea ahotik purua kendu gabe. Eskerrak eman nahi dizkiot sagu txiki bati, eskerrak arratoiari, eta zaldiari, mandoari, azeriari eta oilo bustiari" esan zenuen.
Hor norberak egingo zuen bere interpretazioa. Interpretrazio asko ditu horrek. Nik, alde batetik, botereak sari horiek eman zizkigunez, bada, distantzia bat markatu nahi izan nuen. Eta ez distantzia ideologikoa, baizik eta idazlearen edo artistaren distantzia markatu nahi izan nuen umorearen bidez. Horregatik aipatu nuen Groucho Marx. Bestalde, garai batean marxista ere izan nintzen. Bi zentzuetan egin nuen. Gero, nire liburuetako lagun horiek aipatu eta eskertu nituen nolabait.

"Haur eta gazte literatura duina dugu, kanporatzeko modukoa, baina planifikazioa beharko litzateke ateratzen joateko" esan izan duzu inoiz.
Bai. Izan ere, inprobisazioz jokatzen ari dela uste dut. Kanpora zabaltze horretan, bai behintzat. Idazle batek bere lana kanpora atera nahi badu, bere aldetik mugitu behar du eta, egia esan, batzuk ari dira arrakasta lortzen. Bernardo Atxagak ireki zuen bidea helduentzako literaturan, eta esaterako, Anjel Lertxundi ere ari da zabaltzen bide hori. Baina bakoitza bere aldetik ari gara. Literatura askoz planifikatuagoa ekartzen da kanpotik, guk kanpora ateratzen duguna baino.

"Helena eta arrastiria" zure azken eleberriarekin euskal literatura zabaltzeko bide berri bat lantzen ari dela dirudi.
Liburu hau "Apirila" deritzan sailan argitaratu da, Argitaletxe Elkartuak deritzanak atera du. Sari honen inguruan badago ekimen antolatuago bat. Estatuko sei argitaletxe ari dira. Elkarlanean eta beste bost argitaletxek orain urte batzuk hasitako ekimen bat da. Liburu txikiekin oso ondo joan dela dirudi, eta gazte alorrera zabaldu nahi dute ekimena. Sari hau jarri dute, eta badakit asmo zabalxeagoak ere badituztela. Hau pauso planifikatua da eta aukera handia ematen du.

Espainiako Estatuko hizkuntza guztietan zabalduko da, ezta?
Handienetan behintzat bai. Aragoerarekin ez dakit zer pasatuko den, asturieraz badakit aurrera doala. Gazteleraz, katalanez eta galizieraz ziur aterako direla. Besteak kolokan izaten dira, argitaletxeak ahulagoak direlako. Nolanahi ere, azkenean horiek guztiak ere ateratzea espero dut.

Hedapen modu hau ezberdina da nolabait. "Helena eta arrastiria"ren azala bera ere ezohikoa da.
Bai. Corte Ingles saria da tarteko, eta badirudi horrelako leku handietan saltzeko formatuan egina dela. Araua horrela da. Eta sartzen baldin bazara bide horretan, onartu behar duzu. Liburuaren azala euskaldunentzako arrotz samarra da beharbada. Baina horretan ere normalizatzen ari gara euskaldunak. Saltoki handietara jotzen duzu eta gero eta liburu sorta handiagoak aurkitzen dituzu. Haur literatura nahiko normalizatua dago. Molde hau normaltzat hartzen da. Helduentzako liburuen artean ez da hain normala, ordea.

Liburuaren sarreran bi autore eta obra aipatzen dituzu. Arrastiriari aipu eginez, Txingiz Aitmatov eta "Jamilia" lana. Helenari dagokionean, Homero eta "Iliada".
"Jamilia" nik neronek itzulia dut euskarara. Txingiz Aitmatoven beste lanen bat ere irakurria dut, eta izugarri gustatzen zaizkit. "Jamilia"k nobela honetan eragin handia izan du pertsonaien osakeran. Helena da liburuaren beste sinboloa, Homeroren "Iliada"n azaltzen den emakume ederra. Bi sinbolo horiek dira nobelaren euskarria. Arrastiria nobelaren koadroa da. Nobela koadro batean bezala idatzia dago, sei ataletan banatua, eta bakoitzaren sarreran egoera bat dago.
Kontakizunaren hasieran kale bat agertzen da. Kalearen urrunean mendi bat ikusten da eta hura deskribatzen ari da mutil gazte bat. Kontalari gazte bat hortik hasten da oroitzen lehenengo denbora haiek. Aldi berean, gazte denboran dagoen eguzkia eta honen indarra ageri dira. Eta han Helena dago. Inspirazio eta oroitzapen guztiak Helenak sortzen ditu. Helena baita nobelaren protagonista. Hor hasten da auzo eta familia baten istorioa. Gure inguruko edozein auzo dateke, duela 30 urte izan zitekeena. Nobelan gauza batzuk identifikatzen ahal dira, baina ez du zentzu handirik lekuak identifikatzeak, nobela oso sinbolikoa delako.

Heriotzaren tristura isil eta itsua agertzen da. Etsipenezko eleberria al da "Helena eta arrastiria"?
Garraztasuna badago, eta garraztasun horretan historia bat; oso gogorra. Horrek sinbolizatzen du gure barruan dagoen umea, eta inozentzia nerabezaroan sartzean hil egiten dela. Nerabezaroan heriotza bat dago barrutik berriro jaiotzeko, eta hori garratza da, baina ez da etsipena.

Bizitzaren ibilbidearen sinbolo al da eleberria?
Hori esango nuke. Irakurketan ikusten denez, istorio bat dago eta bera gailentzen da. Gertakizun batzuk dira eta azpi-irakurketa bat dago.

