"NORBERAK ERAIKI DEZALA BERE SEXU BIOGRAFIA"

  • Ikastetxeetan heziketa afektibo-sexuala lantzeko Uhin Bare programa ezagutarazi da duela gutxi. Lan horren egileetako bat, Javier Gomez EHUko Pedagogia fakultateko irakaslea, "Hik Hasi" aldizkariak elkarrizketatu berri du. Guk bertako zati bat eskaintzen dizuegu.

2007ko otsailaren 21an
Zer da zehazki orain ezagutzera eman duzuen heziketa afektibo-sexualari buruzko Uhin Bare programa?
Diozun bezala, heziketa afektibo-sexualari erantzuten dion programa da. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza-Osasuna batzorde mistoak Euskal Herriko Unibertsitateari hezkuntza afektibo-sexuala garatzeko programa bat egiteko eskatu zion 1996. urtean, eta horrela hasi ginen. Normalean sexu heziketa borondatezko pertsonen eskuetan egoten da eskolan, ia militanteen eskuetan. Eta momentu honetan horrelako programa anbizioso bat edukitzea, eta gainera euskaraz, kualitatiboki garrantzitsua da. Momentu historiko batean gaudela iruditzen zait, orain arte administrazioaren aldetik inoiz ez delako horrelako programa bat egiteko asmo tinkorik egon.

Zein dira programaren helburuak?
Helburuak hiru mailatan sailka daitezke. Lehenengo, maila pertsonalean, hiru jomuga ditu: norberari buruzko kontzeptu ona garatzea gizona edo emakumea izateko erari dagokionean, autoestimu maila ona edukitzea baina orokorrean eta bai alderdi sexualean, eta beharrizan afektiboak erregulatzeko eta asetzeko balio duten gizarte trebeziak garatzea.
Hezkuntzari dagokionean, alde batetik, ezagutzak eskuratzea lortu nahi da, gero esperientzia sexuala eta giza esperientzia horietan oinarritzeko; beste aldetik, eskolan gertuketarako esparruak sortzea ahalbidetu nahi da dudak eta arazoak konpon daitezen.
Eta azkenik, gizarte mailan etika pertsonala eta soziala garatzea da helburua. Azken batean, programa honekin prozesu bat ireki nahi da, sexualitatearen tratamendua normalduko duena, eta programa helburu hori lortzeko bitarteko bat besterik ez da.

Helburu horiek lortzeko zein oinarri ditu Uhin Barek?
Sexualitatea alderdi anitzak dituen errealitatea izanik, zeharkako metodologian oinarritzen da. Hezkuntza eredu demokratikoa, zientifikoa eta irekia ditu. Berez Bigarren Hezkuntzako ikasleei zuzendutakoa da eta euren garapen psikosexualera egokitua dago. Horrekin batera, irekia da, ikastetxe bakoitzeko errealitatera egokitua izan dadin. Eskolaratzeak irauten duen bitartean gai nagusienen tratamendua ziurtatzen du, eta erabat bateragarria da beste programekin, hala nola hezkidetzari buruzko programekin, autoestimuari buruzkoekin eta abar.

1996. urtean hasi zinetela esan duzu eta orain zabaldu eta aurkeztu duzue. Zer egin duzue urte hauetan zehar?
Hainbat etapa igaro dugula esan daiteke. Lehenik eta behin, gelan erabiltzeko materiala landu genuen. Ondoren, material hori esperimentatzen hasi ginen bederatzi ikastetxe pilotutan. Pixkanaka-pixkanaka programa ezartzen joan gara, eta alde berean irakasleen prestakuntza garatzen. Gero, esperientziak oinarritzat harturik, programa egokitu egin genuen. Eta orain hedapen faseari ekin diogu.

Bederatzi ikastetxetako esperientzia nolakoa izan da? Zer eta nola landu duzue?
Programa zehar lerrokoa da, sexualitatearen jatorria bera bezala. Sexualitatea errealitate multidimentsionala da, dimentsio asko ditu: grafikoa, psikologikoa, antropologikoa, soziologikoa, hezitzailea... Orduan, logikoki interdiziplinarra izan behar du planteamenduak. Beraz, hainbat ikasgaitan landu daiteke. Adibidez, gorputzaren atalak Giza Zientzietan ikas daitezke; gizon-emakumeen arteko harremanak, matxismoa, feminismoa, sexismoa eta abar Giza Zientzietan lantzeko dira egokienak; sexu erasoak, aldiz, Etikan...
Hala ere, lehenengo gauza sexualitate kontzeptuaz ados jartzea da.