Helena eta Daniel dira eleberrian agertzen diren pertsonaien izen bakarrak. Kontalaria bera protagonismo handikoa da, baina izenik gabea.
Haur edo gazte literatura horrela idaztea gustatzen zait. Kontalaria, haurra kasu honetan, istorioarekin identifikatu dadin gustatzen zait, istorioan sar dadin.

Arestian ingurua aipatu duzu. Nobelaren testuingurua Adunan, zure jaioterrian, al dago?
Bai eta ez. Gehiena asmatua dago. Adunan torloju fabrika bat egon zen. Orain jarri dudan torloju fabrika hori beste modu batekoa da; auzoa beste modu batean marraztu dut. Elementu asko identifikagarriak dira, Ernio mendia ere indentifika daiteke. Horiek guztiak izenik gabe jarri ditut iruditzen zitzaidalako istorioa edozein lekutan gerta daitekeela.

Eleberria errealistatzat jotzen duzu, baina magikotasun puntu bat bat ere badu nire irudiko.
Baita ere. Hala ere, gauza magiko dezente kendu nizkion nobela iradokitzaile uzteko. Errealitatetik hurbil dago, gauza ezinezkorik ez dago; ordea, printza batzuk baditu, giro magiko bat badu


Azkenak
2024-07-17 | Gorka Menendez
Zenbateraino izan behar dira txikiak nekazari txikiak?

Gaur egungo ezker mugimenduaren zati handi batek, intuitiboki bada ere, eskala txikiko nekazaritza aldarrikatzen du zalantza askorik izan gabe. Hala ere, txikitasunaren aldarrikapen horrek baditu bere kontraesanak: tamaina txikiko ustiategi batek, definizioz, ezingo du elikagai... [+]


Euskaldunak

Eusko Jaurlaritza berriko bozeramaile Maria Ubarretxenak lehenengo elkarrizketa Euskadi Irratiari eman zion. Solasaldian asmoez jardun zuen, kontu orokorrak adierazi zituen, ezinbestean, gobernua martxan jarri berri zegoelako. Adeitsua izan zen tonua kazetari eta eledunaren... [+]


2024-07-17 | Iñaki Barcena
Ekofaxismoa al datorkigu?

Kapitalismoak sortutako krisi ekosoziala ondoez globala ari da eragiten planeta osoan. Baliabide material eta energetikoen "gailurrek", hazkunderako eta metaketarako mugak ezarriz, natura eta gizartearen arteko desorekak ekartzen dituzte. Estraktibismoaren gurpil... [+]


Defendatu behar duguna

Ikasle batek erran zidan, behin, testu bat aztertzen ari ginela: “Pertsonaia eri da: geldi-geldia pentsaketa ari da bere buruan”. Bistan dena, erranaldi horrekin, gaizki adierazi zuen gogoan zuen iruzkina, erran nahi baitzuen pertsonaiaren ezontsa nabari zela haren... [+]


2024-07-17 | David Bou
Agur esaten ikastea

Zerbaiti edo norbaiti agur esatea abandonuarekin, amaierarekin eta, azken batean, dolu-prozesuarekin lotutako ekintza izan ohi da. Seguru noizbait esango zenutela –edo norbaiti entzungo zeniotela– “ez zaizkit agurrak gustatzen” esaldi tipiko eta topikoa... [+]


Bego Ariznabarreta Orbea. Gerrarik ez
“Gure aurrekoek bizitako gerraren traumak eta sintomak ditugu oraindik”

Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]


Aitor Cevidanes
“Akainak gaitza kutsatzeko denbora behar du, egunean bertan kenduta ez dago arriskurik”

Akainak edo kaparrak batetik, eltxo tigreak bestetik, Euskal Herrian duten presentziaz eta gurean dauden espezieez mintzatu zaigu Aitor Cevidanes ikertzailea. Osasuna eta ingurumena hizpide, dituzten arriskuez, herritarron uste faltsuez eta klima aldaketaren nahiz gizakion... [+]


2024-07-17 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Hemengoa

Ordenagailua itxi, txankletak jantzi, eguzki-kremaz laztandu. Nora zoaz oporretan? Oporrak egitea nonbaitera joatea dela normalizatu dugu, deskantsuak distantzia behar duelako, diogu. Eta bidaia egitean, turista bilakatuko gara, izendapen aldaketak deserosotasun bat sortzen... [+]


Materialismo histerikoa
Txatarra

Usainak keinuren bat eskatzen zuen, baina berak egin ez zuenez (ezin zitekeenez beste usainik espero), besteok ere ez. “Ez, ez, ez daude denak. Bizirik dirautenen atalik ez dago, ez dut inor bizirik utzi, adibidez, ezpainik gabe (ikusi dituzue? Horiek perfektuak iruditzen... [+]


Euskal Herriko kartografia historikoa
Mapen lorratza herri baten historian

Kartografiak herri edo lurralde baten ezaugarriak baino askoz gauza gehiago adierazten dituela jakina da. Mapak eskuan konkistatu dira kontinenteak eta eraiki dira inperioak historian zehar, eta eskoadra zein kartaboiez definitu dira identitate kultural eta politikoak. Euskal... [+]


Ernest Hemingwayk mendea egin du Euskal Herrian

1923ko sanferminetan ezagutu gintuen, eta urtebete geroago Irati aldera jo zuen atseden bila. Baiona, Garazi, Donostia, Iruñea, Gernika, Bilbo... guztiak izan ditu aipagai bere literatur lanetan. Uztail honetan 100 urte dira Irati ibaia eta inguruko baso eta bazterrak... [+]


Eguneraketa berriak daude