Nola definituko zenuke zuk sexualitatea? Eta sexu heziketa?
Gehiengoak sexualitatea sexu harremanak direla pentsatzen du, eta askotan koitoa. Baina sexualitate kontzeptua askoz ere zabalagoa da. Sexualitatea emakume edo gizon bezala munduan egoteko modu bat da, eta sexu harremanak alderdi bat baino ez dira.
Eta sexu heziketa ikasleei sexualitatea erregulatzeko baliabideak eskaintzen saiatzea da. Bigarren Hezkuntzan, nerabeen garapen psikosexualean, funtsezko hiru alderdi lantzen ditugu: identitate sexuala, sexu desioa eta afektibitatea.

Nola irakasten da hori klasean?
Zailtasun handienetako bat txipa pedagogia berrirantz aldatzea da. Programa honek ez dizkie ezagutza asko irakatsi nahi irakasle eta ikasleei, zeren ezagutzek ez baitute iragartzen arriskua, eta ezta sexu osasuna ere. Programa honekin eskolan balorazio guneak sortu nahi dira, gai pertsonalak lantzeko espazioak. Funtsean programa biografikoa da, eredu biografikoa erabiltzen dugu, hots, ikaslea bere biografian sexualitatearen eboluzio logikoa sartzen joatean datza: lehen musua ilusioz itxaron dezala, lehenengo intimitate egoera ere bai... Protagonista izateko baliabideak edukiz, norberak eraiki dezala bere sexu biografia.
Horretarako, ezagutzek ez dute askorako balio, garrantzitsuena balorazio espazioak sortzea da. Nola? Metodologia ez zuzentzailearekin, taldean lan eginez eta klase magistralak albo batera utziz.

Jar iezaguzu adibide bat.
Esaterako, gorputzaren aldaketa. Gai hori DBHko 1. mailan landu behar da, aldaketak gertatu aurretik. Kasu honetan, garrantzitsua da neska-mutilek gorputz aldaketa pozik bizitzea, gogoz itxarotea, jakinaren gainean egotea.
Hasteko, oinarrizko apunteak ematen dizkiegu, eta ondoren aktibitate bat proposatzen dugu: neskek azaltzen dituzte mutilen aldaketak, eta mutilek neskenak. Horrela, alde batetik gure zeregina betetzen dugu, hots, informazioa ematea. Guk berrikusitako edukiak transmititzen ditugu, zuzenduak direnak. Bestetik, proiekzio emozional bat sortzen dugu, identifikazio sistema bat. Imajinatu zer efektu lortzen den neska batek mutilak batzuetan pijama bustita duela esnatzen direla azaltzen duenean eiakulatze bat izan dutelako, edota mutil bat neskek hilekoa edukitzen dutela esplikatzen hasten denean.
Logikoki, tabu asko puskatzen ditugu horrekin, eta batez ere, edukietan baino, jarreren eremuan egiten dugu lan. Oso desberdina da gauzak horrela kontatzea edo irakasleak arbelera joan eta esplikatzea. Hor dago gakoa.

Hori guztia Bigarren Hezkuntzan lantzen duzue, baina ez al da egokia ezagutza hori DBH baino lehen jasotzea?
Logikoki, gauza hauek hasieratik izan behar dute naturalak. Gure programa egiteko eskatu zigutenean, DBH diseinatzen ari ziren, legea martxan jartzen. Legeak zehar lerroei buruz egiten duen planteamenduan gauza asko landuta zeudela konturatu ziren, baina hutsune handiak zeudela ere bai, eta bat sexu heziketaren kasua zen. Horregatik, programa hau DBHrako eta ez beste beheko mailetarako izatea gauza koiunturala izan da gehienbat. Noski, horrek ezin du horrela gelditu. Administrazioak sexu heziketa beste mailetan ere eskaintzea planteatu beharko luke.

Zein zailtasunekin egin duzue topo bederatzi zentro horietan programa ezartzerakoan?
Zailtasun askorekin egin dugu topo, eta zergatik ez esan, asko zuzenean administrazioarekin zerikusia dutenak. Arazoak ez dira programarenak berarenak izan, errealizazioarenak baizik. Adibidez, zentro pilotuak aukeratzeko garaian ez zen informazioa garbi iritsi, eta zentro askok zertan sartzen ziren jakin gabe eman zuen izena. Ondorioz, izugarrizko esfortzua egin behar izan genuen programa zertan zen esplikatzeko: klaustro osoa inplikatzen zuen proiektua zela, irakasleek formatu egin behar zutela... eta korrika eta presaka ibili gara azkenean.
Gainera, irakasleen mugikortasunarekin egin dugu topo. Zentro batzuetan izugarria izan da, irakasleriaren erdia baino gehiago aldatzen zen tea ikasturte bakoitzean berriei esplikatu behar izan diegu programa.
Hala ere, zailtasun guztien gainetik, bederatzi esperientziak oso garrantzitsuak izan dira.

Zer baldintza bete behar ditu ikastetxe batek Uhin Bare programa ezarri nahi badu?
Bost gauza eduki behar dira kontuan: programa curriculum proiektuan integratzea, gurasoen adostasuna eta partehartzea Ordezkaritza Organo Gorenaren bidez, programaren koordinazio taldea egotea ikastetxean, irakasleen prestakuntza eta gutxiengo programa DBHko kurtso bakoitzean lantzea.

Ikastetxe osoak eta gurasoek onartzea ezinbestekoa da, beraz.
Bai, noski. Programak ikastetxeko proiektuan integratuta egon behar du. Bere izaera dela-eta, klaustro osoak konpromisoa hartzea ezinbestekoa da, nahiz eta irakasleria osoaren parte-hartzea berdina ez izan.Bestalde, gurasoek ados egon behar dute, eta horregatik da ezinbestekoa Ordezkaritza Organo Gorenak programaren integrazioa onestea. Eskola elkarte osoak hartu beharreko erabakia da ikastetxearen curriculum proiektuan hezkuntza afektibo-sexuala integratzea ala ez.

Gurasoak inplikatzen al dira?
Beno, Ordezkaritza Organo Goreneko erabakiarekin bai. Gurasoak ados daude zentroetan gai hau naturaltasunez lantzearekin, ez dute inolako trabarik jartzen. Baina beraiek beren kabuz zerbait gehiago egin beharko luketela uste dut, guraso eskolen bidez edo. Jendea ez da hitzaldietara joaten, hori beti horrela izan da, eta gauza sortzaileagoak egin behar direla uste dut.

Programaren koordinazio taldea ere behar dela aipatu duzu. Zer funtzio du talde horrek?
Programa DBH osoan lantzen dela gogoratuz, beharrezkoa da etapa honetako ikasturteetan garatzen diren jarduerak koordinatuko eta zainduko dituen talde bat osatzea ikastetxean, eta horixe da taldearen egitekoa. Koordinazio taldean zuzendaritzako ordezkari bat, orientatzaile bat eta arloetako ordezkariak eta tutoreak bilduko dira.

Irakasleen prestakuntzari dagokionez, zer inplikatzen du baldintza horrek?
Hezkuntza afektibo-sexualari dagokionean, bereziki garrantzitsua da irakasleen prestakuntza iraunkorra. Izan ere, giza sexualitatearen inguruko oinarrizko hainbat alderdiren azterketa, normalean, ez da hezkuntzako eta beste hainbat espezialitate desberdinetako profesionalen prestakuntza programan biltzen. Oinarrizko prestakuntzaren barruan honako puntu hauek hartu beharko lirateke aintzakotzat: sexualitatearen aurreko jarrera desberdinak, garapen psikosexualari buruzko Uhin Bare programaren oinarrizko printzipioak eta metodologia, eta gelan esku-hartzeko teknika aktiboak


Azkenak
Herrialde Katalanetako herririk turistikoenak, eskuin muturraren bozen biltoki

Kataluniako azken hauteskundeetako eta Europako hauteskundeetako emaitzetatik abiatuta, presio turistiko handiena bizi duten Herrialde Katalanetako herrietan eskuin muturraren botoak nola egin duen gora aztertuko dugu.


Lastozko txapelak, gurpildun aulki bat eta hiru ibilgailu
Puigdemontek nola egin zien iskin poliziei?

Carles Puigdemonten ihesaldiaren bertsio bat kontatu du La Vanguardiako kazetari Mayka Navarrok, "iturri ofizialetatik lortua". Lastozko txapelak, gurpildun aulki bat eta hiru ibilgailu erabili zituzten mossoak nahasteko. Puigdemontek “gaur edo bihar” hitz... [+]


2024-08-09 | Euskal Irratiak
Baionako Euskal Museoak ehun urte bete ditu aurten

Mende batean, Baionako Euskal Museoak izan duen bilakaeraz erakusketa berezia sortu dute. Argazki, tindu edo objektuak ikusgai dira. 1924an William Boissel Bordaleko militarrak bultzatu zuen museoaren sorrera, "euskal herri tradizionalaren" ondarea babesteko... [+]


Sustantziarik gabea

Egia esan, pena ematen dit kritika honi izenburu hau ipintzea. Bizeten Carmen oso opera ederra da, sentimendu unibertsalak jorratzen dituena, hala nola pasioa, jeloskortasuna, maitatuaren posesioa, independentzia... Eta hori guztia musika-lan bikaina oinarri hartuta. Baina... [+]


Gasteizko jaietan izandako bi bortxaketak salatu dituzte

Bi bortxaketa eta beste sei erasoren salaketa zuzenak jaso ditu Gasteizko Mugimendu Feministak. Elkarretaratzea egin du erasoak salatzeko txosna gunean, ostegunean. Gasteizko Udalak elkarretaratzea ostiralean 11:00etan egin du. Erasoen harira ez dute inor atzeman, momentuz.


Euskal Herriko ikurrak kendu dituzte Atarrabiako pilotalekuan, Nafarroakoa izan ezik

Martxoaren 5ean zabaldutako auto batek armarria “kentzea edo ezabatzea” agindu zuen, “jarrera politiko baten aldeko posizionamendua” dela eta “neutraltasun politikoaren aurka” egiten duelako. UPNk jarri zuen salaketa, eta Atarrabiako alkate... [+]


Lodifobia eta patologizazioa Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean

Bizkaiko e28 koordinadorak salatu du kide trans lodi batek eraso lodifoboa pairatu duela Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean.


2024-08-09 | ARGIA
Uda honetan irakurtzea merezi duten sei liburu

ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.


2024-08-09 | Axier Lopez
UPNk eta PSNk ez dute lortu Raimundo el Canastero zentsuratzea Tafallan

UPNk mozioa aurkeztu du Tafallako udalbatzan gobernu taldeari eskatzeko bertan behera utz dezala Raimundo el Canastero musika taldearekin zuen kontratua jaietan kontzertu bat egiteko. Lizarrako jaietan izandako polemikaren ondoren etorri da zentsura eskaera. PSN batu zaio... [+]


2024-08-09 | Axier Lopez
Beste milioi bat euro eman die Jaurlaritzak erdarazko hedabideei

Kultura eta Hizkuntza Politikako sailak nagusiki gaztelania darabilten hedabideetan "euskarazko albisteak areagotzeagatik" diru-laguntzak banatu ditu beste urte batez. Ia milioi bat euro banatu dute Noticias, Gara eta Vocento hedabide taldeen artean, artikulu batzuk... [+]


Ertzain bat atxilotu dute homizidio saiakera egotzita, lan orduetatik kanpo hiru pertsonari tiro egiteagatik

Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.


Sardiniak ezetz esan dio kolonizazio energetikoari

Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.


2024-08-08 | ARGIA
Venezuelako Askapenaren brigada
“Herriak eta gobernuak ez dute atzerapausorik onartuko”

Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.


2024-08-08 | ARGIA
Puigdemont Kataluniara itzuli da zazpi urteren ondoren, eta berriz ere desagertu da

Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]


2024-08-08 | Sustatu
Twitterren alternatiben analisia: Bluesky, Mastodon eta Threads

Elon Musk-en jarrera ultra eta toxikoak egunetik egunera agerikoago izanik, X/Twitter noren eskutan dagoen edozeinek ikusten du. Berriz ere egunotan sare horretatik alde egiteko deiak eta agurrak ikusten ari gara, eta horren harira artikulu interesgarria irakurri dugu Electronic... [+]


Eguneraketa berriak daude